Porębski (Porembski) Baltazar z Wielkiej Poręby h. Kornicz (ok. 1550–1617), poseł na sejmy, wojski krakowski, uczestnik rokoszu sandomierskiego. Był synem Baltazara, podstarościego oświęcimskiego, i jego drugiej żony Anny z Cikowskich, córki kaszt. sądeckiego Mikołaja, przyrodnim bratem Stanisława (zob.). Zrazu sposobił się do kariery duchownej, korzystając z protekcji swego stryja Piotra (zob.). W grudniu 1569 był w Rzymie w otoczeniu kardynała Stanisława Hozjusza, skąd pisał do Marcina Kromera o niepowodzeniach, jakie odniósł w swoich staraniach o kantorię krakowską. Prawdopodobnie ów zawód sprawił, że zrezygnował z wstąpienia do stanu duchownego. W r. 1571 był w rodzinnej ziemi i przeprowadzał dział dóbr z bratem Stanisławem; wziął wówczas Grojec w pow. oświęcimskim oraz część wsi Helcznarowice w pow. zatorskim. W r. 1573 podpisał konfederację warszawską «de religione» (egzemplarz oblatowany w grodzie krakowskim), być może, iż w r. 1576 był posłem na sejm koronacyjny Stefana Batorego (w uchwale sejmikowej nie podano imienia). W czasie bezkrólewia po śmierci Batorego brał udział w zjeździe senatorów i rycerstwa woj. małopolskich w Krakowie (27 XII 1586) i podpisał jego uchwały. W r. 1587 posłował z województwa krakowskiego na sejm konwokacyjny; został wówczas desygnowany na jednego z dwóch deputatów, którzy mieli wraz z podskarbim kor. zbadać stan korony królewskiej w Krakowie, a ponadto wybrano go do grona rewizorów żup krakowskich z poleceniem przygotowania sprawozdania na sejm elekcyjny. P. też zapewne (w diariuszu brak imienia) brał udział w elekcji i oddał swój głos na królewicza Zygmunta Wazę. Na sejmie 1589, na którym znowu reprezentował województwo krakowskie, wyznaczono go do wybierania poborów oraz czopowego. Podczas próby ściągania składowego od win w Dukli został napadnięty «armata manu» i wygnany stamtąd przez poborcę ziemi przemyskiej i sanockiej Bartosza Biereckiego. Na burzliwym sejmiku przedsejmowym w r. 1590 był kandydatem na posła, wysuwanym przez stronnictwo kanclerza Jana Zamoyskiego. Dn. 20 III 1600 został wojskim krakowskim. Należał do grona aktywniejszych uczestników rokoszu sandomierskiego: podpisał uchwałę rokoszową zjazdu lubelskiego w r. 1606, był na zjeździe w Jędrzejowie i 3 IV 1607 podpisał list rokoszan do szlachty zebranej na sejmiku w Proszowicach, złożył nadto swój podpis pod uchwałą o wznowieniu rokoszu podjętą pod Jezierną 24 VI t. r. Po bitwie guzowskiej był członkiem poselstwa rozbitych rokoszan do Janusza Ostrogskiego z prośbą o zapośredniczenie porozumienia z królem.

P. wydatnie powiększył swój stan posiadania. W r. 1577 odkupił od brata Stanisława jego część w Helcznarowicach, żona wniosła mu Ćwiklice w państwie pszczyńskim, w r. 1585 wyprocesował od proboszcza oświęcimskiego Szparowice (od r. 1554 będące w dzierżawie jego ojca), od króla dostał tytułem rekompensaty za straty poniesione w gospodarce rybnej w wyniku działań starosty oświęcimskiego grunt przy wsi Bielany i las zwany Dąbrową. W r. 1588 kupił od Seweryna Bonera wsie Osiek, Charmęże oraz część wsi Bielany w pow. oświęcimskim. Brał nadto korzystne dzierżawy, m. in. w l. 1577–9 biskupi klucz lipowiecki, w l. 1578–81 wspólnie z bratem dobra wójtostwa oświęcimskiego. W r. 1598 był dzierżawcą cła wodnego na Wiśle w Oświęcimskiem. Przez całe lata odmawiał P. oddawania dziesięcin należnych proboszczom oświęcimskim; w r. 1592 o zaległe od r. 1579 dziesięciny pozwał go proboszcz Sebastian Brzeziński na Trybunał Lub. Dopiero jednak jego następca Łukasz Doctorovius zdołał w r. 1604 wyprocesować owe dziesięciny oraz inne zaległości od P-ego. Dominikanie oświęcimscy pozywali go o zaległy od 60 lat czynsz od sumy zapisanej temu konwentowi na wsi Grojec, a oświęcimscy mansjonarze o należny im czynsz z Wielkiej Poręby, której P. był sukcesorem po bracie. Jedynie Uniw. Krak. wydostawał swój czynsz z zapisu dla Collegium Maius na Helcznarowicach, Osieku i Charmęży. Owe procesy i stałe zatargi z duchowieństwem oświęcimskim oraz fakt, iż nie wszystkie pozostające w dobrach P-ego kościoły miały plebanów (nie było ich w Osieku i w Ćwiklicach) stwarzały sugestie, iż P. był związany z ruchem reformacyjnym. Wysuwał takie przypuszczenie Adam Strzelecki, a Wacław Urban uznał go wręcz za kalwinistę. Brak jednakże śladów udziału P-ego w ruchu różnowierczym. Synów kształcił w Uniw. Krak. i w Padwie. P. zmarł w r. 1617, między 2 a 8 VI; pochowany został w kościele w Grojcu.

Z małżeństwa z Katarzyną z Brodeckich pozostawił P. pięciu synów: Mikołaja (zob.), Stanisława, jezuitę, Jana, Andrzeja (zm. 1640), współdziedzica Wielkiej Poręby, sędziego ziemskiego zatorskiego, i Krzysztofa, chorążego zatorskiego. Z córek P-ego Zuzanna była żoną Wojciecha Lasockiego z Brzezin, Zofia Andrzeja Niewiarowskiego i Katarzyna – Jana Odrowąża Chlewickiego.

Niesiecki (mylny herb i dane genealogiczne); Katalog zabytków sztuki w Pol., I (Grojec); – Bem de Cosban W., Właściciele dóbr Grójec pod Oświęcimiem od XIV wieku, „Herold” T. 1: 1930 s. 11; Budka W., Kto podpisał konfederację warszawską?, „Reform. w Pol.” R. 1: 1921: Bukowski, Dzieje reformacji, I; Lepszy K., Rzeczpospolita Polska w dobie sejmu inkwizycyjnego, Kr. 1930; Niemcewicz J. U., Dzieje panowania Zygmunta III, Kr. 1860 II; Strzelecki A., Udział i rola różnowierstwa w rokoszu Zebrzydowskiego, „Reform. w Pol.” R. 7/8: 1935–6; Sygański J., Z notat heraldyczno-genealogicznych, „Mies. Herald.” R. 3: 1910 s. 30–1; Urban W., Chłopi wobec reformacji w Małopolsce w drugiej połowie XVI w., Kr. 1959; – Akta sejmikowe woj. krak., I; Album stud. Univ. Crac., III 201, IV 16 (synowie); Arch. nacji pol. w uniw. padewskim, I (synowie); Diariusze sejmowe r. 1587, Kr. 1887, Script. Rer. Pol., XI; Vol. leg., II 1063, 1314; Żółkiewski S., Pisma, Lw. 1861; – AGAD: Metryka kor. t. 134 k. 173, 178, t. 145 k. 84v.; Arch. Państw. w Kr.: Inscr. Castr. Crac., t. 139 s. 281, t. 146 s. 1055, t. 173 s. 614, t. 204 s. 2440, t. 205 s. 1768–1769, t. 207 s. 1875, 1883, 2135, t. 208 s. 79, Rel. Castr. Crac., t. 25 s. 1086, Terr. Crac. t. 46 s. 1582, 1614, t. 68 s. 1194, 1203, t. 180 s. 491, Terr. Zator. t. 1 s. 219, 303, 332, t. 2 s. 39–40, t. 5 s. 439, t. 20 s. 873, 876, 1024, 1371, t. 21 s. 232– 235, t. 23 s. 195, 363, 581, 1082, 1170, 1255, 1272, 1289, 1469, t. 24 s. 225, 550, 554, 566, 700; B. Czart.: rkp. 1615 s. 461; B. Jag.: rkp. 5935 (sumariusz przywilejów Porębskich, genealogia zawiera błędy), 5944, 5945.

Halina Kowalska