Miączyński Atanazy Walenty h. Suchekomnaty (1639–1723), podskarbi nadworny kor., wojewoda wołyński, pułkownik. Pochodził ze średniej szlachty z woj. płockiego. Jego ojciec Piotr, pułkownik regimentu ordynacji ostrogskiej i podczaszy czernihowski, osiedlił się na Wołyniu. Atanazy był drugim z kolei synem z jego małżeństwa z Reginą Cieklińską. Dwaj bracia M-ego, starszy Andrzej, cześnik płocki, i młodszy Stanisław, cześnik mielnicki, byli również rotmistrzami królewskimi. M. ur. w majątku rodzinnym w Zawieprzycach (Lubelskie), służbę wojskową rozpoczął u boku ojca. Dn. 1 V 1667 otrzymał list przypowiedni na królewską chorągiew tatarską po A. Modrzejowskim. W młodości już zaprzyjaźniony z Janem Sobieskim, przebywał wiele u jego boku; we wrześniu 1667 pielęgnował go w chorobie, a następnie odbył z nim kampanię podhajecką 1667 r. Na czele swej chorągwi przemianowanej na wołoską brał udział w kampanii 1671 r. Dn. 28 VIII odznaczył się w bitwie pod Bracławiem: wysłany na czele kilku chorągwi lekkich na drugi brzeg Bohu, skutecznie zapobiegał próbom ucieczki Tatarów z miasta i przyczynił się do ich rozbicia. Po kampanii został w lutym 1672 z chorągwią husarską i pancerną wysłany celem obsadzenia Winnicy. Uczestniczył w bitwie pod Czetwertynówką (18 VII), po czym wraz z grupą K. Łużeckiego wycofał się w głąb kraju. W październiku t. r. wziął udział w słynnej wyprawie Sobieskiego przeciw czambułom tatarskim; na wstępie do niej przeprowadził daleki rekonesans z Krasnegostawu pod Rawę Ruską, gdzie rozbił watahę Tatarów.
W r. 1673 uczestniczył w wyprawie chocimskiej. Po zdobyciu obozu tureckiego przeprawił się na czele polskich chorągwi lekkich i Wołochów hospodara Ghiki wpław przez Dniestr i ścigał niedobitki tureckie w stronę Kamieńca, zadając im duże straty; został przy tym ciężko ranny. W r. 1674 podpisał z woj. lubelskim elekcję Jana III, później zaś, już jako dowódca pułku lekkiej jazdy, walczył podczas kampanii jesienno-zimowej 1674/5 opanowując Kalnik. Dn. 11 VIII 1675, wysłany spod Lwowa na czele dużej grupy lekkiej jazdy na rekonesans, dotarł w okolice oblężonego przez Turków Zborowa, po czym wrócił z jeńcami do Lwowa i wziął udział w bitwie z Tatarami pod Lesienicami 24 VIII t. r. Dał się wówczas szczególnie we znaki Tatarom, rozbijając jeden z ich oddziałów i biorąc jeńców. W dalszym ciągu kampanii szedł w przedniej straży armii, ścigając Turków w czasie ich odwrotu za Dniestr. W lutym 1676 brał udział w koronacji Jana III, określony przezeń oficjalnie jako «wierny przyjaciel naszego domu». W sierpniu t. r. na czele swego pułku uczestniczył w wypadzie grupy M. Zbrożka nad Dniestr, w czasie którego zniszczono mosty tureckie i w odwrocie rozgromiono ścigających Tatarów. Potem wycofał się pod Stanisławów i dołączył do armii króla, a następnie walczył dzielnie pod Dołhą (osłaniał odwrót Lubomirskiego) i Żórawnem, gdzie jednakże w jednym ze starć oddziały, którymi współdowodził, poniosły porażkę. Po redukcji komputu w r. 1677 pułk jego zmniejszony do 4 chorągwi pozostał w służbie, sam zaś M. w nagrodę za zasługi otrzymał 25 II starostwo krzepickie. Włożył wiele starań w restaurację umocnień Krzepic, nie żałując własnych pieniędzy, co miała wycenić komisja sejmowa w r. 1678, odbierając odeń przysięgę. Dn. 11 IV 1679 nadano M-emu dwie huty żelazne (paukowską i kostrzyńską) i wieś Złochowice, które niegdyś należały do tego starostwa. M. posłował z woj. wołyńskiego na sejm 1678 r. i został wyznaczony na deputata ze stanu szlacheckiego do boku króla; z tego województwa posłował także na sejm 1681 r. W r. 1681 otrzymał starostwo łosickie, a w r. 1682 łuckie.
W r. 1683 M. ruszył na wyprawę wiedeńską na czele pułku złożonego z 3 chorągwi pancernych (własnej i braci) oraz własnego oddziału dragonii. Przebywał u boku króla śpiąc z nim w jednej izbie i namiocie. Brał udział w szarży pod Wiedniem, a po bitwie prowadził pościg za cofającą się armią turecką, gromiąc nieprzyjaciela i biorąc wielu jeńców. W pierwszym starciu pod Parkanami (7 X) osłaniał króla, gdy ten znalazł się w bezpośrednim niebezpieczeństwie, walczył też w drugiej bitwie pod Parkanami (9 X). W toku dalszej kampanii odznaczył się, prowadząc 10 XI na czele oddziałów kozackich atak na przedmieścia Szybina i zdobywając szturmem pierwszą linię umocnień. Dn. 4 XII dotarł pod Preszów, gdzie rozbił wypad załogi przeciwnika i zablokował miasto do chwili nadejścia sił głównych. Za zasługi w kampanii otrzymał 17 IV 1684 tytuł łowczego w. kor. po B. Fredrze. Rodzinna legenda o otrzymaniu przez M-ego tytułu hrabiowskiego od cesarza Leopolda I nie ma potwierdzenia źródłowego. W r. 1685 uczestniczył w wyprawie bukowińskiej hetmana S. Jabłonowskiego, w r. 1686 zaś ruszył na wyprawę wraz z Janem III w głąb Mołdawii. Prowadził na nią swój pułk w składzie 3 chorągwi pancernych i 5 lekkich oraz dragonię, w praktyce jednak dowodził dużą grupą lekkiej jazdy. Odznaczył się w bitwie pod Łopuszną 23 VIII, w dwa dni później zaś został ranny. Nie przeszkodziło mu to brać udziału w dalszych działaniach: walczył pod Pagulem, nadal prowadził podjazdy i wypady większych grup, idąc stale w straży przedniej armii. W czasie odwrotu ku granicy kraju 2 X pod Perechowcami zaskoczył duży kosz tatarski i wyciął lub wziął do niewoli 2/3 z dwutysięcznego czambułu przeciwnika. Po powrocie z wyprawy otrzymał w r. 1689 urząd podskarbiego nadwornego kor. po M. Rzewuskim.
O jego dalszych działaniach w l. 1687–90 brak bliższych informacji; prawdopodobnie uczestniczył w próbach opanowania Kamieńca Podolskiego i zwalczaniu czambułów tatarskich. Sejm 1690 r. wyznaczył go komisarzem do spraw hiberny. W r. 1691 znów poprowadził straż przednią w czasie drugiej wyprawy Sobieskiego w głąb Mołdawii i na czele swego pułku bił się dzielnie pod Pererytą 13 IX. Później przebywał wiele u boku króla, zwłaszcza w czasie pobytów Jana III we Lwowie, gościł go też nieraz wraz z królową w swym dworku na Przedmieściu Halickim. W r. 1692 był jednym z kandydatów do buławy polnej kor., niewątpliwie bardziej zasłużonym od Feliksa Potockiego, który ją uzyskał z racji swego pochodzenia. W r. 1693 jeździł M. z instrukcją królewską na sejmik wołyński, brał też udział w sejmie jako poseł woj. czernihowskiego. Z końcem stycznia 1695 podczas wielkiego najazdu tatarskiego S. J. Jabłonowski mianował go regimentarzem generalnym z zadaniem skoncentrowania wojsk rozłożonych na kwaterach zimowych. M. w trudnych warunkach skupił oddziały pod Gołogórami i Buskiem i przyprowadził je do Lwowa, po czym wziął udział w obronie miasta, walcząc dzielnie na przedmieściach (11 II). Nazajutrz po bitwie pośpieszył jako poseł na sejm do Warszawy. W r. 1696 był przy śmierci Sobieskiego.
W czasie bezkrólewia po Janie III nie przejawiał aktywności. W r. 1697 podpisał z woj. kaliskim elekcję Augusta II. Zapewne wziął udział w wyprawie 1698 r., chociaż nie uczestniczył w pierwszej fazie kampanii i bitwie pod Podhajcami. W r. 1699 posłował na sejm pacyfikacyjny z ramienia woj. czernihowskiego i znów został wyznaczony komisarzem do hiberny. Był także posłem wołyńskim na sejm 1701/2 r. W czasie wojny północnej pozostawał cały czas wiernym stronnikiem Augusta II. W październiku 1700 przebywał u boku króla w Inflantach podczas oblężenia Kokenhausen. Podczas działań na terenie Rzeczypospolitej jego pułk w składzie 8–9 chorągwi oraz dragonia walczyły przeciw Szwedom i zwolennikom Leszczyńskiego, choć M. prawdopodobnie rzadko dowodził nimi osobiście. W r. 1703 brał udział w obradach sejmu lubelskiego i został znów wyznaczony w skład komisji hibernowej oraz na deputata do boku króla. Postawa M-ego ściągnęła nań ostre represje ze strony Szwedów, którzy niszczyli jego majątki, zwłaszcza w r. 1706 po wkroczeniu na Wołyń. Jesienią 1706 uczestniczył u boku Augusta II w kampanii i w bitwie pod Kaliszem (29 X). W lutym 1707 uczestniczył w obradach Walnej Rady konfederacji sandomierskiej we Lwowie, a jego oddziały zaprzysięgły dalszą wierność konfederacji. M. nie mógł przeboleć ogromnych strat w swych majętnościach i podczas obrad Walnej Rady Warszawskiej w r. 1710, na którą posłował z woj. bracławskiego, zdecydowanie sprzeciwił się amnestii dla stronników Leszczyńskiego. Zwracał się też do króla o asekurację sum na odbudowę poniszczonych dóbr. W r. 1712 był posłem na sejm z woj. wołyńskiego. Dn. 25 VIII 1713 August II wynagrodził mu wierność oddaniem urzędu wojewody wołyńskiego po J. Stadnickim. W czasie konfederacji tarnogrodzkiej 1715–16 r. pozostał stronnikiem dworu i usiłował wyperswadować szlachcie «desperackie rezolucje». O ostatnich latach jego życia brak bliższych wiadomości.
M. był jednym z najwybitniejszych oficerów Sobieskiego. W czasie ponad czterdziestoletniej służby wojskowej zdobył wielkie doświadczenie bojowe, choć było ono nieco jednostronne. Przez cały czas dowodził jazdą, i to przeważnie lżejszą, brak mu było doświadczenia w dowodzeniu większymi masami różnych rodzajów wojsk. Natomiast jako dowódca straży przedniej, prowadząc zwiad i kierując ubezpieczeniem armii, a także pościgiem za rozbitym nieprzyjacielem, był niezrównany. Zdolny jako wojskowy, nie odznaczył się poważniej w działalności politycznej, toteż Jan III rzadko powierzał mu i tylko mniejsze funkcje w tym zakresie. Cieszył się zaufaniem szlachty, która często wybierała go posłem, na sejmach zaś zajmował zazwyczaj stanowisko ugodowe. M. był ogromnie lubiany przez Sobieskiego, zyskał też sobie sympatię Augusta II. Owocem tego były liczne zaszczyty i nadania, które pozwoliły M-emu wyrosnąć ze średniej szlachty na magnata i założyć senatorską gałąź rodu. Odznaczał się dużą zapobiegliwością w sprawach materialnych, której towarzyszył bezwzględny stosunek do poddanych, zwłaszcza w nadanych mu starostwach, o czym świadczą wystąpienia chłopów w starostwie łosickim z r. 1701. Pozostawił swym dzieciom ogromne majętności. Po ojcu odziedziczył Zawieprzyce koło Lubartowa, żona wniosła mu dobra Sielce koło Włodzimierza Wołyńskiego, później nabył od Sapiehów duże dobra Maciejów na Wołyniu koło Lubomli, od Czarnkowskich zaś w r. 1695 Połajewo wraz z 13 wsiami w woj. poznańskim za 717 000 zł. Fortunę jego oceniano na wiele milionów. Posiadał nadto Miączyn z kilkunastoma wsiami w Hrubieszowskiem, Strzyżewo Wielkie w ziemi warszawskiej, Kuźnicę Pankowską i Kostrzyńską oraz Złochowice w woj. krakowskim. W r. 1706 skarżył się na zniszczenie mu 50 wsi dziedzicznych, do których dochodziły bogate starostwa. Główną jego siedzibą był Maciejów, gdzie wzniósł wspaniały zamek otoczony ogrodem; drugą i ulubioną rezydencję stanowiły Zawieprzyce. M. ufundował kościół i szpital dla rannych żołnierzy-towarzyszy walk z Turkami i Tatarami w Maciejowie i kościół w Kijanach koło Zawieprzyc.
Zmarł M. w marcu 1723, pochowany w kościele w Maciejowie. Ożeniony w r. 1690 z Heleną Łuszkowską h. Korczak, miał z nią 2 córki i 4 synów: Katarzynę, żonę Franciszka Ossolińskiego, podskarbiego wielkiego kor., Elżbietę, żonę Józefa Sierakowskiego, strażnika wielkiego kor., Kazimierza (zm. 1711), podpułkownika wojsk litewskich, Józefa (zm. 1723), kanonika warszawskiego, Antoniego (zob.) i Piotra (zob.).
Portret M-ego i jego żony w kościele paraf. w Kijanach (woj. lubelskie); – Niesiecki; Uruski; Żychliński, II, XIII; – Chowaniec Cz., Wyprawa Sobieskiego do Mołdawii w 1686 r., „Przegl. Hist.-Wojsk.” T. 4: 1931 z. 1; Feldman J., Polska w dobie wielkiej wojny północnej 1704–1709, Kr. 1925; Gierowski J., Między saskim absolutyzmem a złotą wolnością, Wr. 1953; Jaworski M., Kampania ukrainna J. Sobieskiego w 1671 r., Studia i Mater. do Hist. Wojsk., W. 1965 XI cz. 1; Kamiński A., Konfederacja sandomierska wobec Rosji w okresie poaltransztadzkim, Wr. 1969; Konarski S., O heraldyce i „heraldycznym” snobizmie, Paryż 1967; Korzon T., Dola i niedola Jana Sobieskiego, 1629–1674, Kr. 1898 III; Łoski J., Jan Sobieski, jego rodzina, towarzysze broni i współczesne zabytki, W. 1883 (podob.); Majewski W., Najazd Tatarów w lutym 1695 r., Studia i Mater. do Hist. Wojsk., W. 1963 IX cz. 1; Wimmer J., Wojsko polskie w 2 połowie XVII w., W. 1965; tenże, Wojsko Rzeczypospolitej w dobie wojny północnej 1700–1717, W. 1956; Woliński J., Bitwa pod Lwowem 1675 r., „Przegl. Hist.-Wojsk.” T. 5: 1932 z. 2; Zieliński H., Wyprawa Sobieskiego na czambuły tatarskie, „Przegl. Hist.-Wojsk.” T. 2: 1930 z 1; – Akta do dziejów króla Jana III-go…, Kr. 1883; Diariusz Sejmu Walnego Warszawskiego 1701/2 r., W. 1962; Diariusz Walnej Rady Warszawskiej z roku 1710, Wil. 1928; Grabowski A., Ojczyste spominki…, Kr. 1845; Księgi referendarii koronnej z czasów saskich, W. 1969 I 52; Listy Sobieskiego do Marysieńki, W. 1969; Materiały do dziejów wojny polsko-tureckiej 1672–1676, Studia i Mater. do Hist. Wojsk., W. 1969–70 XV cz. 2, XVI cz. 1, 2; Materiały do wyprawy Sobieskiego do Mołdawii, „Przegl. Hist.-Wojsk.” T. 4: 1931 z. 1; „Mies. Herald.” 1933 s. 95 (testament M-ego); Pisma do wieku i spraw Jana Sobieskiego, Kr. 1880 I; Przyczynki źródłowe do kampanii 1674 r., „Przegl. Hist.-Wojsk.” T. 6: 1933 z. I; Relacja Dym. Wiśniowieckiego z kampanii 1676 r., „Przegl. Hist.-Wojsk.” T. 2: 1930 z. 2; Sarnecki K., Pamiętniki z czasów Jana Sobieskiego, Wr. 1958; Sobiesciana z 1675 r., „Przegl. Hist.-Wojsk.” T. 5: 1932 z. 2; Vol. leg., V, VI; Wimmer, Materiały, Studia i Mater. do Hist. Wojsk., W. 1960–3 VI cz. 1, VII cz. 2, VIII cz. 1, IX cz. 1; – AGAD: Metryka Kor. 239 F. 18; B. Czart.: rkp. 450; B. Ossol.: rkp. 250 s. 875–81; B. PAN w Kr.: rkp. 1081.
Jan Wimmer