Szembek Bogdan (Bohdan) Mieczysław Maria (1880–1956), ziemianin, działacz społeczny i niepodległościowy.
Ur. 7 VIII w Wysocku Wielkim (pow. ostrowski), był synem Stanisława Feliksa (zob.) i Augusty z Zawiszów, bratankiem Piotra Szembeka (1843–1896, zob.). Miał siostrę Wandę (1882–1951), zamężną za Kazimierzem Rogoyskim (zob.), a następnie za Leopoldem Starzewskim. Rodzeństwem stryjecznym S-a byli Aleksander Maria Szembek (zob.), Jadwiga (zob. Szeptycka Jadwiga) i Zofia (zob. Szembek Zofia Teodora Maria, w zgromadzeniu Maria Krysta).
S. uczył się w Królewskim Katolickim Gimnazjum Męskim w Ostrowie (Wpol.), gdzie zdał maturę w r. 1899. Następnie studiował rolnictwo i ekonomię na uniw. we Wrocławiu (Schlesische Friedrich-Wilhelms-Universität). W r. 1901 został jedynym właścicielem zadłużonego i zaniedbanego rodzinnego majątku w Wysocku i Sadowiu. W ciągu kilku lat uporządkował gospodarstwo, m.in. zdrenował ziemię uprawną, zrekultywował obszary leśne oraz rozwinął hodowlę koni, bydła, świń i owiec (w r. 1907 liczyła ona ok. 800 zwierząt). W Wysocku założył gorzelnię, a w Sadowiu wytwórnię dachówki cementowej. Przez ponad ćwierć wieku był prezesem Kółka Rolniczego w Wysocku; zabiegając o podniesienie fachowej wiedzy wśród rolników, na comiesięcznych zebraniach Kółka organizował wykłady i zwiedzanie wzorowych gospodarstw. Przyczynił się do wybudowania w Wysocku domu katolickiego i organistówki. Należał do działającego w Wielkopolsce Centralnego Tow. Gospodarczego; pracował w komisji ds. robotniczych, w której pełnił funkcję sekretarza. Wspólnie ze Związkiem Towarzystw Robotniczych opracował w r. 1912 Normalny kontrakt dla robotników rolnych; jego realizacja wpłynęła na ograniczenie emigracji zarobkowej tej grupy społecznej. We współpracy z Józefem Kostrzewskim zajmował się amatorsko badaniami archeologicznymi w okolicach Wysocka. Przed r. 1917 został członkiem zwycz. Poznańskiego Tow. Przyjaciół Nauk.
Jesienią 1918 uczestniczył S. w tworzeniu tzw. Republiki Ostrowskiej; ściśle współpracował z Wojciechem Lipskim, kierującym powołanym we wrześniu t.r. tajnym Komitetem Obywatelskim w Ostrowie. Po przekształceniu Komitetu w Pow. Radę Ludową (Komitet Ludowy) został jej wiceprzewodniczącym (funkcji przewodniczącego nie przyjął). Wraz z Nepomucenem Mielcerzewiczem tworzył od października t.r. Straż Obywatelską i po jej formalnym powołaniu 23 XI objął komendanturę Straży; formacja liczyła wówczas dwadzieścia jeden kompanii w powiecie i pięć w Ostrowie. Równocześnie po proklamowaniu 10 XI Republiki Ostrowskiej zajmował się formowaniem pułku piechoty w Ostrowie (1. Pułk Ostrowski od 11 XI, zaprzysiężony 13 XI), a także naborem ochotników do tworzącego się w Kaliszu 1. Baonu Pogranicznego (zaprzysiężony 13 XII); Wysocko stanowiło bazę aprowizacyjną obu jednostek. S. był delegatem pow. ostrowskiego do Polskiego Sejmu Dzielnicowego obradującego 3–5 XII w Poznaniu. Po wybuchu powstania wielkopolskiego uczestniczył 31 XII w zajęciu przez 1. Baon Pograniczny Ostrowa, a następnego dnia Krotoszyna. W styczniu 1919 namówił wraz z Lipskim do przyłączenia się do powstania płk. Kazimierza Raszewskiego, służącego w armii niemieckiej.
W Polsce niepodległej prowadził S. nadal gospodarstwo rolne, działał w organizacjach rolniczych oraz publikował fachowe artykuły, m.in. Znamiona wysokiego uprzemysłowienia gospodarstw rolnych („Ziemianin” 1921, wyd. osobne P. 1921). Został udziałowcem Fabryki i Składu Machin dla Rolnictwa w Ostrowie i na początku l. dwudziestych objął funkcję członka jej rady nadzorczej; w okresie ogólnej dekoniunktury stracił jednak zainwestowane tam aktywa. Trudna sytuacja ekonomiczna zmusiła go też do częściowej parcelacji majątku (123,3 ha w r. 1923 oraz 16,5 ha w r. 1932). Za szczęśliwe przeżycie pierwszej wojny światowej oraz dla uczczenia niepodległości Polski postanowił wybudować w Sadowiu kościół i zamówił projekt u Rogera Sławskiego w Poznaniu (niezrealizowany). W porozumieniu z kard. Augustem Hlondem sprowadził w r. 1932 do Sadowia księży z zakonu Ojców od Najświętszego Krzyża i Męki Pańskiej (Pasjonistów) i podarował im 10 ha ziemi na górze nazwanej przez zakonników Golgotą. Jeszcze t.r. kard. Hlond konsekrował wybudowany tam kościół. Po wybuchu drugiej wojny światowej pozostał S. w Wysocku; zabezpieczał okoliczne gospodarstwa, których właściciele uciekli. Dn. 10 XI 1939 został aresztowany przez Schutzpolizei i na początku marca 1940 osadzony w więzieniu w Kielcach, 22 III t.r. został jednak wypuszczony.
Po wyzwoleniu spod okupacji niemieckiej S. wrócił 14 II 1945 do majątku w Wysocku, ale już w marcu t.r. otrzymał nakaz opuszczenia go w terminie trzech dni bez prawa powrotu. Prowadził odtąd gospodarstwo rolne Sióstr Niepokalanek w Szczecinku, a po ukończeniu kursu taksatorów gradowych został taksatorem Państw. Zakł. Ubezpieczeń. W r. 1950 zamieszkał u syna, Jana w Gorzowie Wpol., gdzie pracował jako bibliotekarz tamtejszego oddziału Inst. Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa. Zajmował się tłumaczeniem na język polski fachowej literatury, a także spisał wspomnienia (mszp. w posiadaniu Andrzeja Szembeka z Obornik Wpol.). S. zmarł 30 III 1956 w Gorzowie Wpol., został pochowany na cmentarzu w Wysocku Wielkim.
W zawartym 24 I 1905 małżeństwie z Zofią z Konińskich (1883–1930) miał S. dziewięcioro dzieci: Stanisława (1905–1943), Zofię (1906–1978), zamężną za Leonem Jerzym Sapiehą, Adolfa (1907–1923), Marię, w zakonie Letycję (1909–1944), zakonnicę Zgromadzenia Sióstr Niepokalanego Poczęcia NMP (niepokalanek) w Jazłowcu, Jana Wacława (1911–1978), Bogdana Edwarda (1913–1975), Irenę (1915–1981), zamężną za Ignacym Bobbé, Wandę Józefę (1918–1971), zamężną za Witoldem Stoegerem von Steinerem, i Jadwigę (1920–1973), zamężną za Tadeuszem Wodzyńskim.
Tow. Historyczne im. Szembeków zorganizowało w r. 1994 w Wysocku sesję poświęconą S-owi i jego ojcu. Wspomnienia S-a dotyczące historii budowy kościoła i założenia klasztoru w Sadowiu pt. Golgota opublikował Andrzej Kwilecki w pracy zbiorowej „Ziemiaństwo wielkopolskie w kręgu arystokracji” (P. 2004).
Portret rys. w I Liceum Ogólnokształcącym w Ostrowie Wpol. (galeria wychowanków); – From Arnold to Spomax S.A. 125 Years of the Company in Ostrów Wielkopolski, Ostrów Wpol. 2007; Łukomski G., Polak B., Powstanie Wielkopolskie 1918–1919. Działania bojowe – aspekty polityczne, kalendarium, Koszalin–W. 1995; Małyszko S., Majątki wielkopolskie. Powiat ostrowski, Szreniawa 1996 III; Niełacny K., Bogdan Szembek, Alma Mater Ostroviensis. Księga pamięci. Non omnis moriar, Ostrów Wpol. 1996 II; Veritate et scientia. Księga pamiątkowa w 125-lecie Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Red. A. Gąsiorowski, W.–P. 1982; Ziemiaństwo wielkopolskie: w kręgu arystokracji, Red. A. Kwilecki, P. 2004 (fot. zbiorowa); – Księga adresowa gospodarstw rolnych woj. poznańskiego, P. 1926; – B. Ossol.: sygn. akc. 82/05 (arch. Sapiehów z Nairobi).
Joanna Daranowska-Łukaszewska