Rybarski Antoni (1886–1962) historyk, archiwista. Ur. 24 X w Kielcach, był synem Feliksa (zob.) i Antoniny z Zamojskich.
R. uczył się w gimnazjum filologicznym w Kielcach, zdał tu maturę w r. 1904. Następnie rozpoczął studia na Wydz. Prawnym Uniw. Warsz., przerwane w styczniu 1905 wybuchem strajku szkolnego. Powrócił do Kielc, gdzie uczył łaciny i historii uczniów najwyższych klas, którzy opuścili szkołę w związku ze strajkiem. R. był w tym okresie jednym z głównych działaczy młodzieżowego kółka niepodległościowego w Kielcach. W jesieni 1906 podjął studia historyczne na Wydz. Filozoficznym UJ, które ukończył w marcu 1913 z tytułem doktora filozofii na podstawie pracy Pochodzenie i początek rodu Odrowążów („Przegl. Hist.” 1914 i odb.), pisanej pod kierunkiem Stanisława Krzyżanowskiego. W l. 1913–18 był asystentem w Gabinecie Nauk Historycznych Tow. Naukowego Warszawskiego (TNW). Z ramienia TNW brał udział w wydawaniu „Najdawniejszych ksiąg sądowych mazowieckich” i wydał „Księgę ziemską zakroczymską pierwszą 1423–1427” (W. 1920). Opublikował też: Udział Toporczyków w uwięzieniu biskupa krakowskiego („Kwart. Hist.” 1912), Przezwiska kognacyjne. (Przyczynek metodologiczny) („Przegl. Hist.” 1916 i odb.) oraz Przezwiska topograficzne („Spraw. z posiedzeń TNW, Wydz. Nauk Antropol., Społ., Hist. i Filoz.” R. 10: 1917). Równocześnie w l. 1916–18 uczył historii w Gimnazjum Tow. Ziemi Mazowieckiej. W okresie pierwszej wojny światowej był członkiem zarządu Tow. Miłośników Historii i Polskiego Tow. Krajoznawczego.
W r. 1917 współpracował R. z Komisją Archiwalną w Dep. Spraw Politycznych Tymczasowej Rady Stanu, a od marca 1918 był referentem Wydz. Archiwów Państwowych Min. WRiOP. Brał udział w tworzeniu polskiej służby archiwalnej. W l. 1923, 1925, 1928, 1929–30 i 1931–2 był oddelegowany na kilkumiesięczne pobyty do Moskwy i Leningradu, gdzie w ramach Polsko-Rosyjskiej Mieszanej Komisji Reewakuacyjnej Specjalnej brał udział w pracach rewindykacyjnych zbiorów archiwalnych. Od kwietnia 1927 do wybuchu wojny w r. 1939 był R. zastępcą naczelnego dyrektora Wydz. Archiwów Państwowych Min. WRiOP. Równocześnie od maja 1921 do czerwca 1930 jako profesor zwycz. wykładał polską historię średniowieczną na Wolnej Wszechnicy Polskiej, a w r. akad. 1925/6 prowadził wykłady zlecone z zakresu heraldyki i genealogii na Uniw. Warsz. Opublikował w tym okresie kilkanaście prac z dziedziny archiwistyki, m. in. Potrzeby i zadania fotografii w pracy archiwalnej (w: „Pamiętnik IV Zjazdu Historyków Polskich w Poznaniu”, Lw. 1925), Centralny Zarząd Archiwalny w Odrodzonej Rzeczypospolitej Polskiej („Archeion” [T] 1: 1927 i odb.), Gmachy archiwów państwowych Rzeczypospolitej Polskiej (tamże T. 5: 1929 i odb., wraz z Wincentym Łopacińskim) oraz cykl artykułów sprawozdawczych, dotyczących działalności Wydz. Archiwów Min. WRiOP i poszczególnych placówek archiwalnych. Pisał artykuły na tematy historyczne, jak np. Szkoły kieleckie – zarys historyczny (w: „Księga pamiątkowa Kielczan 1856–1904”, W. 1925). W okresie międzywojennym był przez kilka kadencji członkiem zarządu Tow. Miłośników Historii. W r. 1938 został powołany na sekretarza Komisji Historycznej TNW i sprawował tę funkcję z przerwą wojenną do r. 1950.
W czasie obrony Warszawy we wrześniu 1939 przebywał R. w gmachu Archiwum Głównego, gdzie pełnił dyżury cywilnej obrony przeciwlotniczej. Fragmenty dziennika z tego okresu (Notatki archiwisty – wrzesień 1939) opublikował w „Księdze pamiątkowej 150-lecia Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie” (W. 1958). Od jesieni 1939 do wybuchu powstania 1944 r. wykonywał wraz z Adamem Stebelskim, bez nominacji władz okupacyjnych, obowiązki dyrektora Archiwum Głównego. W czasie powstania przebywał w Śródmieściu, a po jego upadku został poprzez obóz w Pruszkowie wywieziony do Kielc. Od 11 X 1944 pracował w miejscowym archiwum, początkowo jako urzędnik, a od 16 IV 1945 do końca maja t. r. jako jego kierownik. Przyczynił się do zabezpieczenia archiwaliów podworskich z terenu woj. kieleckiego. Równocześnie wykładał archiwistykę na tajnych kompletach Uniw. Ziem Zachodnich w Kielcach. Do Warszawy i do pracy w Wydziale Archiwów Państwowych przy Min. Oświaty powrócił w sierpniu 1945. W r. 1949 przeszedł do pracy w AGAD. W r. 1951 został mianowany kustoszem AGAD; 16 XII 1954 otrzymał tytuł docenta. Przeszedł na emeryturę z dn. 1 X 1957. W „Archeionie”, „Kwartalniku Historycznym” i „Rocznikach Dziejów Społecznych i Gospodarczych” publikował (głównie w l. 1946–51) liczne artykuły dotyczące strat wojennych, rewindykacji i działalności powojennej archiwów. Opracował przewodnik po zespołach archiwalnych Księgi poselskie AGAD w Warszawie (W. 1958), a wraz z Józefem Płochą i Ireną Sułkowską wydał w r. 1961 tom 5 cz. 2 „Sumariusza Ksiąg Metryki Koronnej”, kontynuację pracy Teodora Wierzbowskiego; do końca życia pracował nad przygotowaniem następnego tomu. Biblioteka R-ego zawierająca dzieła i wydawnictwa źródłowe z zakresu historii Polski i archiwistyki była zarejestrowana przez Edwarda Chwalewika w „Zbiorach polskich” (W. 1927 II). Zmarł 3 XII 1962 w Warszawie i pochowany został na cmentarzu Powązkowskim. Był odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi oraz dwukrotnie Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1930 i po wojnie).
Ożeniony z Zofią z Ligowskich R. miał 2 córki: Izabellę i zmarłą w dzieciństwie Annę.
W listopadzie 1979 pracowni naukowej AP w Kielcach nadano imię R-ego.
Pakulski J., Piechota R., Ryszewski B., Bibliografia archiwistyki polskiej do roku 1970, W. 1984; Enc. Warsz.; – Chojnacki M., Antoni Rybarski, „Kwart. Hist.” 1964 nr 3 s. 879–80; Dziesięciolecie Polski Odrodzonej (fot.); Suchodolski W., Antoni Rybarski (1886–1962), „Archeion” T. 39: 1963 s. 311 (fot.)–13; Szczepański J., Antoni Rybarski (1886–1962), „Studia Kieleckie” 1981 nr 2 s. 149–52; – Konarski K., Dalekie a bliskie, Wr. 1965; Kowalenko W., Tajny Uniwersytet Ziem Zachodnich. Uniwersytet Poznański 1940–1945, P. 1961 s. 89 (pod imieniem Piotr, którego używał dla celów konspiracyjnych); – „Niepodległość” T. 10: 1934 s. 301; „Życie Warszawy” 1962 nr 289 s. 6, nr 291 s. 6; – AAN: Akta personalne Min. WRiOP, teczka nr 5495; AGAD: Teczka akt personalnych oraz Księga nabytków nr 635; B. Jag.: rkp. 9568 III, 9569 III, 9572 IV; B. Narod.: rkp. 7447 t. 29; B. Ossol.; rkp. 13992/II, 14968/III; – Informacje córki, Izabelli Rybarskiej.
Stanisław Konarski