Bodzęta (Bodzanta) biskup krakowski († 1366) pochodził z wielkopolskiej linji rodu Porajów-Różyców. Ur. około r. 1290; ojcem jego był prawdopodobnie komes Bogufał z Wrześni. Dzięki poparciu krewnego, biskupa włocławskiego Gerwarda, uzyskał przed r. 1317 archidiakonję kruszwicką, potem prebendy w kapitułach gnieźnieńskiej, poznańskiej, włocławskiej i krakowskiej, w r. 1320 otrzymuje dziekanję krakowską. W l. 1329–31 bawi w Awinjonie głównie w interesach biskupa krak. Jana Grota. Razem z elektem krakowskim Piotrem Szyrzykiem z Falkowa udaje się do Awinjonu w r. 1347, a po rychłej śmierci Piotra (6 VI 1348 r.) tamże uzyskuje w tydzień potem (13 VI) prowizję papieską na biskupstwo krakowskie od Klemensa VI. Dla ułagodzenia kapituły B-y dał się wybrać na biskupa przez dwóch bawiących w Awinjonie kanoników krakowskich, współrodowców swoich, Mikołaja z Młynów i Wernera z Chmielnika. Po powrocie do kraju zdołał sczasem pozyskać sobie kapitułę, której w statutach z r. 1356 porobił szereg ważnych ustępstw. Natomiast król Kazimierz W., który zamierzał osadzić na biskupstwie krak. Ottona h. Lis, kanclerza wielkopolskiego, czuł długo pewną niechęć do B-y, tembardziej, że tenże, nie posiadając wybitniejszego uzdolnienia politycznego ani wykształcenia prawniczego, nie mógł być królowi pomocnym w sprawach państwowych. Wynikły stąd kilkakrotnie spory, naprzód w r. 1349 na tle świadczeń poddanych biskupich na rzecz państwa. Zatarg ten zaostrzył się spowodu zamordowania wikarjusza katedr. Marcina Baryczki, ale król szybko otrzymał w Awinjonie absolucję za cenę kilku fundacyj kościelnych. Spór o immunitet ekonomiczny biskupstwa toczył się jeszcze dalej, choć w złagodzonej formie, i zakończył się ugodą, zapośredniczoną przez arcybiskupa Jarosława w r. 1352, mocą której Kazimierz cofnął wydany poprzednio zakaz odwożenia dziesięciny duchowieństwu diecezji krak. Po dwóch latach zlikwidowano też zatarg o ciężary królewskie z kilku wsi biskupich nad rzekami Dunajcem, Uszwą oraz między Białą i Wisłoką. Równocześnie król zrezygnował za opłatą 500 grz. z powinności wojskowych, ciążących dotąd na ludności kasztelanij biskupich kieleckiej i tarskiej. Po paru latach wyłoniły się znowu pewne tarcia między królem i biskupem w sprawie ulg dziesięcinnych dla świeżo lokowanych osad. B. nie chciał iść w ustępstwach tak daleko, jak arcybiskup Jarosław, a podobnież konserwatywnie usposobionym okazał się w sprawie stosowania interdyktu kościelnego. Kazimierz, nie mogąc wprost dojść do porozumienia z B-ą, uciekał się kilkakrotnie z powodzeniem do pośrednictwa arcybiskupa Jarosława. W r. 1360 pod pretekstem choroby oczu i starości biskupa próbował Kazimierz przydać do boku B-y swego zaufanego współpracownika Jana Suchywilka w charakterze koadjutora, ale bez rezultatu.
Będąc osobiście pobożnym i gorliwym czcicielem N. P. Marji, B. jako biskup okazał dużo troskliwości o rozwój kultu, szczególnie w katedrze, nie skąpiąc dziesięcin stołu biskupiego na uposażenie altaryj i innych prebend; budowę katedry posunął tak dalece naprzód, że w r. 1364 można było dokonać konsekracji całego kościoła. B. dbał również o rozrost sieci parafjalnej; za jego rządów powstało w diecezji krak. przeszło 20 nowych parafij. Biskup posiadał dużo uzdolnienia i zamiłowania do spraw gospodarczych. W dobrach biskupstwa założył miasto Bodzentyn i kilka wsi, troszczył się o ustalenie granic dóbr biskupich, obronił skutecznie prawa immunitetowe biskupstwa wobec prób naruszenia ich przez ks. cieszyńskiego Kazimierza w r. 1357, wreszcie dochodził wytrwale praw i interesów materjalnych biskupstwa przed sądami królewskiemi i papieskiemi. Podobnie troskliwą opieką otoczył dobra kapituły; sprawy jej traktował jakby swoje własne. W swych statutach kapitulnych okazał wielką szczodrobliwość dla kapituły, przyznał jej różne przywileje w sprawie zarządu zamkami biskupiemi, dziesięcin, podziału kosztów na restaurację katedry i poselstwa itp.; unormował też sprawy spadkowe po kanonikach. Nie wolny od powszechnego wówczas nepotyzmu, B. forytował różnych krewniaków na prebendy duchowne, nadto obracał w dużej mierze swe dochody kościelne na uratowanie i powiększenie majątku rodowego. Pod koniec życia B. zamierzał wznieść w swem ulubionem Nankowie (dziś Jankowie) zamek rodowy, śmierć jednak przeszkodziła urzeczywistnieniu tych planów, które pochłonęły wszakże znaczne sumy, zagarnięte przez bratanka B-y, Zawiszę z Wrześni. B. umarł w Kielcach 12 XII 1366 r. i pochowany został w katedrze krak., w ufundowanej przez siebie kaplicy Poczęcia N. P. Marji, zwanej też Bożego Ciała (obok kaplicy Zygmuntowskiej).
Niwiński M., Stosunki rodzinne biskupa krak. Bodzanty, »Mies. Herald.« 1936; tenże, Biskup krak. Bodzanta i Kazimierz W. (w druku).
Mieczysław Niwiński