Szołdrski (Szułdrski) Andrzej h. Łodzia (1582–1650), sekretarz królewski, biskup kijowski, przemyski i poznański.

Ur. zapewne w listopadzie w Czempiniu (pow. kościański), był synem Stanisława (zm. ok. 1649) i Małgorzaty z Pigłowic Manieckiej h. Sokola. Miał trzech braci, starszego Macieja (zob.) oraz młodszych Władysława (zm. prawdopodobnie w r. 1629), kanonika poznańskiego (od r. 1626) i łowickiego, i Jana (zm. w styczniu 1662), od r. 1645 cześnika kaliskiego, a także sześć sióstr: Katarzynę, która przed r. 1608 poślubiła Stanisława Czackiego, Łucję, od r. 1612 żonę Piotra Chłapowskiego, Agnieszkę, zapewne t.r. wydaną za Łukasza Cieleckiego, Dorotę, prawdopodobnie od r. 1620 żonę Jana Daleszyńskiego, oraz Annę i Zofię (zm. przed r. 1624), dominikanki w Poznaniu.

Jako kleryk niższych święceń S. otrzymał 11 VII 1605 z prezenty swego ojca instytucję na plebanię w Czempiniu; z prowizji bp. poznańskiego Wawrzyńca Goślickiego został 7 V 1607 instalowany na kanonię poznańską fundi Drożyce. Po naukach w kraju (być może w Akad. Lubrańskiego w Poznaniu) studiował w Rzymie, gdzie 19 V 1608 uzyskał doktorat obojga praw; również w Rzymie przyjął święcenia diakonatu i prezbiteratu. Ok. r. 1609 objął funkcję nauczyciela królewicza Władysława. Dn. 4 I 1610 zrezygnował z plebanii czempińskiej; 31 VII 1613 otrzymał prezentę królewską na kanonię gnieźnieńską fundi Obłaczkowo, na którą instalował się 17 X t.r. przez prokuratora Jana Tossiusza (Thossiusa), plebana czempińskiego. Przed 9 VIII został sekretarzem królewskim. W sierpniu i październiku jeździł z listami króla Zygmunta III do senatorów wpol., którym przedstawił ponadto stan rokowań z konfederatami wojskowymi; jako legat królewski występował ponownie we wrześniu 1614 na sejmiku deputackim w Środzie. Dn. 3 II 1617 otrzymał kanonię krakowską fundi Chmielnik, a przed 20 IX 1618 prepozyturę kruszwicką.

W poł. marca 1617 został S. sekretarzem królewicza Władysława i zapewne w jego otoczeniu opuścił 6 IV t.r. Warszawę, udając się na wyprawę moskiewską. Przez Lublin, Krasnystaw i Włodzimierz królewicz dotarł 6 V do Łucka, skąd 6 VI wysłał S-ego do hetmana polnego kor. Stanisława Żółkiewskiego, by dowiedział się o poczynaniach Tatarów i Mołdawian, grożących najazdem na pogranicze Rzpltej. Po drodze, z powodu najazdu tatarskiego, S. schronił się w Ożohowcach i dopiero 12 VI dotarł do kwatery hetmańskiej w Barze, gdzie przez kilka dni oczekiwał na przetłumaczenie listu od Skinder baszy. Dn. 23 VI dołączył do wojsk Władysława w Dubnie; pełnił już wówczas obowiązki kanclerza królewicza. Jesienią t.r., wobec wyczerpania się środków na żołd dla wojska, rozsyłał z Wiaźmy listy na sejmiki z prośbą o uchwalenie podatków na dalszą wyprawę. Pośredniczył 2 VII 1618 w sporze hetmana w. lit. Jana Karola Chodkiewicza z Kazanowskimi, a następnie na polecenie Władysława doprowadził do pogodzenia Kazanowskich z kaszt. sochaczewskim Konstantym Plichtą. Dn. 8 VIII t.r. wyjechał z obozu pod Możajskiem z listami królewicza i komisarzy do Zygmunta III i prymasa Wawrzyńca Gembickiego; wg Jerzego Ossolińskiego za namową Władysława zabrał również wykradziony Jakubowi Sobieskiemu diariusz, mający przekonać króla o szkalowaniu przez autora Kazanowskich i próbach poróżnienia królewicza z Chodkiewiczem. Na początku września S. przybył do Warszawy, przekazał władcy otrzymane listy, uzupełnione własną relacją z przebiegu wyprawy, oraz dziennik Sobieskiego; król, nie czytając diariusza, polecił w obecności S-ego wrzucić go w ogień. W czasie pobytu w Warszawie S. otrzymał 20 IX prezentę królewską na urząd prepozyta gnieźnieńskiego, na który instalował się 11 X. Zapewne wkrótce potem wyruszył do obozu królewicza Władysława z listami, w których król nakazywał komisarzom opóźnić zawarcie rozejmu, mając nadzieję na uchwalenie przez sejm podatków na kontynuowanie działań wojennych; ze względu na zbyt długi pobyt w Smoleńsku S. spotkał się z komisarzami w Dorohobużu dopiero 19 XII, już po zawarciu rozejmu w Dywilinie.

Podczas sejmu 1619 r. (przed 2 II) wniósł S. w senacie w imieniu Zygmunta III prośbę o oddanie w administrację królewiczowi Władysławowi Smoleńska i pozostałych terenów, odzyskanych od Moskwy. Zapewne senatorowie odnieśli się do tej prośby przychylnie, skoro 13 II t.r. przedstawił ją S. (tym razem również w imieniu królewicza) izbie poselskiej; równocześnie zażądał, by wypłacono Władysławowi resztę z podatków, zebranych na wyprawę moskiewską, umożliwiając mu zaspokojenie żądań nieopłaconego wojska; w tych kwestiach posłowie nie podjęli jednak decyzji. Zygmunt III powołał S-ego w skład komisji «na ordynacyję zamków od Moskwy rekuperowanych»; jako komisarz S. przebywał w Smoleńsku. Przed 27 I 1620 zrezygnował S. z kanonii poznańskiej fundi Drożyce. Towarzyszył królewiczowi Władysławowi w wyprawie chocimskiej 1621 r.; wyruszający na rokowania do obozu tureckiego Sobieski i kaszt. bełski Stanisław Żórawiński powierzyli mu 29 IX t.r. podpisaną przez senatorów i komisarzy królewskich instrukcję, zawierającą warunki układu pokojowego, «dla uniknienia na potem opacznych wykładów». Po zawarciu rozejmu S., wyprawiony 10 X z obozu pod Chocimiem, przybył 13 X do Lwowa, informując Zygmunta III o postanowieniach układu.

Razem z archidiakonem Andrzejem Gembickim został S. wysłany 25 IV 1624 przez kapit. gnieźnieńską do nominata gnieźnieńskiego Henryka Firleja, aby zaprosić go do objęcia arcybiskupstwa. Dn. 24 III 1625 objął S. prepozyturę poznańską. Z polecenia Zygmunta III doręczył 23 IV 1626 kapit. gnieźnieńskiej ufundowany przez króla srebrny relikwiarz-trumnę św. Wojciecha, a następnie zawiózł władcy podziękowanie kapituły. Po śmierci Firleja (25 II t.r.) wspólnie z kanonikiem Szymonem Kołudzkim posłował t.r. od kapit. gnieźnieńskiej do nominata Jana Wężyka z zaproszeniem do objęcia gnieźnieńskiej stolicy arcybiskupiej. Z nominacji Wężyka został administratorem księstwa łowickiego i w tym charakterze przybył 10 X na posiedzenie kapit. łowickiej w towarzystwie swego brata Władysława i star. łowickiego Łukasza Jurkowskiego. Powołując się na prawa starostów łowickich do prezentowania kandydatów do kapituły, Jurkowski uznał za nieważną nominację Walerego Wilczogórskiego, instalowanego w kapitule z polecenia nuncjusza G. B. Lancelottiego jako kanonik fundi Złaków Kościelny, i przedstawił na ten urząd brata, Władysława; zapewne dzięki wpływom S-ego Władysław został tego dnia dopuszczony przez kapitułę do przysięgi i instalacji na kanonii. Sprawę brata promował S. również w r. 1627, przedstawiając 9 IX t.r. kapit. łowickiej przychylny dla niego dekret administratora archidiec. gnieźnieńskiej Piotra Grochowickiego; ostatecznie 1 XII prymas Wężyk uznał prawa Władysława do kanonii.

Dn. 20 VI 1627 w imieniu kapituły S. witał Wężyka podczas jego uroczystego ingresu do katedry gnieźnieńskiej. Na sejmie t.r. został powołany w skład komisji do ustalenia cen maksymalnych; po zakończeniu obrad wspólnie ze scholastykiem krakowskim Andrzejem Szyszkowskim złożył protest w grodzie warszawskim w imieniu duchowieństwa, sprzeciwiającego się uchwalonym na sejmie podatkom jako krzywdzącym dla dóbr kościelnych. Reprezentując kapit. gnieźnieńską na sejmie 1628 r., wygłosił w izbie senatorskiej mowę; w maju t.r. jeździł również z polecenia kapituły na synod diecezjalny do Łowicza oraz na synod prowincjonalny do Piotrkowa. Dn. 11 V 1629 przedstawił kapit. łowickiej swą nominację na kanonię fundi Złaków Kościelny, uzyskaną po śmierci brata, Władysława. Jako reprezentant kapit. gnieźnieńskiej pełnił funkcję prezydenta Tryb. Kor. w kadencjach 1629/30 i 1630/31 r. S. został wyznaczony przez sejm 1631 r. na jednego z komisarzy do rewizji Zamku lubelskiego; po 10 VII t.r. na polecenie Zygmunta III uczestniczył w pracach komisji, powołanej dla przeprowadzenia kontroli gospodarki królewicza Władysława. W r. 1632 (zapewne 17 II) Wężyk udzielił S-emu prowizji na dziekanię łowicką. Po raz kolejny reprezentował S. kapit. gnieźnieńską na sejmie elekcyjnym 1632 r.

Dn. 1 II 1633 w Łobzowie został S. kanclerzem królewicza Jana Alberta, krakowskiego biskupa nominata. W sejmie koronacyjnym t.r. uczestniczył jako delegat kapit. gnieźnieńskiej. Dn. 9 II otrzymał od króla Władysława IV nominację na biskupstwo kijowskie, a 9 I 1634 uzyskał prekonizację papieską (z zachowaniem prepozytur gnieźnieńskiej i poznańskiej, kanonii krakowskiej oraz dziekanii łowickiej); jednocześnie nałożono na niego obowiązek erygowania seminarium i restauracji pałacu biskupiego w Kijowie. Sakrę biskupią przyjął 1 VI t.r. w Łowiczu z rąk prymasa Wężyka. Nie odbył ingresu do katedry kijowskiej, a rządy w diecezji objął przez pełnomocnika; być może przypisywane mu położenie kamienia węgielnego pod kościół Karmelitów Bosych p. wezw. Niepokalanego Poczęcia NMP w Berdyczowie (2 III) nastąpiło również za pośrednictwem pełnomocnika. Dn. 4 V papież Urban VIII ustanowił S-ego pierwszym z trzech koadministratorów diec. krakowskiej na czas wyjazdu kard. Jana Alberta do Włoch, jednak S. towarzyszył królewiczowi w podróży; zyskał wówczas jego sympatię. Jesienią t.r. Jan Albert wstawiał się za nim listownie do Władysława IV, popierając jego kandydaturę na biskupstwo poznańskie; mimo to król zdecydował się oddać biskupstwo Henrykowi Firlejowi (młodszemu), a S-emu przekazać opuszczone przez niego biskupstwo przemyskie (o czym go powiadomił listem z 5 XI), obiecując równocześnie, że także na przyszłość «zasługi jego tak dawne i stateczne będziem mieli na miłościwym baczeniu». Decyzję o dalszej podróży po Włoszech pozostawił król bratu i S-emu, zalecając jedynie miejsca «gdzieby albo mało, albo nic Polaków było»; popierał również plany wyjazdu do Hiszpanii. S. był obecny przy śmierci królewicza 29 XII w Padwie, a następnie sprowadził jego ciało do Krakowa. Po powrocie do Rzpltej przeprowadził na polecenie króla kontrolę rachunków koadministratora Kołudzkiego, pomówionego o złą gospodarkę w dobrach biskupstwa krakowskiego. W r. 1635 konsekrował przez pełnomocnika kościół Bernardynów p. wezw. Wniebowzięcia NMP i Stygmatów św. Franciszka w Kijowie.

Nominację królewską na biskupstwo przemyskie otrzymał S. zapewne w marcu 1635 (proces informacyjny rozpoczął się 20 III t.r., a translacja papieska nastąpiła 13 VIII). Rządy w nowej diecezji objął 11 X 1635 przez pełnomocnika, kanonika Stanisława Stranszewicza; uroczysty ingres do katedry przemyskiej odbył 10 V 1636, już jako królewski nominat na biskupstwo poznańskie. W czasie swych krótkich rządów w diec. przemyskiej zwołał na 26 VIII 1635 synod diecezjalny, którego statuty ogłosił drukiem („Synodus Dioecesana Praemisliensis...”, ); ponadto m.in. uznał za cudowny obraz NMP w Jarosławiu, nadał przywileje biskupim Jaśliskom oraz wcielił do kapituły probostwo w Radymnie i wójtostwo w Lubatowej. W r. 1635 uzyskał scholasterię łęczycką i kantorię krakowską, których zrzekł się w r.n.

S. był obecny na sejmie nadzwycz. 1635 r. Uczestniczył 23 XI t.r. w wotach senatorskich. Podczas dyskusji w senacie 1 XII na temat małżeństwa Władysława IV, w niezwykle ostrej mowie przeciwstawił się zarówno propozycji poślubienia przez króla ewangeliczki Elżbiety, córki elektora Palatynatu Fryderyka, jak i «poddanki»; w pierwszym przypadku wskazywał na niebezpieczeństwo odejścia monarchy od wiary katolickiej, w drugim – na niestosowność związku z osobą nierównego pochodzenia. Wypowiedź ta wywołała gwałtowną reakcję króla, który przyrównał S-ego do Brutusa, zarzucając mu niewdzięczność za otrzymane dobrodziejstwa i grożąc «pomstą» za «zuchwałę wymowę». Mimo to, gdy 8 XII dotarła do Warszawy wiadomość o śmierci bp. poznańskiego Firleja, S. zwrócił się do Władysława IV z prośbą o nominację na ten urząd; król początkowo odmówił, jednak już nazajutrz zgodził się na objęcie przez S-ego wakującego biskupstwa. Obiór przez kapitułę nastąpił 14 I 1636, a translacja 21 VII t.r. Nową stolicę S. objął 25 IX przez pełnomocnika, archidiakona pszczewskiego Jana Braneckiego, ingres do katedry w Poznaniu odbył 30 XI; uroczystość uczcili panegirykami Krzysztof Grzymułtowski („Echo virtutum [...] Andreae Szołdrski [...] in primo in cathedralem ingressu”, P. 1636) i Jerzy Gowarzewski („Bina gratulatio in primo ad cathedralem ingressu [...] Andreae Szołdrski...”, P. 1636) oraz uczniowie Akad. Lubrańskiego („Gratulationes [...] Andreae Szołdrski dum incredibili laetitia totius Maioris Poloniae in episcopatum Posnaniensem primum ingrederetur...”, P. 1636) i kolegium jezuickiego („Sacro civilis politia ex publicis honoribus [...] Andreae Szołdrski...”, Calissii 1636). Nazajutrz po ingresie S. odwiedził kościół i klasztor Jezuitów, gdzie «aż nazbyt wylewnie» (wg „Kroniki Jezuitów poznańskich”) wyraził swą życzliwość wobec zakonu, wziął udział w uczcie, obejrzał przedstawienie, przygotowane przez uczniów kolegium, a następnie «przez ponad godzinę oddawał się słuchaniu muzyki». Powierzając S-emu biskupstwo poznańskie, Stolica Apostolska dekretem Konsystorza Tajnego z 22 IX 1636 nałożyła na niego obowiązek składania rocznej daniny 500 dukatów na remont spalonej 30 VII 1622 katedry oraz rozbudowę pałacu biskupiego. Wkrótce S. rozpoczął, prawie wyłącznie własnym kosztem (już w r. 1633 przeznaczył na ten cel 2 tys. złp.), odbudowę świątyni; w l.n. wzniósł katedrę, wymurował sklepienie i pięć wież oraz położył nową posadzkę.

Przybywszy na sejm zwycz. 1637 r. z opóźnieniem, S. uczestniczył 13 II t.r. w tajnej radzie senatu, podczas której rozważano głównie sprawę małżeństwa króla. Dn. 21 II Władysław IV wysłał go (razem z kaszt. żarnowskim Krzysztofem Sułowskim) do izby poselskiej, w celu przypomnienia zasług królewicza Jana Kazimierza i skłonienia posłów do uchwalenia dla niego odpowiedniej nagrody; ponownie był S. wysyłany do izby poselskiej 27 II, z prośbą o nadanie indygenatów i nobilitacji oraz uchwalenie ordynacji dla biskupstwa smoleńskiego, a także 3 III, w celu skłonienia szlachty do przybycia do senatu i dokonania konkluzji sejmu. Wobec niezgody wśród posłów, S. stracił nadzieję na pomyślne zakończenie obrad i w czasie dyskusji w senacie nocą z 3 na 4 III poparł propozycję bp. krakowskiego Jakuba Zadzika, by król zaraz po Wielkanocy zwołał nowy sejm; mimo to podczas konkluzji starał się wpłynąć na posłów lit. i ratować zgromadzenie. Pod koniec obrad uczestniczył we wspólnym posiedzeniu duchowieństwa i przedstawicieli protestantów; ganił wówczas publiczne nabożeństwa ewangelickie, urządzane przez hetmana w. lit. Krzysztofa Radziwiłła w jego dworze w Warszawie. Z kolei podczas bankietu u podkomorzego kor. Piotra Gembickiego 1 VI wystąpił przeciw odbywającym się w pałacu podkomorzego lit. Janusza Radziwiłła «zebraniom heretyckim» jako sprzecznym z prawem i w razie ich kontynuowania zagroził wypędzeniem ministra. Doprowadziło to do starcia między J. Radziwiłłem a broniącym S-ego podkomorzym kor. Adamem Kazanowskim, które omal nie zakończyło się pojedynkiem, zażegnanym dopiero dzięki interwencji króla i królewicza Jana Kazimierza. Na rozpoczęcie sejmu nadzwycz. 1637 r. odprawił S. 3 VI t.r. w warszawskiej kolegiacie św. Jana mszę o Duchu Świętym, a 5 VI wziął udział w wotach senatorskich. Podczas potwierdzenia zaślubin Władysława IV z Cecylią Renatą powitał 12 IX jako ordynariusz miejsca parę królewską w kolegiacie i poprowadził ją do ołtarza. T.r. był świadkiem w toczącym się w warszawskiej nuncjaturze procesie informacyjnym A. Gembickiego na biskupstwo łuckie. Na sejmie 1638 r. uczestniczył w wotach senatorskich; 24 IV t.r. podpisał protestację biskupów łacińskich i unickich oraz senatorów świeckich przeciw konstytucji „Religia grecka”, dotyczącej uznania praw prawosławnych. W związku z likwidacją Akad. Rakowskiej zobowiązał się 27 IV wspólnie z biskupami: krakowskim Zadzikiem, kujawskim Maciejem Łubieńskim i płockim Stanisławem Łubieńskim do zakazania duchownym pozywania różnowierców w sprawach wiary przed sądy bez zgody biskupów. W r. 1639 odbył w Warszawie wizytację kolegiaty św. Jana. Od końca l. trzydziestych pozostawał w ostrym konflikcie z dziekanem kapit. warszawskiej Janem Raciborskim, który wraz z bratankami najeżdżał dobra innych kanoników; 27 XI t.r., podczas uczty w Warszawie, Raciborski wręczył królowi skargę na S-ego, którą władca oddał oskarżonemu do przeczytania; jego zakłopotanie rozbawiło biesiadników, jednak S. «źle to przyjął i zamyślał o pomście».

S. był obecny na sejmie 1640 r. Następnie odbył t.r. podróż «ad limina apostolorum», w której starał się w imieniu króla o kapelusz kardynalski dla byłego nuncjusza w Rzpltej, H. Viscontiego. Jako poseł królewski został w listopadzie t.r. przyjęty w Rzymie przez Urbana VIII; papież uzasadniając swą odmowę wyraził wątpliwość, czy król elekcyjny «jest równy innym królom», co wywołało wzburzenie na polskim dworze. S. prosił również o przyspieszenie beatyfikacji Stanisława Kostki, złożył ponadto skargę na Raciborskiego. W drodze powrotnej w Bolonii wpisał się 2 III 1641 do metryki uniwersyteckiej, a w Asyżu odwiedził grób św. Franciszka i spotkał się z mistykiem franciszkańskim Józefem z Kupertynu. W czasie nieobecności S-ego w kraju, Raciborski został 17 III 1641 na jego polecenie pojmany, pobity i wywieziony do więzienia biskupiego w Poznaniu. Mimo początkowego niezadowolenia, Władysław IV uznał słuszność decyzji S-ego, gdy przekonano go, «że nie można było inaczej rzeczy załatwić». S. wrócił do kraju w lipcu t.r.

Na sejmie 1641 r. został S. wyznaczony na pierwszego deputata senatu do komisji do korektury praw. Wkrótce po zakończeniu obrad, w październiku t.r., wszedł w skład komisji senatorskiej, powołanej przez króla dla rozsądzenia sporów o opiekę nad potomstwem zmarłego koniuszego kor. Janusza Wiśniowieckiego, a następnie został (obok króla i sześciu senatorów) jednym z opiekunów sierot. Na sejmie nadzwycz. 1642 r. wziął udział 12 II t.r. w wotach senatorskich; tego dnia wspólnie z sześcioma innymi senatorami złożył oficjalną protestację przeciw zatwierdzonym przez poprzedni sejm ustępstwom na rzecz prawosławnych. Przewidziany na konsekratora bp. kujawskiego Mikołaja Gniewosza, dowiedziawszy się 31 V, że nominat zamierza jeszcze przed przyjęciem sakry biskupiej złożyć przysięgę senatorską i zająć miejsce w senacie, zdecydowanie sprzeciwił się temu. W wyniku perswazji podkanclerzego kor. Ossolińskiego S. ustąpił, dzięki czemu 1 VI Gniewosz złożył przysięgę i zasiadł w senacie; wkrótce potem S. dokonał aktu konsekracji. Wyznaczony przez króla na posła (przedstawiciela) elektora bawarskiego Maksymiliana I, 8 VI udzielił S. ślubu ks. neuburskiemu Filipowi Wilhelmowi i przyrodniej siostrze Władysława IV, królewnie Annie Katarzynie Konstancji. Na początku września przeniósł do kościoła katedralnego w Poznaniu relikwie św. Jukundyna, które rok wcześniej przywiózł z Włoch i złożył w poznańskim kościele p. wezw. Bożego Ciała. Pod koniec sierpnia zwołał synod partykularny do Warszawy; 9–11 IX odbył w Poznaniu synod diecezjalny, a następnie ogłosił drukiem jego statuty. Od 1 X uczestniczył w Warszawie w pracach komisji do korektury praw (wyznaczonej na sejmie 1641 r.) i podpisał przygotowany przez nią projekt „Abbreviatio processus iuridici” (oblatowany w księgach grodzkich krakowskich przed 20 I 1643); projekt nie został jednak zatwierdzony przez sejm.

Diec. poznańską zarządzał S. z dużą starannością. W biskupim m. Pszczewie wzniósł ok. r. 1640 nowy kościół paraf. p. wezw. św. Marii Magdaleny (w miejsce starego, który spłonął wraz z miastem 16 V 1631), w rodzinnym Czempiniu w kościele paraf. ufundował dla kaznodziei trzecie oficjum liturgiczne o NMP oraz założył bractwo różańcowe; odzyskał zajęte przez protestantów: kaplicę w Buczu (1641) oraz kościół paraf. w Wilkowie (1643). W Warszawie położył 13 IV 1643 kamień węgielny pod budowę kościoła Karmelitów Bosych p. wezw. Wniebowzięcia NMP i św. Józefa. W r. 1644 zapisał znaczne sumy na rzecz Akad. Lubrańskiego, wzniósł też przy niej i hojnie uposażył bursę dla dwunastu alumnów z rodzin Szołdrskich i Manieckich. T.r. przekazał na cele zakrystii katedralnej w Poznaniu roczne dochody z wójtostw i sołectw dóbr stołu biskupiego; dokonał także zamiany biskupiego klucza Wielichowo na należący do kapit. poznańskiej młyn ze stawem i łąkami na Cybinie Ostrówku pod Poznaniem oraz wino, wosk i olej dla zakrystii katedralnej (zatwierdzenie tej zamiany uzyskał 27 I 1645 od papieża Innocentego X). Kapitule darował 20 tys. złp. «na posiłki» dla prałatów i kanoników. Utrzymywał własną «muzykę», która występowała m.in. na sejmikach wielkopolskich w Środzie, konkurując z kapelą woj. poznańskiego Krzysztofa Opalińskiego. Natomiast «używszy niebiegłego architekta» do restaurowania kościoła w Krobi, spowodował zawalenie się gmachu i przybudowanej do niego wieży. S-emu jako biskupowi poznańskiemu poświęcili panegiryki m.in. Ignacy Szlachetka (1641), Wojciech Wojtowicki (1640 i 1641), Marcin Bledzewski (1645), Jan Mieszkowski (1645) oraz Mikołaj Fatowicz (1646).

Podczas sejmu warszawskiego 1643 r. wziął S. udział 14 II w wotach senatorskich, a 16 III, wspólnie z woj. ruskim Sobieskim i podkanclerzym kor. Aleksandrem Trzebińskim, udał się na polecenie króla z senatu do izby poselskiej, napominając posłów, «aby serio przystąpili do zapłaty wojsku» i nie tracili czasu na rozpatrywanie egzorbitancji. W trakcie obrad przyjął skierowane do niego przez ihumena monasteru prawosławnego w Brześciu Afanasija Filipowicza (po śmierci: św. Atanazy Brzeski) prośby «o uspokojenie religii greckiej». Uczestniczył 22 III t.r. w tajnej radzie senatu, zwołanej w sprawie spotkania Władysława IV z królem Danii Chrystianem IV. Dn. 27 III podpisał list senatorów duchownych i świeckich do papieża Urbana VIII, w którym domagano się odwołania nuncjusza M. Filonardiego, nazywającego króla w listach «protektorem i heretyków, i schizmatyków» oraz przekazującego do Rzymu fałszywe informacje o Rzpltej i szlachcie. S. poparł jednak nuncjusza, gdy ten latem t.r. wystąpił przeciw budowie w Warszawie pomnika Zygmunta III, uznając za niedopuszczalne umieszczenie na kolumnie posągu człowieka świeckiego. W czasie sejmu został wyznaczony do komisji w sprawie podatku importowego (indukty) oraz do ustalenia cen i 27 V podpisał uniwersał połączonej komisji «de pretiis rerum et inductis». Nie wziął udziału w warszawskiej radzie senatu 9 IV, kiedy po jego «sentencyją do gospody słano», był natomiast na radach 12 VI w Warszawie i 22 VI 1644 w Krakowie. W sierpniu i wrześniu 1644 uczestniczył w Krakowie i Warszawie w rozmowach z wielkim poselstwem moskiewskim; na mocy zawartego wówczas porozumienia Rzplta zatrzymała m.in. Hadziacz i Sarsk, oddając w zamian Trubeck wraz z włością. Na sejmie 1645 r. S. wziął udział 15 II w wotach senatorskich, a 19 II t.r. wraz z innymi senatorami prosił posłów w imieniu Władysława IV o nadanie królewiczowi Zygmuntowi Kazimierzowi dóbr po zmarłej królowej Cecylii Renacie. Ze względu na wzburzenie izby poselskiej, żądającej ujawnienia przebiegu rokowań z posłami moskiewskimi, S. przez ponad półtorej godziny składał z nich 20 II relację w senacie w obecności wszystkich stanów sejmujących, a następnie przekazał posłom sprawozdanie na piśmie. Mimo to w ciągu następnych tygodni posłowie «kipieli gniewem», nie zgadzając się na oddanie Moskwie przyznanych jej terenów oraz oskarżając komisarzy o zdradę i korupcję; w odpowiedzi S. zagroził im 10 III pozwem do sądu, z czego musiał się później tłumaczyć. W trakcie sejmu opowiedział się za reformami trybu sejmowania, proponując, by marszałek sejmu zbierał instrukcje poszczególnych sejmików i poddawał pod obrady powtarzające się w nich punkty; radził również odebrać spóźniającym się posłom prawo występowania przeciw już uchwalonym konstytucjom oraz unieważnić protesty wnoszone poza sejmem. Dn. 27 III, razem z Sobieskim i prymasem M. Łubieńskim, starał się uzyskać zgodę posłów na prolongatę obrad, a wobec rozejścia się sejmu wspólnie z innymi senatorami podpisał 28 III na radzie senatu poręczenie, «że im [poszkodowanym w wyniku prac komisji moskiewskiej] na przyszłym, da Pan Bóg, sejmie, słuszna stanie się recompensa i uspokojeni przez satysfakcyją zostaną». W Wielki Piątek, 14 IV t.r., wspólnie z sufraganem poznańskim Janem Baykowskim i kilkoma prałatami «nieoficjalnie i w tajemnicy» obszedł w Poznaniu najważniejsze kościoły, «mimo że pogoda była deszczowa, a ulice tonęły w błocie, wymierzając sobie jeszcze przy nich srogą chłostę». Dn. 28 V wyświęcił bp. chersońskiego Zygmunta Miaskowskiego. Za zgodą kapit. poznańskiej zniósł 15 IX siedem kanonii katedralnych: fundi Nagradowice, Kijewo, Rokietnica, Tarnowo, Żegrze, Popowo i Śródka; w r. 1647 dodał dwie kanonie doktorskie w kapit. katedralnej.

Dn. 10 III 1646 uczestniczył S. w Warszawie w uroczystościach konfirmacji ślubu Władysława IV z Ludwiką Marią Gonzagą, witając w kolegiacie św. Jana parę królewską «wyborną mową» i prowadząc ją do ołtarza. Chociaż na radzie senatu 24 V t.r. sprzeciwił się królewskim planom wojny tureckiej, to na sejmie 16 XI tłumaczył posłom, że władca «z dobrą intencją i dla słusznych przyczyn zaciągnął żołnierza»; wobec protestów izby zgodził się jednak na rozpuszczenie zaciągów. Brał udział 1 XII w kolokwium senatu z izbą poselską «absente rege»; wszedł również do komisji do rokowań ze Szwecją. Na sejm 1647 r. przybył zapewne z opóźnieniem (nie wotował); podczas tajnej sesji senatorsko-poselskiej 12 V t.r. złożył relację z rozmów z posłem francuskim o odnowieniu dawnych paktów, 13 V został powołany przez króla do komisji mediacyjnej w sprawie sporu między woj. ruskim Jeremim Wiśniowieckim i chorążym kor. Aleksandrem Koniecpolskim o Hadziacz i Chorol, a 21 V wraz z innymi biskupami wystosował do papieża Innocentego X list w obronie zakonu pijarów. Ostatniego dnia sejmu, 27 V, wspólnie z Ossolińskim i kanclerzem lit. Albrychtem Stanisławem Radziwiłłem, zaprotestował przeciw żądaniom podsędka krakowskiego Stanisława Chrząstowskiego, domagającego się zabezpieczenia praw dysydentów. Na krótko przed zgonem Władysława IV został przez niego wyznaczony na jednego z egzekutorów jego ostatniej woli.

Po śmierci króla uczestniczył S. w sejmie konwokacyjnym 1648 r. Wraz z bp. krakowskim Piotrem Gembickim sprzeciwił się wówczas żądaniom J. Radziwiłła zniesienia wszelkich dekretów przeciw innowiercom oraz wprowadzenia do aktu konfederacji generalnej zmian w stosunku do tekstu z r. 1632. Dn. 20 VII 1648 doradzał pokój z Kozakami i proponował przeznaczyć na wojsko upominki tatarskie; podpisał 31 VII t.r. akt konfederacji generalnej «z zachowaniem praw Kościoła katolickiego i księstwa mazowieckiego» oraz 1 VIII manifestację przeciw arianom. Na sejmie tym został powołany do rady przy prymasie Łubieńskim. Podczas sejmu elekcyjnego t.r. obiecał wystawić na potrzeby Rzpltej stu dragonów. Popierał królewicza Karola Ferdynanda, głosząc publicznie, że Jan Kazimierz, który «pieniądze na kobiety i fraszki rozrzuca», nie jest godzien korony; przekonany o zwycięstwie swego kandydata, pisał w październiku: «bracia nasi na Rusi [...] wszyscy przy Karolu stają i w wojsku już na zdrowie Karola króla piją». Dn. 11 XI Karol Ferdynand wycofał jednak swą kandydaturę, wobec czego S. podpisał 17 XI z woj. poznańskim elekcję Jana Kazimierza. Artykuły paktów konwentów podpisał z ponownym zastrzeżeniem praw Kościoła katolickiego i księstwa mazowieckiego. Dn. 14 I 1649 witał na Wawelu przybywającego na koronację Jana Kazimierza, a nazajutrz, podczas uroczystości pogrzebowych Władysława IV, wygłosił w katedrze krakowskiej «dość piękną orację» (Oratio in funere Serenissimi Vladislai IV, Regis Poloniae, Cracoviae 1649). Na sejmie koronacyjnym uczestniczył 23 I t.r. przy generalnym zatwierdzeniu praw przez nowego władcę, ale już 26 I był chory i w dalszych obradach nie brał udziału. Na sejmie tym został powołany na deputata do boku króla dla «uspokojenia swawoli kozackiej i ordynacji na potym wojska zaporowskiego».

Dn. 7 XII 1649 przybył S. na sejm warszawski 1649/50 r. Wraz z Wiśniowieckim i marsz. nadw. lit. Krzysztofem Zawiszą udał się 23 XII t.r. do izby poselskiej w celu uspokojenia szlachty, wzburzonej omyłkowym uwięzieniem 22 XII przez straż marszałkowską Zawiszy jednego z posłów, cześnika gostyńskiego Piotra Izbińskiego. W wygłoszonej wówczas mowie zapewnił o pragnieniu zachowania w całości praw i wolności szlachty, a w imieniu monarchy prosił o «opatrzenie» królowej, przyznanie drugiego opactwa królewiczowi Karolowi Ferdynandowi oraz nadanie indygenatów i nobilitacji. Dn. 7 I 1650 skutecznie apelował do posłów o prolongatę obrad sejmowych, a 8 I t.r. podczas narady senatorów duchownych i świeckich z przedstawicielami dysydentów zajął wobec ich postulatów wrogie stanowisko. Dn. 12 I wezwał posłów do kończenia sejmu, ostrzegając, że w innym przypadku decyzje w najważniejszych sprawach Rzpltej podejmie sam król z senatem. W czasie rozmów, rozpoczętych 14 I w warszawskim pałacu prymasowskim z prawosławnym metropolitą kijowskim Sylwestrem Kossowem, S. zajął nieprzejednaną postawę wobec wysuniętego na podstawie ugody zborowskiej żądania zniesienia unii brzeskiej oraz dopuszczenia biskupów prawosławnych do senatu. Został wyznaczony z senatu do komisji w sprawie cen złota i srebra oraz bicia monety. W trakcie sejmu uzyskał ponadto uwolnienie od stanowisk i «pensyi» żołnierskich dóbr biskupich Kiełczewo i Korablewo, nabytych przez niego od jezuitów poznańskich i przeznaczonych «na wychowanie w naukach dzieci szlacheckich».

W spisanym 5 IX 1649 testamencie przekazał S. swój majątek ruchomy kapit. poznańskiej; poczynił liczne legaty, m.in. 10 tys. złp. na utrzymanie swej kaplicy grobowej, 15 tys. złp. na uposażenie jej altarzysty, 10 tys. złp. na wystawienie w katedrze poznańskiej wielkiego ołtarza, 6 tys. złp. na nowe organy tamże, 15 tys. złp. «na muzykę», 6 tys. złp. na ubogich, 3 tys. złp. na biednych kapłanów oraz 4 tys. złp. na anniwersarze w kościołach w Gnieźnie, Krakowie, Warszawie i Kruszwicy. Majątek dziedziczny zapisał bratankowi, kaszt. biechowskiemu Mikołajowi Szołdrskiemu. Na początku r. 1650 upominał się o zwrot zajętego przez braci czeskich kościoła paraf. w Lesznie, ale na prośbę podskarbiego w. kor. Bogusława Leszczyńskiego zgodził się pozostawić go im tymczasowo. S. zmarł nagle 1 IV 1650, «tknięty paraliżem», na zamku biskupów poznańskich w Pszczewie. Pochowany został po 2 V t.r. w katedrze poznańskiej, w kaplicy Matki Boskiej i św. św. Aniołów, gdzie w l. 1663–4 wzniesiono mu barokowy nagrobek autorstwa nieznanego rzeźbiarza ze szkoły gdańskiej (być może Wilhelma Richtera lub jego ucznia Kaspra Günthera), błędnie przypisywany poznańskiemu snycerzowi Janowi Anusikowi z Chwaliszewa. Pogrzeb S-ego uczcili panegirykami: Jan Stanisław Jaxan („Argo [...] Andreae de Szołdry Szołdrski...”, P. 1650), kapit. poznańska („Condolentia od wielebnej kapituły na pogrzebie [...] Andrzeja z Szołdr Szołdrskiego...”, [b.m.r.w.]) oraz uczniowie Akad. Lubrańskiego („Planctus Musarum in maestissimo funere [...] Andreae de Szołdry Szołdrski...”, P. 1650).

Niechętny polskim biskupom nuncjusz Visconti w relacji z 15 VII 1636 uznał, że w przypadku S-ego «ani jego osoba, ani nauka nie zasługują na szczególniejszą wzmiankę. Mówią, że jest pracowitym, ale z drugiej strony nie bardzo dobrym księdzem. Oprócz tego ma być interesownym i chciwym, chcąc zapewne spanoszyć swą ubogą rodzinę». Za zdecydowany sprzeciw wobec planów «heretyckiego» małżeństwa Władysława IV chwalił natomiast S-ego A. S. Radziwiłł; wg jego świadectwa Jan Kazimierz widział w S-m przyszłego prymasa, następcę Łubieńskiego. S. jako senator zajmował zazwyczaj stanowisko prokrólewskie, ale szerszej działalności politycznej nie prowadził. Wg Szymona Okolskiego był «eloquentia Cicero, prudentia Cato, consilio Fabius».

Portret przez Korzeniewicza, w katedrze w P., reprod. m.in. w: Kronika Jezuitów poznańskich (młodsza), Oprac. L. Grzebień, J. Wiesiołowski, P. 2004 I 378; – Borkowska M., Leksykon zakonnic polskich epoki porozbiorowej, W. 2004 I (dot. sióstr: Anny i Zofii); Dzieje Poznania i województwa poznańskiego (w granicach z 1974 r.). Informator o zasobach archiwalnych, Red. C. Skopowski, W. 1982 II; Enc. Kośc., X 343, XX 568, 575, 584, XXVII 627–9; Enc. Org., XXIV 734–5; Estreicher, XXX 287–9; Korytkowski, Prałaci gnieźn., IV; Łętowski, Katalog bpów krak., I 136, IV 21, 118–22; Niesiecki, I 42, 59, 77, VIII 624–6; Nitecki P., Biskupi Kościoła w Polsce w latach 965–1999. Słownik biograficzny, W. 2000; Okolski, II 172; Pawłowski F., Premislia sacra sive series et gesta episcoporum r.l. Premisliensium, Cracoviae 1870 s. 428–36; Prokop K. R., Biskupi kijowscy obrządku łacińskiego XIV–XVIII w. Szkice biograficzne, Biały Dunajec–Ostróg 2003; PSB (Grzymułtowski Krzysztof, Kołudzki Szymon, Markiewicz Jan, Miaskowski Zygmunt, Raciborski Jan, Sokołowski Aleksander); Słown. Artystów Pol.; Słown. Geogr. (Berdyczów, Borzęciczki, Czempiń, Krobia, Leszno, Pilczyn, Poznań, Pszczew, Siebież, Solec Biskupi); Szostkiewicz, Katalog bpów obrządku łac.; Święcki, Historyczne pamiątki, II 179; Urzędnicy, I/2 (dot. braci: Macieja i Jana); Wieteska J., Katalog prałatów i kanoników Prymasowskiej Kapituły Łowickiej od 1433 do 1970 r., W. 1971; Wpol. Słown. Biogr.; Żychliński, XXII 88–93, 101; – Brzezińska-Laszczkowa J., Karol Ferdynand królewicz polski i biskup wrocławski, Kr. 2009; Byliński J., Dwa sejmy z roku 1613, Wr. 1984; Chynczewska-Hennel T., Nuncjusz i król. Nuncjatura Maria Filonardiego w Rzeczypospolitej 1636–1643, W. 2006; Czapliński W., Władysław IV i jego czasy, Kr. 2008; Częścik Ł., Sejm warszawski w 1649/50 roku, Wr. 1978; Czwołek A., Piórem i buławą. Działalność polityczna Lwa Sapiehy, kanclerza litewskiego, wojewody wileńskiego, Tor. 2012; Dąbrowski J., Senat Koronny. Stan sejmujący w czasach Jana Kazimierza, Kr. 2000; Długosz T., Z dziejów biskupstwa kijowskiego, „Collectanea Theologica” R. 13: 1932 s. 73; Dorobisz J., Niefortunny epilog udziału Andrzeja Szołdrskiego w moskiewskiej wyprawie królewicza Władysława z lat 1617–1618, w: Trudne sąsiedztwo. Studia z dziejów polsko-rosyjsko-ukraińskich w XVI–XX wieku, Tor. 2007 s. 44–54; Dzieje Poznania, Red. J. Topolski, W.–P. 1988 I; Dzieje Wielkopolski, Red. tenże, P. 1969 I; Golubev S., Kievskij mitropolit Petr Mogila i ego spodvižniki, Kiev 1898 II, Priloženija, s. 155–6; Hołdys S., Praktyka parlamentarna za panowania Władysława IV Wazy, Wr. 1991 s. 47, 76, 131, 195; Jabłonowski A., Gospodarka polska na Zadnieprzu Siewierskim, „Przegl. Hist.” T. 19: 1915 s. 46, 56; Jobert A., Od Lutra do Mohyły. Polska wobec kryzysu chrześcijaństwa 1517–1648, W. 1994; Kaczmarczyk J., Bohdan Chmielnicki, Wr. 2007; Katalog zabytków sztuki w Pol., V 10, S. Nowa, VII 1; Kempa T., Wobec kontrreformacji. Protestanci i prawosławni w obronie swobód wyznaniowych w Rzeczypospolitej w końcu XVI i w pierwszej połowie XVII wieku, Tor. 2007; Kersten A., Hieronim Radziejowski. Studium władzy i opozycji, W. 1988; Klasztory bernardyńskie w Polsce w jej granicach historycznych, Red. H. E. Wyczawski, Kalwaria Zebrzydowska 1985; Kołodziej R., Pierwszy sejm z 1637 roku, Tor. 2003 s. 123, 149, 156, 179, 200, 205, 224, 227, 241, 251, 267, 276–7; Kriegseisen W., Sejmiki Rzeczypospolitej szlacheckiej w XVII i XVIII wieku, W. 1991; Kubala L., Jerzy Ossoliński, W. 1924; Kumor B. S., Dzieje diecezji krakowskiej do roku 1795, Kr. 1998 I; Kupisz D., Zbigniew Gorayski (1596–1655). Studium z dziejów szlachty protestanckiej w Małopolsce w pierwszej połowie XVII wieku, W. 2000; Majewski A., Moskwa 1617–1618, W. 2011 s. 93, 141; Nowacki, Dzieje archidiecezji pozn., I–II; Nowacki J., Synody diecezji poznańskiej 1252–1738, P. 2004; Ochmann S., Sejm koronacyjny Jana Kazimierza w 1649 r., Wr. 1985; Ochmann-Staniszewska S., Staniszewski Z., Sejm Rzeczypospolitej za panowania Jana Kazimierza Wazy. Prawo – doktryna – praktyka, Wr. 2000 I, II 331; Paradowski P., W obliczu „nagłych potrzeb” Rzeczypospolitej. Sejmy ekstraordynaryjne za panowania Władysława IV Wazy, Tor. 2005 s. 222, 228, 239 (poza indeksem); Rzońca J., Ostatni sejm przed Cecorą (w 1619 r.), „Pam. B. Kórn.” 1983 z. 20 s. 79–80; Trawicka Z., Jakub Sobieski 1591–1646. Studium z dziejów warstwy magnackiej w Polsce doby Wazów, Kr. 2007; Wanat B., Zakon karmelitów bosych w Polsce, Kr. 1979; Widacki J., Kniaź Jarema, Kat. 1984 s. 51; Wisner H., Najjaśniejsza Rzeczpospolita. Szkice z czasów Zygmunta III i Władysława IV Wazy, W. 2001; tenże, Władysław IV Waza, Wr. 1997; Wójcik Z., Jan Kazimierz Waza, Wr. 1997; – Acta Nuntiaturae Polonae, Ed. T. Chynczewska-Hennel, Cracoviae 2003–6 XXV vol. 1–2; Akta sejmikowe woj. pozn., I cz. 1; Hierarchia catholica medii aevi, IV; Kobierzycki S., Historia Władysława, królewicza polskiego i szwedzkiego, Wyd. J. Byliński, W. Kaczorowski, Wr. 2005; Kronika Jezuitów poznańskich (młodsza), Oprac. L. Grzebień, J. Wiesiołowski, P. 2004 I; Kunowski J., Ekspedycyja inflantska 1621 roku, Oprac. W. Walczak, K. Łopatecki, Białystok 2007; Laudatio Bononiae. Atti del Convegno storico italo-polacco..., Varsavia 1990 s. 573–4; Listy Krzysztofa Opalińskiego do brata Łukasza 1641–1653, Red. R. Pollak, Wr. 1957; Michałowski J., Księga pamiętnicza, Kr. 1864; Okolski S., Biskupów kijowskich i czerniechowskich świętego katolickiego rzymskiego kościoła porządek i liczba, Kr. 1853; Ossoliński J., Pamiętnik, Oprac. W. Czapliński, W. 1976; Oświęcim, Diariusz 1643–51; Pamiętniki Filipa, Michała i Teodora Obuchowiczów (1630–1707), Red. A. Rachuba, W. 2003; Pamiętniki o wyprawie chocimskiej r. 1621, Wyd. Ż. Pauli, Kr. 1853 s. 157, 177; Radziwiłł, Memoriale, I–IV; Radziwiłł A. S., Rys panowania Zygmunta III, Wyd. J. Byliński, W. Kaczorowski, Opole 2011; Receptiones seu installationes ad episcopatum..., Ed. R. Weimann, „Roczn. Tow. Przyjaciół Nauk Pozn.” T. 35: 1909 s. 86 (poza indeksem); Relacje nuncjuszów apostolskich i innych osób o Polsce, Berlin–P. 1864 II 242–3; Sobieski J., Diariusz ekspedycyjej moskiewskiej dwuletniej królewicza Władysława 1617–1618, Oprac. J. Byliński, W. Kaczorowski, Opole 2010; tenże, Pamiętnik wojny chocimskiej, Wyd. W. Syrokomla, Pet. 1854 s. 62, 76–8; Starod. Prawa Pol. Pomn., VII 255–77; Starowolski, Monumenta Sarmatarum; Testamenta episcoporum et canonicorum Posnaniensium, „Roczn. Tow. Przyjaciół Nauk Pozn.” T. 37: 1911 s. 16–27; Vet. Mon. Pol., III 417, 445; Vol. leg., III 545–6, 699, IV 9, 66–7, 74, 83, 88–9, 160–1, 172, 198, 203, 206, 262, 268, 286, 288; Wielewicki, Dziennik, V; Władysława IV [...] listy i inne pisma urzędowe, Kr. 1845 s. 23–5, 33, 46–7, 145–6; Zapiski do dziejów szpitalnictwa w dawnej Polsce, Wyd. F. Giedroyć, W. 1908 s. 31; – AGAD: Arch. Radziwiłłów, Dz. V nr 15789a; Archivio Segreto Vaticano w Rzymie: Processus Consistoriales, nr 33 k. 106–51v, 1006–36v, 1078–101; B. Czart.: rkp. 1132 s. 85, 107, 126, rkp. 2103 s. 80–1; B. Jag.: rkp. 1142, 5349 I 444; B. Kórn.: rkp. 201, 347 k. 374–5, 401, 404, 407–8; B. Narod.: rkp. 6610 k. 75v–9; B. Nauk. PAU i PAN w Kr.: rkp. 1051 k. 174–5, 233, rkp. 2256 k. 178v–81; B. Ossol.: rkp. 265 s. 123–6, rkp. 314 s. 240, rkp. 3564 k. 98v–100, rkp. 13622 s. 219–22; B. Raczyńskich: rkp. 30 k. 363v–4v.

Andrzej Haratym