Sujkowski Bogusław (1900–1964), leśnik, powieściopisarz.
Ur. 14 VII w Warszawie, był synem Antoniego Zygmunta (zob.), i Heleny z Chmieleńskich (zob. Sujkowska Helena Antonina), młodszym bratem Zbigniewa Bronisława (zob.).
Dzieciństwo i młodość spędził S. w Warszawie. Uczył się w Szkole Realnej Prywatnej Witolda Wróblewskiego. W latach szkolnych był harcerzem i należał do POW, w której przeszedł krótkie przeszkolenie wojskowe. W r. 1918 zdał maturę i zapisał się na Wydz. Inżynierii Wodnej Politechn. Warsz., lecz z powodu wydarzeń politycznych studiował zaledwie trzy tygodnie. W listopadzie t.r. uczestniczył w rozbrajaniu Niemców w Warszawie; jego harcerska kompania, zorganizowana 11 XI, pełniła służbę wartowniczą, m.in. w Pałacu Saskim. W grudniu jako ochotnik znalazł się na froncie ukraińskim w pobliżu Lwowa. W l. 1919–20 dowodził plutonem 21. pp w wojnie polsko-ukraińskiej, a następnie wojnie polsko-sowieckiej; był dwukrotnie ranny. W wyniku otrzymanej rany w bitwie pod Szumszą nad Dźwiną, leczył się w warszawskim Szpitalu Polskiego Tow. Czerwonego Krzyża. Dwukrotnie został odznaczony Krzyżem Walecznych oraz Medalem «Polska swemu obrońcy». W r. 1920 podjął studia na Wydz. Leśnym SGGW w Warszawie; ukończył je 17 II 1923, uzyskując dyplom inżyniera leśnika. Od t.r. pracował w Dyrekcji Lasów Państw., m.in. w nadleśnictwie Hoża pod Wilnem. W r. 1924 był adiunktem w nadleśnictwie Glinna koło Warszawy, a w l. 1924–9 referendarzem w Dyrekcji Lasów Państw. w Warszawie. W lutym 1929 został nadleśniczym w Chyloni koło Gdyni. Ogłaszał w tym czasie artykuły z zakresu leśnictwa w warszawskim miesięczniku społeczno-kulturalnym dla leśników „Echa Leśne”.
S. debiutował jako prozaik powieścią Może już jutro… (W. 1930, nakładem tyg. „Wiarus”), ukazującą przyszłą wojnę o panowanie nad Bałtykiem między Polską a współdziałającymi z Rosją Niemcami; utwór ten zainaugurował nurt marynistyczny jego twórczości. W tym samym nurcie znalazła się jego następna powieść Strzeż się fortuny! (W. 1933), napisana na konkurs powieściowy „Kuriera Porannego”. W opublikowanej na podstawie notatek z r. 1918 książeczce Garść wspomnień piechura (W. 1935, część nakładu pod błędnym imieniem: Bogdan) odtworzył swoje przeżycia z wojny polsko-sowieckiej. W r. 1939 złożył do druku pierwszą powieść z historii starożytnej Miasto przebudzone, traktującą o Kartaginie w czasie trzeciej wojny punickiej (utwór zaginął podczas drugiej wojny światowej).
S. walczył w kampanii wrześniowej 1939 r. jako ochotnik w szeregach Morskiej Brygady Obrony Narodowej, dowodzonej przez płk. Stanisława Dąbka; Brał udział w obronie Kępy Oksywskiej, a po kapitulacji Oksywia, 19 IX t.r., dostał się do niewoli niemieckiej. Do r. 1945 przebywał w obozach jenieckich: Prenzlau (Przęsław), II E Neubranderburg (Branibór Nowy) oraz II D Gross-Born (Borne-Sulinowo), gdzie poznał Leona Kruczkowskiego. Brał udział w obozowym życiu kulturalnym. Napisał tam wówczas powieści historyczne: Bogna z puszczy, na tle najazdu Tatarów w XIII w., Orle gniazdo, z czasów wojny polsko-kozackiej XVII w., Złoto i ogień oraz obyczajowe: Dobry interes i Dwie godziny. Po wyzwoleniu obozu, w lutym 1945, wrócił S. do kraju. Dn. 22 III t.r. stanął przed komisją wojskową w Krakowie i został określony jako «politycznie zorientowany, nastawiony wybitnie reakcyjnie, na odpowiedzi z góry przygotowany […]. Niebezpieczny dla demokracji». T.r. podjął pracę w leśnictwie i do czerwca 1946 był nadleśniczym w Szubinie (woj. bydgoskie); w lipcu t.r. został inspektorem Dyrekcji Lasów Państw. w Toruniu, a następnie nadleśniczym w Bydgoszczy i od r. 1951 w Jachcicach pod Bydgoszczą, gdzie pracował do końca życia. Równocześnie zajmował się nadal powieściopisarstwem; współczesnej tematyce obyczajowej poświęcił cykl opowieści drukowanych w „Ilustrowanym Kurierze Polskim”: Drzewo przeklęte (1947 nr 112–121, 123–145, 147–154, 156–161, 163–166, 170–175, 177–180, 192–203) oraz Opowieść o Warszawie (1951 nr 128–130, 132–135). W l. 1946–8 powstały Listy z niewoli (Listy nie wysłane – wspomnienia z niewoli [z l. 1939–1945]), których pierwowzór stanowiły listy z oflagu, zniszczone przez autora w czasie ewakuacji. W r. 1947 został członkiem kandydatem Związku Zawodowego Literatów Polskich (od r. 1949 Związku Literatów Polskich); kiedy w r. 1956 ta forma członkostwa wygasła, nie wznowił starań o ponowne wpisanie na listę. Wkrótce poświęcił się głównie powieści historycznej, łącząc pracę pisarską z pełnieniem obowiązków w nadleśnictwie, kwerendami źródłowymi i nauką egzotycznych języków. O podboju Peru przez hiszpańskich konkwistadorów opowiadały powieści: Liście koka („Gaz. Białostocka” 1954 nr 42–203, W. 1954, wyd. 2, W. 1955, przekł. słowacki w r. 1962 i rosyjski w r. 1965) oraz Bogowie osądzą (W. 1955). W r. 1955 napisał powieść o Legionach Jana Henryka Dąbrowskiego Rogate czapy i dusze (niewyd., rkp. w Woj. i Miejskiej B. Publ. w Bydgoszczy). Powieść Bolko Zapomniany (W. 1956, wyd. 2, W. 1959), o rzekomym synu Mieszka II, pełna była historycznych anachronizmów, zgodnych z wymaganiami realizmu socjalistycznego, a powieść Trzy czarne włócznie (W. 1957) opowiadała o żołnierzu piechoty wybranieckiej z czasów Stefana Batorego, podniesionym do stanu rycerskiego. W r. 1958 opublikował cykl opowiadań Gasnące błyski (W.) z czasów piastowskich i saskich oraz powieści: Ave libertas (W.), o powstaniu niewolników sycylijskich w II w. p.n.e., i Nie bogowie… (Ł., wyd. 2, Ł. 1967), o podbojach Corteza. W r. 1958 napisał powieść Joanna d’Arc (niewyd.). Wrócił następnie do tematyki marynistycznej w powieści Banderę podnieść (Gdynia 1959), o losach polskich marynarzy z okrętów podwodnych podczas drugiej wojny światowej. Opublikowaną powieść o czasach powstania listopadowego ...I śpiące niech obudzi! (W. 1959) dedykował pamięci rodziców i brata. Powieść Dwa Zakony (W. 1960, wyd. 2, W. 1969 [właśc. 1968]) dotyczyła sprowadzenia zakonu krzyżackiego przez Konrada Mazowieckiego i powstania rycerskiego zakonu braci dobrzyńskich. W powieści Insz Allach (Gdynia 1960) opowiadał o zdobyciu Grenady i wyparciu Maurów z Półwyspu Iberyjskiego. W Dziewicach słońca (W. 1961) wrócił do historii państwa Inków, opowiadając o próbie ich wyzwolenia spod panowania Hiszpanów. W r. 1961 napisał drugą wersję Miasta przebudzonego (Ł., wyd. 2, Ł. 1964, wyd. 3, Ł. 1968, przekł. niemiecki w r. 1975). Otrzymał w tym okresie nagrody literackie: m. Bydgoszczy (1958) i Woj. Rady Narodowej (WRN) w Bydgoszczy (1960) oraz Nagrodę WRN w Bydgoszczy i Wydawnictwa Morskiego Gdynia (1961). W r. 1962 ogłosił powieści: Sploty i węzły (W.), o integracji Mazowsza z Koroną po wygaśnięciu linii książąt mazowieckich, Wyszczerbione topory (Ł.), z czasów walki o władzę między Bolesławem Śmiałym a Władysławem Hermanem oraz Rydwany bojowe (W.), o wyzwoleniu Egiptu spod panowania Hyksosów w XVI w. p.n.e. W r. 1963 opublikował powieść Strzała z diabelskiego herbu (Gdynia), z czasów Władysława Łokietka i przetargów dynastycznych za panowania Kazimierza Wielkiego oraz powieść dla młodzieży Słońce nad Bakongo (Gdynia), w której sięgnął po temat kolonizacji plemion afrykańskich. Powieści Drwiny szatańskie o losach ks. Henryka Mazowieckiego z XIV w. nie zdołał ukończyć (rkp. w Woj. i Miejskiej B. Publ. w Bydgoszczy). Napisał także powieść fantastyczną Mgły i kolejne powieści historyczne: Spartakus oraz Rycerski pas, opowiadającą o przygodach szlachcica, który wyruszył do Burgundii, by walczyć u boku Filipa Pięknego, i Grozę od zachodu (rkp. wszystkich w Woj. i Miejskiej B. Publ. w Bydgoszczy). Był też autorem trzyaktowej sztuki pt. Próg (rkp. tamże).
Jako powieściopisarz historyczny podejmował S. tematy z różnych epok historii Polski oraz historii powszechnej od czasów starożytnych po nowożytne. Zajmowały go wielkie konflikty społeczne i polityczne, w których uwydatniał rolę bohaterów ludowych. Brak mu jednak było gruntownej wiedzy historycznej. Opowiadanie starał się uatrakcyjnić wątkami przygodowo-sensacyjnymi. Najbliższy był mu model powieści Sienkiewiczowskiej, choć porównywano też jego twórczość do dzieł Józefa Ignacego Kraszewskiego. Krytyka chwaliła jego intencje ideowe, różnorodność tematyczną i wartką akcję powieści. Zarazem jednak podkreślano uproszczenia w przedstawianiu procesów dziejowych, niedostatki warsztatu oraz epigonizm literacki. S. zmarł 5 XII 1964 w Bydgoszczy, został pochowany 8 XII na cmentarzu na Bielawkach.
W małżeństwie z Cecylią Choiną miał S. córkę Krystynę (ur. 1936).
Pośmiertnie ukazały się cztery powieści S-ego: Cena wielkości (Ł. 1964, wyd. 2, Ł. 1988) ukazywała ludowe oblicze czasów szwedzkiego «potopu», Jantarowy szlak (W. 1965) kreślił przygody rzymskiego kupca wędrującego na ziemie słowiańskie, Srebrne obrączki (Ł. 1967) opowiadały o ludziach lasu, a pochodząca z r. 1960 Lisowczycy (Ł. 1969, wyd. 3, Ł. 1988) przedstawiała losy XVII-wiecznego pułku jazdy Aleksandra Lisowskiego. W r. 1973 Maria Kalota-Szymańska opublikowała dokończone przez siebie Drwiny szatańskie. Imieniem S-ego nazwano jedną z ulic w Bydgoszczy.
Bydgoski słownik biograficzny, Bydgoszcz 1997 IV (fot.); Grzegorczyk P., Twórcy i badacze kultury zmarli w latach 1956–1967, W. 1986 cz. 2; Literatura XX w., II; Słownik pisarzy województwa bydgoskiego, Bydgoszcz 1993 cz. 1; Współcz. pol. pisarze, VIII; – Jędrzyński Z., Leśnik i pisarz (W dwudziestą rocznicę śmierci Bogusława Sujkowskiego), „Gaz. Pomor.” 1984 nr 291; tenże, Literat w mundurze leśnika (Szkic o życiu i twórczości Bogusława Sujkowskiego), „Roczn. Kult. Kujaw i Pomorza” (Bydgoszcz) T. 2: 1965; tenże, Nowe powieści Sujkowskiego, „Pomorze”1958 nr 7; Kalota-Szymańska M., Posłowie, w: Sujkowski B., Drwiny szatańskie, Bydgoszcz 1973; Kłak C., Popularne pisarstwo Bogusława Sujkowskiego, „Profile” 1971 nr 10; tenże, Proza historyczna Bogusława Sujkowskiego wobec tradycji literackich, „Roczn. Nauk.-Dydaktyczny Wyższej Szkoły Pedagog. w Rzeszowie, Nauki Human. Filol. Pol.” Z. 5/6: 1970; Kocikowski P., Bogusław Sujkowski (Sylwetka pisarza oraz jego twórczość w okresie międzywojennym), Kalendarz Bydgoski na r. 1971; Księga pamiątkowa SGGW (1958); Makowski J., Bogusław Sujkowski, „Pomorze” 1969 nr 22; Mrozek Z., Bogusław Sujkowski (1900–1964), „Fakty” 1985 nr 4; tenże, Nie wydane powieści Bogusława Sujkowskiego, Kalendarz Bydgoski na r. 1992; Romanowicz B., Nad tekstem „Listów nie wysłanych” Bogusława Sujkowskiego, Prace Wydz. Nauk Human. Bydgoskiego Tow. Nauk., S. B, 1973 nr 8; Stabryła S., W obronie słabych i pokonanych, w: tenże, Hellada i Roma w Polsce Ludowej, Kr. 1983; Szczawiej J., Bolko z dziejów narodu nie znany, w: tenże, Owoc dobrego i złego, W. 1959; Twórcy i organizatorzy leśnictwa polskiego na tle jego rozwoju, W. 1974; Zieliński S., Befsztyk z kaszki, w: tenże, Wycieczki balonem. Nr 2. Gawędy z pretekstem, W. 1964; – Recenzje: „Życie Liter.” 1955 nr 52 (A. Łubkowski), „Mówią Wieki” 1958 nr 9 (J. Radajewski), „Pomorze” 1960 nr 18 (J. Piechocki), 1963 nr 15 (J. Makowski), „Mies. Liter.” 1967 nr 11 (Z. Ziętek), „Nowe Książki” 1970 nr 6 (M. Ruszczyc); – Wywiady z S-m: „Pomorze” 1959 nr 22 (Z. Nowicka), „Spojrzenia” 1961 nr 188; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne z r. 1964: „Gaz. Pomor.” nr 291 (fot.), „Ilustr. Kur. Pol.” nr 291, „Pomorze” nr 24, „Przekrój” nr 1028–1029, „Trybuna Ludu” nr 340; – Kwerenda Mirosława Suleja z W. w Arch. SGGW, sygn. 567 (akta osobowe S-ego), CAW, sygn. 9290, 24226 (akta personalne S-ego), Medal Niepodległości z 16 III 1933; Informacje Janusza Kutty z Bydgoszczy.
Czesław Stanisław Kłak