Potocki August (1847–1905), pionier sportu wyścigowego, birbant warszawski, dziedzic podwarszawskiej Jabłonny oraz Zatora z przyległościami w Galicji zachodniej. Ur. 24 XII 1847 w Krakowie (wg nekrologu w „Kur. Warsz” 1905 nr 125 s. 9; natomiast w herbarzach powtarza się rok urodzenia – 1846 – bez daty dziennej). Był starszym synem Maurycego (1812–1879), powstańca 1831 r., szambelana dworu rosyjskiego, i Ludwiki z Bóbr-Piotrowickich (1825–1890). Kształcił się na Wydziale Prawa Szkoły Głównej Warszawskiej. W r. 1866 wziął pierwszy raz udział na torze mokotowskim w gonitwie dżentelmeńskiej o nagrodę dam. W rok później założył w Jabłonnie niewielką stajnię wyścigową, która od r. 1882 zdobyła sobie renomę. Przeważnie były to konie kupowane; P. «był raczej sportsmenem niż hodowcą i stajnia jego stała na dużo wyższym poziomie niż stadnina» (W. Pruski). W latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych biegało stale kilka koni P-ego, zdarzało mu się wygrywać w Warszawie po kilka, a nawet powyżej 20 tys. rb. rocznie (1895). Jego barwy odnosiły też sukcesy na torach Petersburga i Moskwy. W r. 1879 po śmierci ojca obrany został wiceprezesem Tow. Wyścigów Konnych, tj. faktyczną głową tej organizacji, jako że godność prezesa piastował z reguły generał-gubernator. Pierwszą inicjatywą P-ego było przesunięcie toru wyścigowego w bezpośrednie sąsiedztwo rogatki Mokotowskiej oraz zaprowadzenie totalizatora. Dzięki umasowieniu uczestnictwa w wyścigach przychody Towarzystwa wzrosły w ciągu ćwierćwiecza z ok. 25 tys. do pół miliona rb. rocznie. Inicjował też P. w r. 1880 wystawę koni w Warszawie, przekształconą następnie w coroczną wystawę zwierząt gospodarskich. Z komisji sędziowskich przy owych wystawach wyłoniła się z czasem sekcja rolna przy oddziale warszawskim Tow. Popierania Rosyjskiego Przemysłu i Handlu – zawiązek późniejszego Centralnego Tow. Rolniczego w Warszawie. Należał też P. do założycieli Warszawskiego Tow. Cyklistów oraz był członkiem honorowym Galicyjskiego Tow. Rybackiego.
Po śmierci ojca P. sprzedał odziedziczony klucz berezyński obejmujący 280 tys. morgów, wraz z lasami, w których odbywały się sławne polowania na niedźwiedzie, zaledwie za 104 tys. rubli. Szeroką popularność zdobył sobie «hrabia Gucio» jako wesoły utracjusz, trwoniący beztrosko fortunę na kartach i hulankach. Arbiter elegantiarum złotej młodzieży, bożyszcze żeńskiego półświatka, ulubieniec dorożkarzy i kelnerów, a nawet i dostawców, których nierzadko zarywał, nie stronił także P. od cyganerii malarskiej, aktorów i literatów, unikając jedynie koncertów i odczytów. Przypisywano mu nieco na wyrost postawę patriotyczną; to prawda, że traktował z wysoka czynowników minorum gentium i gotów był przypiąć łatkę generałowi-gubernatorowi J. Hurce. Przyjął jednak w r. 1881 godność carskiego kamerjunkra, a w r. 1900 szambelana. Zmarł 3 VI 1905 w Warszawie, pochowany został na cmentarzu Powązkowskim.
Ożeniony (w r. 1891) z Eugenią z Wojnicz-Sianożęckich, P. pozostawił syna Maurycego (zob.).
Rysów P-ego dopatrywano się u bohaterów niektórych powieści i nowel J. Weyssenhoffa.
P. powożący brekiem, rys. K. Pilattiego (1886), reprod. w: Trojanowski H., 125 lat wyścigów konnych, W. 1968 s. 30; P. na koncercie, akwarela F. Kostrzewskiego (1897) w Muz. Narod. w W., reprod. w: Żurawicka J., Inteligencja warszawska w końcu XIX w., W. 1978; – Bibliogr. Warszawy. Wydawn. ciągłe. 1864–1903, Wr. 1971, toż, 1904–1918; Enc. Warszawy, W. 1975; Borkowski, Almanach, s. 755–6; Mater. do biogr., geneal. i herald. pol., III 224; Uruski, XIV 293; Żychliński, XIV 73, XXVIII 144; – Pruski W., Dzieje wyścigów i hodowli koni pełnej krwi w Polsce, W. 1970 (fot. i satyryczne rysunki S. Lentza); – Baliński I., Wspomnienia o Warszawie, Edynburg 1946; Bogdanowicz M., Wspomnienia, W. 1959 I; Galiński F., Gawędy o Warszawie, W. 1960; Hoesick F., Powieść mojego życia, W. 1959 I; Kostrzewski F., Pamiętnik, W. 1891 s. 107–8, 147–52, 163–4; Krzywoszewski S., Długie życie, W. 1947 I 31–3; Rosen J., Wspomnienia, W. 1933 s. 85, 93; Siedlecki A. Grzymała, Niepospolici ludzie w dniu swoim powszednim, Kr. 1965; Sprawozdania Tow. Wyścigów Konnych za l. 1872–1895; Zaleski A., Towarzystwo warszawskie, W. 1971; – „Kur. Warsz.” 1905 nr 152 s. 9, nr 153 s. 8, nr 154 s. 7, nr 155 dod. poranny s. 2, 4, nr 156 dod. poranny s. 1, nr 156 s. 7, 8, nr 157 dod. poranny s. 4, nr 157 s. 5, nr 158 dod. poranny s. 3, nr 158 s. 3.
Stefan Kieniewicz