Stech (Stecher, Steg) Andrzej (Andreas) (1635–1697), malarz.

Ur. w Słupsku na Pomorzu (ochrzczony 9 IX w parafii NMP), w rodzinie luterańskiej, był drugim synem tamtejszego malarza Heinricha, i Anny z Krussenów (Krusenów), 1.v. za Hansem Boddekerem. Wkrótce potem rodzina przeniosła się do Gdańska, gdzie 19 I 1636 ojciec S-a został wpisany do księgi miejscowego cechu malarzy; 9 I 1643 księga cechowa ponownie wzmiankuje o nim, a także o jego starszym synu, również malarzu, który wyjechał do Włoch i tam zaginął.

S. uczył się początkowo w przydomowej pracowni ojca. Od r. 1653 terminował w warsztacie malarza królewskiego Adolfa Boya, który zaszczepił mu szacunek dla miejscowej tradycji oraz dorobku wybitnych twórców europejskich. W okresie czeladniczym namalował S. Martwą naturę z owocami i wiewiórką (1657, Muz. Narod. w Gd. ; datowanie za H. Seckerem), wykazującą wpływ D. de Heema i F. Snydersa. Być może podróżował także do Berlina, a w r. 1658 do Torunia (I. Kosk). Dawniejsza literatura przyjmowała, że S., żonaty od r. 1658, mieszkał wraz z rodziną w Zaułku Malarzy nieopodal kościoła św. Katarzyny, jednak w świetle ostatnich badań (J. Tylicki) można przypuszczać, iż podobnie jak inni malarze (H. Han, M. Denk , F. van Kessler) mieszkał w okolicach Nowych Ogrodów, daleko poza murami miasta. Aby wyzwolić się z czeladnika na mistrza, zobowiązany był S. do wykonania dwóch prac: olejnej i akwarelowej. W kwietniu 1661 przedstawił Powołanie św. Andrzeja namalowane pod kierunkiem starszego cechu Samuela Niedenthala, a w grudniu t.r. Śmierć Krezusa w płomieniach. Dzieło to zyskało uznanie komisji cechowej i zostało umieszczone w ratuszowej izbie ławników (oba niezachowane). Od 28 VIII 1662 figurował S. w księdze cechu malarzy jako mistrz. Dn. 30 VIII 1667 otrzymał prawa obywatela m. Gdańska. Najprawdopodobniej jego życie upłynęło w Gdańsku i okolicach; mimo przyjętej praktyki odbywania podróży artystycznej, nie opuszczał miasta (zachowała się notatka o kaucji wpłaconej przez niego do kasy cechu z powodu zaniechania takich wypraw). W swym gdańskim warsztacie zatrudniał S. co najmniej kilku pomocników i uczniów, z których jest znany jeden, Falckenberg. W cechu był w r. 1673 ławnikiem, w r.n. kompanem starszego; trzykrotnie (w l. 1675, 1680 i 1696) piastował godność starszego cechu, a w l. 1684, 1689 i 1694 kompana. Od r. 1687 był członkiem kolegium starszych przy kościele św. Katarzyny i pozostał nim do śmierci.

S. malował sceny religijne dla świątyń protestanckich i katolickich, obrazy mitologiczne i alegoryczne, a przede wszystkim portrety. Był autorem przynajmniej kilku wedut. Gwaszowy Toruń oblegany przez króla Jana Kazimierza w 1658 roku (1662, B. Gdań. PAN), jest być może pierwszą znaną i zachowaną panoramą miejską, wykonaną przez S-a na podstawie graficznej pracy M. Meriana z r. 1641. Spacer za murami Gdańska (olej., 1670–2, Herzog Anton Ulrich – Museum w Brunszwiku), inspirowany był dziełami malarzy, m.in. Antwerpii, Hagi i Brukseli. W r. 1671 powstały przeznaczone dla gdańskiego kościoła św. Mikołaja obrazy Św. Róża z Limy i Św. Róża z Jezusem, w których połączył S. flamandzką ciepłą kolorystykę z typowym dla tradycji gdańskiej manierystycznym sposobem przedstawiania elementów architektury w chłodnej tonacji. Od początku l. siedemdziesiątych, przez blisko dwadzieścia lat, tworzył obrazy o tematyce staro- i nowotestamentowej do ołtarzy kościoła cysterskiego w Pelplinie (obecnie katedra): Powołanie św. Macieja i predella z Chrystusem w drodze do Emaus (1670), Męczeństwo św. Andrzeja (1672), Chrzest dworzanina etiopskiego (1672), Wyznanie wiary św. Maurycego (1674) i Ukrzyżowanie (1690). Namalował też trzy obrazy do chóru klasztornego w Pelplinie: Darowanie cystersom Pogódek przez Sambora II księcia Lubiszowskiego (1675) oraz Portret imaginacyjny księcia Sambora II i Portret imaginacyjny księcia Mestwina I (obydwa z r. 1676). Ponownie posłużył się S. wzorem graficznym, być może ryciną osiadłego w Gdańsku w r. 1646 Jana Bassa, tworząc Zimową panoramę Gdańska (1678, obecnie wł. prywatna w depozycie Muz. Hist. M. Gd. ); obraz ten mógł być częścią cyklu czterech pór roku, wg pomysłu o proweniencji niderlandzkiej, jednak brak danych o istnieniu trzech pozostałych malowideł. Dla astronoma Jana Heweliusza (być może dalekiego krewnego) wykonał serię ilustracji do jego dzieł: „Machinae coelestispars prior...” (Gedani 1673), rytowanych przez Isaacka Saala i „Firmamentum Sobiescianum sive Uranographia” (Gedani 1690), rytowanych przez Charlesa de La Haye; dzięki tym ilustracjom stał się znany także poza granicami Rzpltej. W l. 1678–9 namalował Portret Jana Heweliusza (dar dla Royal Society of London for the Promotion of Natural Knowlegde, obecnie w Bodleian Library w Oxfordzie), datowany dawniej na r. 1677 i uważany za kopię zachowanego w zbiorach Biblioteki Gdańskiej PAN niemal identycznego obrazu autorstwa Daniela Schultza. Od r. 1670 wykonywał rysunki egzotycznych roślin dla gdańskiego botanika Jakuba Breyna na podstawie napływających do niego materiałów ikonicznych z różnych części świata oraz okazów żywych i zasuszonych. Dziewięćdziesiąt jeden z nich stało się pierwowzorami rycin, wykonanych głównie przez Saala, ilustrujących pracę uczonego „Exoticarum aliarumque minus cognitarum plantarum centuria prima, cum figuris aeneis summo studio elaboratis” (Gedani 1678). Wiele innych rysunków roślin do dzieł Breyna zachowało się w Forschungsbibliothek w Gotha. Kontynuując działalność Boya, projektował S. kompozycje frontispisowe (m.in. do dzieł Heweliusza: „Cometographia”, Gedani 1668, „Prodromus astronomiae”, Gedani 1690, „Firmamentum Sobiescianum” i Breyna „Exoticarum...”) oraz winiety. Ok. r. 1678 namalował, sięgając do miedziorytniczej pracy Falcka, jedyną zachowaną i pewną co do autorstwa Martwą naturę kwiatową (Städtische Kunstsammlungen, Augsburg) oraz niezachowaną, znaną z reprodukcji kompozycję Waza z kwiatami (przed drugą wojną światową w zbiorach Stadtmuseum w Gd.). W l. 1674–9 namalował, wspólnie z Ferdinandem van Kessel, przeznaczoną dla fary w Żółkwi Bitwę pod Chocimiem w roku 1673 (Lwow. Galeria Sztuki, Oddz. w Olesku); w tym wielkim rozmiarami dziele sygnował konny portret Jana Sobieskiego. W r. 1685 wykonał kartony do gobelinów dla Dworu Artusa w Gdańsku: Ustanowienie sędziego, Sąd Salomona, Bias płaczący i Herkules; tkane we Flandrii, zaginęły i poza ostatnim znane są tylko z miedziorytów. W r. 1686 namalował do ołtarza głównego w kościele Cystersów (obecnie katedra) w Oliwie obraz Maria i św. Bernard jako orędownicy konwentu oliwskiego, swe największe rozmiarami dzieło. Z l. 1688–90 pochodzi Wizja Ezechiela (depozyt kościoła św. Katarzyny w Gd. w MNG). W r. 1690 powstała Walka Horacjuszy z Kuriacjuszami (niezachowana), przeznaczona dla Ławy Bractwa św. Reinholda. W ostatnich latach życia kilkakrotnie podejmował temat Męki Pańskiej: w r. 1688 w dwóch płótnach dla kościoła w Ostrowitem, wykazujących wpływ P. P. Rubensa: Chrystus w Getsemani i Ukrzyżowanie (oba niezachowane), a w r. 1696 w kolejnym Ukrzyżowaniu (do wybuchu drugiej wojny światowej w kościele Bożego Ciała w Gd., obecnie tamże w kościele NMP).

Malarski kunszt S-a wyraził się najpełniej w tworzonych przez całe życie portretach: zarówno okazalszych olejnych, jak i niedużych, wykonywanych gwaszem, technikami mieszanymi lub sztyftem grafitowym. W portretach olejnych dążył do wiernego odtworzenia wyglądu modela, precyzyjnego odwzorowania elementów jego stroju i towarzyszących postaci atrybutów, a przede wszystkim do uchwycenia jego stanu emocjonalnego i cech osobowości. Najwcześniejszy zachowany to Portret mężczyzny z dwoma kwiatami (ok. 1666, MNG). Z ok. r. 1675 pochodzi Autoportret (MNG), wykazujący wpływ Rembrandta. Sygnowany i datowany Portret Jana Gabriela Schmiedta z r. 1678 (MNG), nie jest tożsamy z portretem Schmiedta z kolekcji Basnera, przekazanym przed drugą wojną światową do zbiorów Staatliches Landesmuseum für Danziger Geschichte w Oliwie. Kolejne portrety to: Portret Henryka Schwarzwaldta, (1682, wykonany mieszaną techniką, gwaszowo-olejną), Portret Aegidiusa Straucha z t.r. (rytowany następnie przez E. Hainzelmanna) oraz Portret Fryderyka Gabriela Engelke (1686). Z r. 1685 pochodzą Portret Petrusa Fabri (MNG, wg T. Grzybkowskiej mylna data powstania) oraz różniące się stylistycznie między sobą: Portret Gabriela Fryderyka Schumanna (nawiązujący do portretów pędzla van Dycka) i Portret patrycjuszki gdańskiej (ze zbiorów Sierakowskich w Waplewie, oba w MNG). W l. 1696–7 namalował S. Portret Jakuba Grunwaldta, umieszczony w r. 1700 w gdańskim kościele Zbawiciela (obecnie MHMG). Większość zachowanych z licznych przed wojną portretów autorstwa S-a, znajduje się w MNG. Plejadę gdańszczan: patrycjuszy, notabli, uczonych, poetów, lekarzy, wojskowych i duchownych przedstawił też S. w formie podkładów przygotowawczych dla dzieł wybitnych rytowników, m.in.: Saala, A. Blootelinga, E. Hainzelmanna, G. Edelinga; część tych miedziorytów znajduje się w Bibliotece Gdańskiej PAN, jeden, pochodzący z kolekcji J. Kabruna, w zbiorach MNG. Ponadto w ciągu całej działalności twórczej, od wczesnych l. siedemdziesiątych po l. dziewięćdziesiąte, wykonywał S. portrety i niewielkie sceny alegoryczne, mitologiczne oraz biblijne przy użyciu techniki mieszanej na papierze naklejonym na płótno, a także na pergaminie i tekturze. Z warsztatem S-a, a być może z jego współudziałem, łączy się m.in. obrazy do krużganków katedry w Pelplinie: Chrystus zmartwychwstały (1670), Chrystus nad jeziorem Genezaret (1672) i Legion Tebański (1674).

Niezwykle utalentowany, rzetelnie przygotowany do zawodu, otwarty na różne style i nowe trendy w sztuce, choć chwilami nierówny, umiejętnie łączył S. wszystkie te elementy z najlepszymi osiągnięciami twórców miejscowych. Jego najważniejsze prace powstały pod wpływem Rembrandta i Rubensa, ale także pod wrażeniem osiągnięć van Dycka, de Heema, Maesa, Netschera, P. Terborgha. Nawiązywał też do twórczości czynnych w Gdańsku malarzy: I. van den Blocke’a, V. de Vriesa, Hermana Hana i A. Möllera. S. korzystał też w dużej mierze z wzorów graficznych. Sława artysty, umiejącego zaspokoić gusta zleceniodawców sprawiała, że zamawiali u niego swoje wizerunki także obywatele Torunia, a nawet odległego Szczecina. Jednak ta «eklektyczna» twórczość, bogata w tematy i różnorodne techniki, nie zainspirowała następców. S. zmarł w Gdańsku w r. 1697 i został pochowany tamże przy kościele Bożego Ciała, gdzie od r. 1682 posiadał grób (oznaczony: nr 21).

S. był dwukrotnie żonaty: od r. 1658 z córką swego mistrza, Anną Marią Boy (zm. zapewne 1682), wdową po malarzu Auguście Ranischu. Z tego małżeństwa miał pięcioro dzieci ochrzczonych w kościele św. Katarzyny: Konkordię (12 VI 1661), Jana Adolfa (14 I 1663), Annę Katarzynę (11 IV 1667), Andrzeja Gotfryda (19 IV 1669, w obecności m.in. Heweliusza) i Annę Marię (18 XII 1672). Dn. 8 VIII 1683 poślubił S. Adelgundę, córkę Nikiasza Wulfa z sąsiedniej parafii św. Jana. Czworo dzieci z drugiego małżeństwa również ochrzczono w kościele św. Katarzyny: Andrzeja (16 VII 1684), Marię Elżbietę (7 X 1685), Adelgundę (9 III 1687), Jakuba Gabriela (17 IV 1689); w r. 1697 prawdopodobnie wszystkie już nie żyły. Wiadomo również, że t.r. S. oczekiwał dziesiątego potomka, którego imię nie jest znane.

Prace S-a znajdują się w MNG: Żony Dariusza przed Aleksandrem (1674), Ścięcie św. Jana (ok. 1676), Prorok, Porwanie Europy, Prześladowanie chrześcijan, Drabina Jakubowa, Wskrzeszenie zmarłych, Chrystus w obłokach oraz Chrystus w otoczeniu świętych (wszystkie 1680), Namaszczenie Dawida (1670–80), w Muz. Narodowym w Poznaniu: Portret mężczyzny Christiana Krause? (ok. 1675), Umywanie nóg, Chrystus i niewiasta chananeńska (1680), w Muz. Narodowym w Warszawie: Portret Marcina Kątskiego (ok. 1674, przypisywany), w Germanisches Nationalmuseum w Norymberdze: Portret patrycjusza gdańskiego (ok. 1690), w Staatliche Museen Preussischer Kulturbesitz, Berlin-Dahlem: Portret Johanna Neunachbara (1674) oraz w zbiorach prywatnych m.in. Portret Jana Heina (ok. 1670).

Dzieła S-a wystawiano ponadto wielokrotnie na wystawach zbiorowych, m.in. w Gdańsku: w r. 1906 „Alt-Danzig. Ausstellung der Danziger Stadtbibliothek in den oberen Räumen des Stadtmuseums”, w r. 1919 „Ältere Malerei und Zeichnungen aus Danziger Besitz”, w r. 1931 „Danziger Malerei 1530–1750” (obie w Stadtmuseum), w r. 1949 „Falck Polonus i współcześni rytownicy gdańscy” (w Państw. Muz.), w r. 1957 „Malarstwo gdańskie XVI i XVII wieku” (Muz. Pomorskie), w r. 1971 „Portret gdański XVI i XVII wieku” (MHMG), w r. 1976 „Malarstwo gdańskie od XVI do XVIII wieku ze zbiorów Muzeum Narodowego” (MNG), w r. 1978 „Związki między Holandią i Polską w XVII wieku” (Centralne Muz. Morskie), w r. 1992–3 „Europejskie Dziedzictwo rozproszone” (MHMG), a także za granicą: w r. 1914 w Darmsztadcie „Deutsches Barock und Rokoko, Jahrhundert – Ausstellung deutscher Kunst 1650–1800”, w r. 1966 w Berlinie „Deutsche Maler und Zeichner des 17. Jahrhunderts” (Staatliche Museen). Od września 1972 do kwietnia r.n. w Muz. Pomorza Środkowego w Słupsku oraz Muzeach Narodowych w Warszawie i Gdańsku pokazywano ekspozycję pt. „Andrzej Stech 1635–1697. Wystawa monograficzna”, a w r. 2001 w MHMG odbyła się prezentacja Zimowej panoramy Gdańska oraz innych prac S-a.

Andersen A., Handbuch für Kupferstichsammler oder Lexicon der Kupferstecher, Maler – Radirer und Formschneider..., Leipzig 1870–3 I–II; Bartsch A., Le peintre Graveur, Vienne 1821 I–V; Bénézit, Dictionnaire, (1966); Bersohn M., O rytownikach gdańskich, Gd. 1887; Müller H. A., Singer H. W., Allgemeines Künstler-Lexikon, Frankfurt am M. 1921 IV; Nagler G. K., Die Monogramisten und die jenigen bekannten und unbekannten Künstler aller Schulen, München–Leipzig 1858 I; Nagler G. K., Neues allgemeines Künstler-Lexikon, München 1835–52 I–XXII; Rastawiecki, Słown. malarzów, II; Rastawiecki, Słown. rytowników; Różycki K., Die Kupferstecher Danzigs. Ein Beitrag zur Geschichte des Kupferstichs, Danzig 1893; Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, Gd. 1997; Thieme–Becker, Lexikon d. Künstler, XXXI 502–3; Wurzbach W., Niederländisches Künstler-Lexikon, Wien–Leipzig 1906–10 I–II; – Aurea Porta Rzeczypospolitej. Sztuka gdańska od połowy XV do końca XVIII wieku, Gd. 1997 I, II poz. IV.1, V.39, V.35–8, V.52–3, V.67–9, VI.14, VI.47, VII.1–2, VII.16–7, VII.23.1–5, VII.33–5, VIII.98–100; Bertling A., Katalog der Danziger Stadtbibliothek, Danzig 1892; Breysig A., Verzeichnis eines Thieles der Kabrunschen Bildergallerie in Danzig, Danzig 1830; Bull N., A Catalogue of the several pictures, statues, and busto’s, in the picture gallery adjoining to the Bodleian Library, Oxford 1759; Gdzie Wschód spotyka Zachód. Portrety osobistości dawnej Rzeczypospolitej 1576–1763, Katalog wystawy. Muz. Narod. w W., W. 1993 poz. 176–7, 190, 196–9, 567; Katalog Galerii obrazów Muzeum im. Mielżyńskich Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Poznaniu, P. 1912; Katalog osobistości polskich znajdujących się w pokojach i w galerii Pałacu w Wilanowie, Muz. Narod. w W., W. 1967 s. 78 poz. 74; Katalog. Verzeichnis der von dem verstorbenen Divisions – Auditeur Herrn Wurtemberg hinterlassenen Gemaelde [...] Kunstsachen [...] Waffen..., Danzig 1841; Między renesansem a klasycyzmem. Rysunki mistrzów europejskich w zbiorach Muzeum Narodowego w Poznaniu. Katalog wystawy, P. 1995 s. 72 poz. 25; Orzeł i Trzy Korony. Sąsiedztwo polsko-szwedzkie nad Bałtykiem w epoce nowożytnej (XVI–XVIII w.). Katalog wystawy, W. 2002 poz. III 71 s. 254; Polaków portret własny, Red. M. Rostworowski, Katalog wystawy, W. 1983–6 cz. 1 ilustr. 87, cz. 2 s. 38; Secker H. F., Ältere Malerei und Zeichnungen aus Danziger Besitz. Ausstellung der Kunstforschenden Gesellschaft im Stadtmuseum, Danzig 1919; Sztuka polska doby baroku, Muzeum Okręgowe im. L. Wyczółkowskiego w Bydgoszczy. Katalog wystawy, Bydgoszcz 1993; Tesauri Poloniae Schatzkammer Polen zur Geschichte der polnischen Sammlungen, Red. W. Seipl, Katalog wystawy, Wien 2002 II.26, II.27, II.31 s. 117–21; – Internet: www.bildindex.de/bilder; – Abs, Ein neues Blumenstück von A. Stech, „Mitteilungen des Westpreuss. Geschichtsvereins” 1937 nr 2; Barylewska-Szymańska E., Szymański W., Friedrich Basner. Szkic biografii kolekcjonera, „Teki Gdań.” T. 3: 2001 s. 31; Benthem H. L., Englische Kirchen und Schulen, Leipzig 1722.; Bernoulli J., Reisen durch Brandenburg, Pommern, Preussen, Curland, Russland und Polen in den Jahren 1777 u. 1778, Leipzig 1779 I–II; Betlejewska C., Muzeum Miejskie w Gdańsku w latach 1870–1917, (w druku); Bukowski A., Waplewo. Zapomniana placówka kultury polskiej na Pomorzu Nadwiślańskim, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wr. 1989 s. 144; Charitius A., Commentatio historicoliteraria [...] de viris eruditis Gedani ortis, Vittembergae 1715; Charitius C. F., Spicilegii ad D. Andreae Charitii Commentationem de viris eruditis Gedani ortis pars 1, Gedani 1729; Cieślak K., Między Rzymem, Wittenbergą a Genewą. Sztuka Gdańska jako miasta podzielonego wyznaniowo, Wr. 2000 s. 36, 153, 229–30, 302, 359, 361, 404, 445; Christoffel U., Deutsche Kunst 1650–1800, München 1923; Clasen K. H., Die bildende Kunst vom 16. J. bis 18. Jahrhundert, w: Deutsche Staatenbildung und deutsche Kultur in Preussland, Königsberg 1931; Cuny G., Der Danziger Maler Daniel Schultz, „Monatshefte für Kunstwissenschaft” R. 8: 1915 nr 1; tenże, Entdeckungen. Zu Daniel Schultz, „Der Cicerone” 1916 nr 21/22; Drost W., Barockmalerei in den germanischen Ländern, Wildpark–Potsdam 1926 (Handbuch der Kunstwissenschaft); Duisburg F. C. G., Besuch einer historisch topographischen der freien Stadt Danzig, Danzig 1809; Fischer P., Deutschlands Städtebau Danzig, Berlin-Halensee 1924 ilustr. s. 6; Flik J., Portrety Jana Heweliusza z Gdańska i Oxfordu – studium warsztatu malarskiego, „Ochrona Zabytków” 1995 nr 2 s. 169–79; Freytag H., Zwei noch unbekannte Bilder des Andreas Stech in Osterwick, „Mitteilungen des Westpreuss. Geschichtsvereins” R. 19: 1920 nr 47/49; Frydrychowicz R., Geschichte der Cistercienserabtei Pelplin und ihre Bau – und Kunstdenkmäler nach historischen Quellen bearbeitet, Düsseldorf 1905; Górecka-Petrajtis K., Zbiory malarstwa dawnego w Muzeum Narodowym w Gdańsku – historia i współczesność, „Jantarowe szlaki” R. 37: 1994 nr 3 (233) s. 35–9; Górska L., Twórczość portretowa Andrzeja Stecha (1635–1697) w grafice, „Biul. Hist. Sztuki” R. 27: 1965 nr 1; Grzybkowska T., Andrzej Stech malarz gdański, W. 1979 (bibliogr.); taż, Między nauką a sztuką. Rysunki i obrazy kwiatów A. Stecha, w: Sztuka i natura, Kat. 1991 s. 221–34; taż, Rysunkowe florilegium Andrzeja Stecha, „Biul. Hist. Sztuki” R. 51: 1989 nr 1 s. 13–24; Günther O., Über vier bisher als verloren betrachtete Originalskizzen Andreas Stech, „Mitteilungen des Westpreuss. Geschichtsvereins” R. 18: 1919; Gurtler J., Mayer B., Der Artushof in Danzig, Danzig [b.r.w.]; Hammen L., Vitae medicorum Gedanensium, Gedani 1750; Kowalska H., Nieznane materiały do losów dzieł Andrzeja Stecha, „Gdań. Studia Muz.” T. 6: 1995 s. 182–8; taż, Pastor Adolf Mundt z Kiezmarku i dzieje jego kolekcji. Z dziejów kultury Pomorza Zachodniego XVIII–XX wieku. Materiały z seminarium na Uniwersytecie Gdańskim 14 marca 2003 roku, Red. J. Borzyskowski, C. Prądzyński, Gd. 2004 s. 25–50; taż, Uwagi na marginesie eseju o kolekcjonerstwie gdańskim, „Porta Aurea. Roczn. Zakł. Hist. Sztuki Uniw. Gdań.” 1999 s. 153–60; Kurkowa A., Gdański botanik Jakub Breyne i szata graficzna jego dzieł, „Roczn. Gdań.” T. 45: 1985 z. 1 s. 75–93; taż, Ilustracja portretowa w drukach gdańskich XVII wieku, tamże T. 43: 1983 z. 1 s. 83–106; taż, Jakub i Jan Filip Breynowie. Studium z dziejów kultury książki XVII i XVIII wieku, Gd. 1985; Le Blanc C., Manuel de L’amateur d’estampes, Paris 1854–5 I–IX; Miege G., Staat non Gross-Britannien und Irland nach der Gegenwärtigen Zeit..., Leipzig 1718; Milewska D., Odnaleziony portret patrycjuszki gdańskiej Andrzeja Stecha ze zbiorów Sierakowskich w Waplewie, „Gdań. Studia Muz.” T. 4: 1985; Olhoff W., Excerpta ex litteris illustrissimorum et clarissimorum virorum, Gedani 1683; Pawlikowski J. P., Wiadomości o rytownikach polskich i cudzoziemcach u nas osiadłych, „Czas. Nauk.” 1830 nr 1; Pelczar M., Gdańsk, W. 1958 s. 86, 106; Praetorius E., Athenae Gedanenses, Lipsiae 1713; Targosz K., Firmamentum Sobiescianum, najwspanialszy barokowy atlas nieba, „Kwart. Hist. Nauki i Techn.” R. 32: 1987 nr 1 s. 73–98; taż, Firmamentum Sobiescianum – the magnificent Baroque Atlas of the Sky, w: On the 300th Anniversary of the Death of Johannes Hevelius, Ed. R. Głębocki, A. Zbierski, Wr. 1992 s. 131–55; taż, Jan Heweliusz – uczony-artysta, Gd. 1986; taż, Posłowie, w: J. Hevelius, Firmamentum Sobiescianum sive Uranographia, Gd. 1987 s. VII–XVIII; Tylicki J., Gdzie został pochowany Andrzej Stech?, „Biul. Hist. Sztuki” R. 42: 2000 nr 3–4 s. 627–9; Wichmann H., Kunst und Kunsthandwerk im Hause Basner in Zoppot, Danzig 1925; Zasławska D., Rosa Mutabilis. Obraz i znaczenie róży w malarstwie martwej natury krajów północnych w XVII i XVIII w., w: Spór o genezę martwej natury, Tor. 2002 s. 151–82; – Kowalska H., Materiały źródłowe dotyczące pierwotnego wyposażenia Domu Uphagena, w: Odbudowa Domu Uphagena rewaloryzacja wnętrz zabytkowych w Polsce. Dom Uphagena, T. 3 (w druku); Ogier K., Dziennik z podróży do Polski 1635–1636, Gd. 1950; Wessely J. E., Verzeichnis seiner Kupferstiche und schabkunstblätter, w: Archiv für die Zeichnenden Künste mit Besonderer Beziehung auf Kupferstecher und Holzschneidekunst und ihre Geschichte..., Leipzig 1867; – AP w Gd.: sygn. APG/1384; Arch. Diec. Chełmińskiej w Pelplinie: J. Borck, Echo sepulchralis sive Epitaphia, Inscriptiones ac Monumenta Varia Prussiae illique adjacentium Provinciarum [...], 1765, sygn. varia 8, 9 Kron. pelplińska, t. 2, sygn. 421 (622); Arch. MNG: sygn. MNG/A/I/11, MNG/A/III 4–2, s. 2, MNG/A/I/16, MNG/A/I/2, MNG/A/I/11, MNG/A/VII/7, MNG/A/I/18, MNG/A/VII/1, MNG/A/VII/5–1, sygn. Ausgeliehene Gemälde; B. Gdań. PAN: A. Mundt, Portraits von Danzigern nebst Angabe ihres Standes und Todesjahres, so wie der Maler und Kupferstecher, angefertig. 1862, sygn. Ms 2498.

Krystyna Górecka-Petrajtis