Suchanek Antoni Karol (1901–1982), malarz, rysownik, grafik.
Ur. 27 IV w Rzeszowie, był synem Henryka, inżyniera kolejnictwa, i Zofii z Kamińskich. Miał siostry Zofię i Ludwikę oraz brata Henryka.
Dzieciństwo spędził S. w Nowym Sączu, gdzie ukończył niższe gimnazjum; kształcił się wówczas prywatnie u miejscowego malarza Bolesława Barbackiego. W r. 1917 rozpoczął studia w ASP w Krakowie, w klasie Józefa Mehoffera. Przypuszczalnie w 1. poł. r. 1919 wstąpił do 5. pp Legionów, a po odniesieniu rany pracował jako rysownik sztabowy. Wrócił następnie do Krakowa i ponownie podjął studia w ASP, tym razem w klasie Teodora Axentowicza. W r. 1923 ożenił się i zamieszkał w Miejskiej Górce (pow. rawicki), a w r. 1924 przeniósł się do Bydgoszczy, gdzie podjął pracę w Zakładach Graficznych Inst. Wydawniczego «Biblioteka Polska». Swoje umiejętności doskonalił pod dużym wpływem przebywającego latem w podbydgoskim Gościeradzu Leona Wyczółkowskiego i działającego w Bydgoszczy Antoniego Procajłowicza, po którym przejął stanowisko kierownika typograficznego Drukarni «Biblioteki Polskiej». Uczestnicząc w życiu artystycznym Bydgoszczy, utrzymywał też kontakty z Konfraternią Artystów w Toruniu, a latem wyjeżdżał na Wybrzeże, m.in. do Orłowa. Już wtedy wprowadził do tematyki swych prac stocznie. Pierwsza wystawa indywidualna S-a odbyła się w lipcu 1929 w sali Oazy w Jastarni. T.r. na „Wystawie jesiennej artystów malarzy i rzeźbiarzy miejscowych i z Pomorza” w Muz. Miejskim w Bydgoszczy zaprezentował dziewiętnaście obrazów, z których dwa (Świt i Przy brzegu) Muzeum zakupiło do swych zbiorów; w grudniu pokazał jedenaście prac w TPSP w Toruniu. Należał do współzałożycieli utworzonego 24 X Związku Plastyków w Bydgoszczy (od r. 1930 Związek Plastyków Pomorskich).
W r. 1930 przeniósł się S. do Poznania wraz ze Stefanią Olmą (był z nią związany od r. 1929). W kwietniu 1930 pokazał kilka prac na Wystawie Morskiej w gmachu Zachęty w Warszawie, a w poł. r. 1931 zamieszkał w stolicy. Zilustrował wówczas kilka książek dla dzieci, m.in. „W krainie baśni” Anieli Pinon-Gackiej (W. 1931) i „Na tratwie” Tadeusza Kutza (W. 1932). W grudniu 1931, razem z Kazimierzem Lasockim i Janem Szopińskim, wystawiał w fabryce mebli «M. Zakrzewski i spółka w Warszawie», prezentując blisko sto prac, m.in. obrazy: Autoportret, Kipiel, Kościół Najświętszej Marii Panny w Gdańsku, Morskie Oko i Uliczka na Helu, szkice do cyklu Nirwana oraz cykl miniatur Polskie morze. W r. 1933 w wystawiał w gmachu Zachęty na ekspozycji Sekcji Morskiej Polskiego Tow. Artystycznego (PTA) (kwiecień) i na dorocznym Salonie (grudzień, otrzymał wtedy Zaszczytne Wyróżnienie TZSP za Studium portretowe), w r. 1934 na wystawach ogólnych TZSP (trzykrotnie) i Salonie (otrzymał medal brązowy za Złamaną falę), a także na wystawie Sekcji Morskiej PTA oraz w Jastarni i Juracie. Działał w Warszawie w Sekcji Morskiej PTA oraz Lidze Morskiej i Kolonialnej. Od r. 1933 był członkiem zarządu i przewodniczącym sekcji graficznej Zrzeszenia Polskich Artystów Plastyków, a w maju 1934 wszedł w skład zarządu PTA. T.r. podjął współpracę z galerią malarstwa marynistycznego, założoną w Gdyni w kawiarni «Cyganeria» przez malarza marynistę Mariana Mokwę. W r. 1935 uczestniczył w wystawach zbiorowych w Zachęcie, gdzie w październiku t.r. miał też ekspozycję indywidualną i był członkiem jury Salonu Jubileuszowego (pokazał na nim olejny Motyw morski nagrodzony przez Centralny Związek Przemysłu Polskiego). Prace S-a eksponowane w lutym 1936 w Muz. Miejskim Bydgoszczy na wystawie Związku Zawodowych Plastyków Wielkopolsko-Pomorskich, spotkały się z uznaniem krytyki („Plastyka” 1936 nr 2). T.r. wystawiał też w krakowskim TPSP oraz Zachęcie na ekspozycjach „Warszawa w obrazach” (otrzymał dyplom uznania), Koła Marynistów Polskich oraz indywidualnej (wrzesień); został też członkiem komitetu i wicegospodarzem wystaw w Zachęcie. W styczniu 1937 w Krakowie w TPSP pokazał trzydzieści dziewięć pejzaży, w lutym był członkiem komitetu organizacyjnego i jurorem Wystawy Morskiej w Zachęcie, a za pokazane prace otrzymał nagrodę. W Zachęcie wystawiał jeszcze w maju t.r. na ekspozycji „Kobieta w sztuce” i na wystawie ogólnej; w grudniu na dorocznym Salonie za olejny obraz Wsi spokojna otrzymał Nagrodę Prezesa Państw. Banku Rolnego. W październiku t.r. uczestniczył także w wystawie „Sztuka – Kwiaty – Wnętrza”, urządzonej w pawilonach Targów Poznańskich. W kwietniu i październiku 1938 eksponował obrazy na wystawach ogólnych w Zachęcie, a w grudniu był jurorem Salonu, na którym pokazał gwasze Panorama portu w Gdyni i Panorama portu w Gdyni II; za drugi z nich wyróżniono go srebrnym medalem. We wrześniu t.r. należał do komitetu organizacyjnego i jury Wystawy Morskiej w TPSP w Krakowie, której towarzyszyła pozakonkursowa wystawa jego 40 gwaszy, w październiku wystawiał tamże na ekspozycji zbiorowej „Józef Mehoffer i jego uczniowie”. W listopadzie razem ze Stefanem Modzelewskim i Wojciechem Kossakiem zasiadał w komisji oceniającej autentyczność płócien Kossaka. W r. 1939 kilkakrotnie wystawiał w TZSP, m.in. w lutym na III Wystawie Morskiej, gdzie za Panoramę Gdyni II otrzymał pierwszą nagrodę. W tym okresie miał także indywidualną wystawę we Lwowie. Wakacje t.r. spędził nad morzem, skąd 28 VIII wrócił do Warszawy i w zastępstwie zmobilizowanego gospodarza wystaw TZSP, jako wicegospodarz zwołał zebranie Komitetu Zachęty, na którym ustalono sposób zabezpieczenia zbiorów Towarzystwa. Organizował i częściowo nadzorował wywóz do Lublina obrazów Jana Matejki „Bitwa pod Grunwaldem” i „Kazanie Skargi”, a „Konstytucję Trzeciego Maja” z pomocą woźnego ukrył w Warszawie.
Podczas okupacji niemieckiej w l. 1941 i 1942 pokazywał S. swe prace w warszawskiej kawiarni «Pod Kasztanem» na parterze gmachu Inst. Głuchoniemych przy pl. Trzech Krzyży. Dn. 5 VI 1943 został aresztowany razem z osiemdziesięcioma dziewięcioma uczestnikami orszaku ślubnego swej córki Teofili i Mieczysława Uniejewskiego i osadzony na Pawiaku. Zwolniony po dwóch dniach, podjął interwencję w sprawie zatrzymanej rodziny, w związku z czym aresztowano go ponownie. Na Pawiaku malował odtąd portrety więźniów, pejzaże marynistyczne, kwiaty i obrazy religijne, m.in. Sursum Corda (głowę Chrystusa). Dn. 24 VIII 1943 wywieziono go do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu, gdzie otrzymał nr 139388 (Uniejewskiego rozstrzelano, żona i córka S-a trafiły do Brzezinki). S-a umieszczono początkowo w bloku 11, następnie dzięki staraniom kolegów przeniesiono go do bloku 24, gdzie pracował jako malarz w Lagermuseum, tworząc portrety, pejzaże morskie i kwiaty. Zwolniony w listopadzie 1943, wrócił do Warszawy i ukrywał się u malarza, Kazimierza Borzyma. Malował wówczas m.in. obrazy o tematyce obozowej. W kwietniu i maju 1944 pokazywał swe prace w Warszawie na zbiorowej wystawie w Salonie Sztuki «Nike». W powstaniu warszawskim 1944 r. dowodził obroną przeciwpożarową Inst. Głuchoniemych; 20 IX został ranny. Podczas powstania stracił cały dorobek artystyczny.
Od jesieni 1944 przebywał S. w Krakowie; na początku r. 1945 należał tam do ZPAP. W marcu t.r. wrócił do Warszawy i został intendentem Państw. Dyrekcji Muzeów i Ochrony Zabytków przy Ministerstwie Kultury i Sztuki (MKiS). Był równocześnie opiekunem gmachu Zachęty, w którym zamieszkał. W porozumieniu z MKiS stworzył wówczas ok. stu pięćdziesięciu prac w różnych technikach, m.in. cykl Niezapomniana Warszawa 1945, ukazujący ruiny miasta (niektóre widoki ukazały się też jako seria pocztówek). Szkice S-a wykorzystano przy odbudowie stolicy. W grudniu uczestniczył w wystawie „Ruiny Warszawy” w Salonie Sztuki «Nike». W r. 1946 zrezygnował z pracy w Zachęcie i jako delegat MKiS oraz Min. Żeglugi i Handlu wyjechał do Gdyni; osiedlił się w Orłowie. Malował i rysował widoki Gdańska i odbudowywane porty Wybrzeża, m.in. dla kierowanej przez Eugeniusza Kwiatkowskiego Delegatury Rządu ds. Wybrzeża. Był jednym z założycieli związanej z kawiarnią «Cyganeria» grupy Polskich Marynistów Plastyków. W r. 1947 ukazały się teki litografii S-a: Ruiny Starej Warszawy 1945 (W., ze wstępem Jana Zachwatowicza) oraz Polskie Wybrzeże (widoki Gdańska, Gdyni i Szczecina). Uczestniczył t.r. w Szczecinie w ekspozycji artystów Wybrzeża i Ziem Odzyskanych, a w Gdyni – Gdańskiego Okręgu ZPAP; miał też wystawę indywidualną pt. „Niezapomniana Warszawa” (pokazana również w Łodzi, a w r. 1948 w Radomiu). W Łodzi wystawił w r. 1948 pejzaże z tego miasta (m.in. Panorama Łodzi i Kominy dymią); t.r. ukazała się również teka jego autolitografii Łódź 1948.
Kontynuując tematykę marynistyczną, nawiązał S. współpracę z czasopismami „Morze” i „Młody Żeglarz” oraz gazetą „Dziennik Bałtycki”. W l. 1949–53 tworzył też, głównie rysunkowe, portrety aktorów Teatru Wybrzeże oraz Studia Operowego Filharmonii Bałtyckiej w Gdańsku (m.in. cykl Studia ze sceny i liczne szkice portretowe ulubionej modelki, aktorki Kiry Pepłowskiej); równocześnie powstawał też cykl portretów Ludzie Wybrzeża. Od r. 1950 uczył S. w Ognisku Kultury Plastycznej w Gdyni; t.r. wystawił w kawiarni «Cyganeria» Obrazy, studia i szkice. W r. 1951 wykonał ilustracje do książki Sławomira Siereckiego „Strażnicy morza” (Gd.), a latem t.r. był komisarzem artystycznym IV Festiwalu Plastyki w Sopocie. W l. 1951–5 uczestniczył w kilku wystawach zbiorowych m.in. II (1951/2) i IV (1954) Ogólnopolskiej Wystawie Plastyki w Warszawie, wystawie marynistycznej w Genui (1952) i VII Festiwalu Sztuk Plastycznych w Sopocie. Miał też wystawy indywidualne: Szkice ze sceny (Teatr Wybrzeże 1952 i 1953) oraz Gdańsk w akwareli Antoniego Suchanka (Sopot 1954). W tym okresie powstały liczne widoki polskich miast sukcesywnie wydawane drukiem jako teki: Stocznia Komuny Paryskiej w Gdyni (1956), Gdańsk 1957 (W. 1957) i Stocznia szczecińska (W. 1957) oraz jako albumy: Stocznia Gdynia (W. 1958) i Stocznia Gdańska w szkicach Antoniego Suchanka (W. 1960), a także komplety pocztówek, m.in. Poznań, Gdynia (1958) i Pomorze szczecińskie. W r. 1957 po raz pierwszy zaprojektował wystrój plastyczny statku (m/s «Dzierżyński»), a następnie malował obrazy do mess: m/s «Oliwa» (zbudowany w r. 1959), m/s «Koszalin» i m/s «Dęblin» (oba zbudowane w r. 1960) oraz m/s «Modlin» (zbudowany w r. 1961). Nadal uczestniczył w licznych wystawach zbiorowych, m.in. w r. 1960 w ekspozycji „Sądeczanie we współczesnej plastyce” w Nowym Sączu. T.r. miał ekspozycję indywidualną w Klubie Stow. Dziennikarzy Polskich w Gdańsku, a w r. 1961 w lokalu Biura Wystaw Artystycznych (BWA) w Gdyni wystawę retrospektywną. Na II wystawie Ziem Nadbałtyckich w Gdańsku, w r. 1962, zdobył srebrny medal za cykl Francja. Jego prace, w ramach tzw. wystaw pływających, pokazywano w r. 1965 podczas rejsu na m/s «Batorym». Kolejna indywidualna wystawa S-a, odbyła się we wrześniu 1966 w BWA w Gdyni. W czerwcu 1967 wziął S. udział w Salonie Dwudziestolecia Okręgu Gdańskiego ZPAP; w sierpniu t.r. jego wystawę Polskie budownictwo okrętowe pokazano w Muz. w Kwidzynie (powtórzona w listopadzie w Bibliotece Miejskiej w Tczewie, a w r. 1968 w Gdyni i Nowym Sączu, gdzie ponadto odbyła się druga ekspozycja S-a zatytułowana Malarstwo, rysunek, grafika). Dn. 28 VI 1971 w galerii Teatru Wybrzeże otwarto wystawę jubileuszową S-a; otrzymał wtedy Odznakę «Zasłużony Pracownik Morza» i Medal Neptuna, a w plebiscycie dziennika „Wieczór Wybrzeża” tytuł gdańszczanina roku. T.r. na wystawie filatelistycznej „Debiut 71” przyznano mu dyplom w randze złotego medalu za cykl Gdańsk – usterki druku. W kwietniu 1974 wziął udział w wystawie „Malarstwo gdańskie 1945–1974” w Warszawie, a w r. 1975 w wystawie „Plastyka Wybrzeża” w Muz. Narodowym w Gdańsku. Uczestniczył w r. 1976 w objazdowej ekspozycji „Gdańsk w grafice współczesnej” i „Wystawie gdyńskich artystów plastyków z okazji pięćdziesięciolecia miasta” w BWA w Gdyni. Jego prace z obozu w Oświęcimiu pokazano t.r. na wystawie „Pamięci ludzkiej tragedii” w Muz. Historycznym M. Stoł. Warszawy, a w l. 1976–80 także na wystawach w Gdańsku, Malborku, Wrocławiu, Przemyślu, Jarosławiu, Chrzanowie, Kolonii i Rzeszowie. Cykl Warszawa 1945 wystawiono w r. 1978 w Muz. Woli w Warszawie. Kolejną wystawę jubileuszową S-a otwarto 4 III 1977 w Gdyni. S. wystawiał jeszcze w r. 1980 na ekspozycji „Gdańsk w twórczości artystów Wybrzeża” w Muz. Narodowym w Gdańsku.
S. używał rozmaitych technik artystycznych: malował olejno, akwarelą i gwaszem, wykonywał pastele i rysował różnymi środkami, czasem je mieszając. Jego szkice rysunkowe odznaczają się trafnością i lekkością. Nie był nowatorem, jednak jego dzieła prezentują dobry warsztat artystyczny, swobodnie operował w nich kolorem często kontrastując barwy ciepłe i chłodne. S. tworzył najczęściej portrety (przez całe życie powracał do autoportretu), martwe natury kwiatowe (lubił przedstawiać kwiaty więdnące) i pejzaże, rzadziej sceny rodzajowe. Uważany za jednego z najwybitniejszych polskich marynistów, sam wolał się określać jako malarz kobiet i kwiatów. Do jego pozazawodowych zainteresowań należała improwizatorska gra na fisharmonii, pasjonował się też grą w szachy i filatelistyką. Zmarł 19 XI 1982 w Gdyni, został pochowany na cmentarzu Witomińskim. Był odznaczony Krzyżami Oficerskim (1971) i Komandorskim (1978) Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Krzyżem Zasługi (1947) oraz Orderem Sztandaru Pracy I kl.
S. był trzykrotnie żonaty. W zawartym w r. 1922 małżeństwie z Teofilą z Foltów miał córkę Teofilę (ur. 1922) oraz synów Antoniego (1924–1943) i Henryka (ur. 1927). Ze związku ze Stefanią Olmą miał syna Jerzego (ur. 1930). W małżeństwie ze Stanisławą z Wolnych nie miał dzieci.
Od października 2003 do stycznia 2004 w Muz. Narodowym w Gdańsku miała miejsce wystawa „Antoni Suchanek, malarstwo, rysunek”, przeniesiona następnie (luty–marzec 2004) do Muz. Okręgowego w Nowym Sączu; pokazano wówczas 210 prac S-a. Kolejna wystawa S-a odbyła się w Gdyni w styczniu 2007. Imieniem S-a nazwano w r. 2002 ulicę w dzielnicy Chełm w Gdańsku.
Prace S-a znajdują się w zbiorach Muz. Narodowego i Muz. Morskiego w Gdańsku, Muz. M. Gdyni, Muz. zamkowego w Malborku, Muz. Historycznego M. Stoł. Warszawy, Muz. WP w Warszawie, Muz. Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej w Wejherowie, Państw. Muz. Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu oraz w kolekcjach prywatnych.
Encyklopedia Gdyni, Gdynia 2006 (fot.); Indeks Artystów Plastyków (1939–1996), W. 1997; Pol. Bibliogr. Sztuki; – Antoni Suchanek: rysunki i akwarele „Warszawa 1945”, W. 1978; Autoportrety twórców polskich z kolekcji Andrzeja Cerlińskiego [b.r.m.w.]; Morze w obrazach artystów polskich XX w., Gd. 2007; Niezapomniana Warszawa 1945, Gdynia 1947; Polskie budownictwo okrętowe w plastyce Antoniego Suchanka, czerwiec–lipiec 1968, Nowy Sącz 1968; Zmorzyński W., Antoni Suchanek – malarstwo – rysunek, Gd. 2003; – Giełdon L., Gdynia malowana z pamięci, „Nasze Morze” 2007 nr 3, 4; Jaworska J., „Nie wszystek umrę...”. Twórczość plastyczna Polaków w hitlerowskich więzieniach i obozach koncentracyjnych 1939–1945, W. 1975; Lubicz-Lisowski J., Mój Antoni Suchanek, „Stolica” R. 39: 1984 nr 38; Między słowem a światłem: poezja i malarstwo współczesnych artystów z Wybrzeża, Oprac. K. Nowosielski, Gd. 2006; Pol. życie artyst. w l. 1915–39; Pol. życie artyst. w l. 1945–1960; Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie, W. 1936 (kilka fot. zbiorowych); Wiercińska, Tow. Zachęty; Wilamowski J., Kopczuk W., Tajemnicze wsypy. Polsko-niemiecka wojna na tajnym froncie, W. 1990 (błędna informacja na temat okoliczności zatrzymania S-a przez Gestapo); Witz I., Plastycy Wybrzeża, Gd. 1969; Żabko T., Antoni Suchanek – artysta podziwiany, „Pomerania” 1977 nr 3; – Mater. do dziej. Akad. Sztuk Pięknych, II (błędnie oboczność nazwiska: Suchański); Sprawozdania Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych za r. 1935, W. 1935; – „Biul. Rady Artyst. ZPAP” 1979 nr 2; „Dzien. Bałtycki” 1958 nr 102; „Dzien. Pol.” 2004 nr z 13 II, 2005 nr z 4 I; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne: „Dzien. Bałtycki” 1982 nr 228–230.
Antoni Żabczyński