Słupica (Słupicz) Bohusz h. własnego (zm. 1541), namiestnik star. winnickiego, burgrabia zamku bracławskiego. Pochodził z jednego z najstarszych ruskich rodów gniazdowych («starszych ziemian») Poboża – Bracławszczyzny, osiadłego nad Bohem pod koniec XIV w., którego protoplastą był najprawdopodobniej Paweł, wzmiankowany w składzie rady książęcej u boku kniazia Fiodora Koriatowicza w l. 1392–4 z tytułem woj. kamienieckiego.
Przodkami S-y w prostej linii byli zapewne Iwan, odnotowany w l. 1420–30 w otoczeniu najpierw Świdrygiełły, a potem Witolda, obdarowany przez pierwszego z nich ok. r. 1420 przywilejem na dziedziczne dobra w Bracławskiem, stanowiące podstawę późniejszych włości Słupiczańskich (nadanie to, potwierdzone przez Witolda, świadczyło o przejściu Słupiczów z obozu separatystów do grupy stronników królewskich), oraz Tychon, występujący między r. 1431 a 1448, początkowo u boku Świdrygiełły, a następnie wśród dworzan star. bracławskiego kniazia Wasyla Sanguszki.
S., kontynuując obrany przez przodków model kariery, związał się z domem Sanguszków, uczestnicząc zapewne wraz z kniaziem Andrzejem Aleksandrowiczem Sanguszką, star. włodzimierskim, i jego synem Romanem, star. bracławskim i winnickim, w licznych wyprawach wojennych oraz służąc w obronie potocznej. Poparciu R. Sanguszki zawdzięczał prawdopodobnie funkcję, którą można interpretować jako namiestnictwo z ramienia tegoż kniazia w star. winnickim. Pierwszą wzmianką źródłową, w której pojawia się S., jest bowiem datowany 15 VI 1516 w Winnicy zapis dożywocia, na mocy którego owdowiała Anna Worobijanka, 1.v. Hryćkowa Obodeńska, 2.v. Semenowna (Siemionowna) Koszczyna, dokonała podziału dziedzicznej Rohozny (Worobijówki) między zamężnymi córkami Romanową Jakowicką i Isajową Ziałowską, a synem Juchnem, w r. 1518 dworzaninem królewskim. Dokument ten poświadczył nowo obrany star. bracławski, winnicki i zwinogrodzki kniaź Roman Sanguszko, któremu towarzyszył «Bohusz urzędnik księcia winnicki». Obecność S-y przy dziale Koszków wynikała nie tylko z racji pełnionej u boku kniazia funkcji, ale również z faktu spokrewnienia z tym rodem, jednym z najstarszych i zamożniejszych na Pobereżu. Dn. 17 VI 1521 w Bracławiu doszła do skutku inna transakcja Koszków, a jako jeden ze świadków wystąpił ponownie «pan Bohusz Słupica, ziemianin bracławski». Brak tytułu przy nazwisku S-y w tym dokumencie potwierdzałby przypuszczenie, iż S. namiestnictwo winnickie sprawował z woli R. Sanguszki, poległego w r. 1517 w starciu z Tatarami.
W kwietniu 1517 nowym star. bracławskim i winnickim został ponownie – wówczas już kaszt. wileński i hetman w. kor. – kniaź Konstanty Ostrogski. Docenił on, jak się wydaje, umiejętności wojskowe S-a, powierzając mu dowództwo obrony potocznej w Bracławiu i podległych temu grodowi stanicach, strzegących Pobereża od strony szlaku kuczmańskiego. W listopadzie 1529, zgodnie z ordynacją lwowską z 28 VI 1520 i uchwałami sejmów z l. 1528–9, przeprowadzony został przegląd załóg pogranicznych; w spisanym wówczas wykazie załogi bracławskiej oraz podległych jej stanic nad Sawraniem («in Szawrany»), w Czeczelniku («Czykczelniku»), Zwinogrodzie («Swynyhorod») i Kostyłowcach («Coschilowcze») na pierwszym miejscu figurował S. z trzykonnym pocztem. Dowództwo nad potocznymi w Bracławiu sprawował on także, po przejęciu tego starostwa w sierpniu 1530 przez kniazia Ilję Ostrogskiego, a w r. 1539 przez kniazia Semena (Fryderyka) Prońskiego, uczestnicząc w naprawie i rozbudowie umocnień zamku i grodu. Wkrótce po objęciu urzędu przez Prońskiego doszło w Bracławiu do rewolty, w trakcie której dowodzący zamkową załogą S. poniósł śmierć utopiony przez zbuntowanych mieszczan (którzy «pojmawszy starszego ziemianina brasławskiego Bohusza Słupicu wtopili», list Bony do kniazia Fiodora Sanguszki z 23 III 1541).
S. był posiadaczem włości w dorzeczu Bohu (głównie na jego lewym brzegu, wzdłuż szlaku kuczmańskiego), sięgających początkowo od północy po Rajgród i Nosowce, na południu po dorzecze wpadającej do Sobu Sielnicy, na zachodzie podchodzących pod Klebań, a na wschodzie dochodzących do okolic Ładyżyna. Zasięg pierwotnego nadania dóbr ziemskich dla Słupiczów z łaski Świdrygiełły, potwierdzonego następnie przez w. ks. Witolda, znany jest bliżej m. in. z oświadczeń złożonych w kancelarii w. kor. podczas sejmu walnego 1581 r. przez Hrehorego Bohuszewicza oraz jego bratanka Semena Bohdanowicza Słupiców. Wg ich zeznań, potwierdzonych przez badania Edwarda Rulikowskiego (zreferowane przez R. Mienickiego), który miał dostęp do archiwum rodowego przechowywanego do r. 1919 w Kunie, dobra Słupiczańskie nadane Iwanowi obejmowały sieliszcza: Derenkowce (Diedkowce), Rolince (Rolińce), Kaletyn (Kalitynce v. Kaliczyńce), Karpow, Jasłowiec (Jasłow), Hubnik leżące «połu rieki Boh» oraz Nosowce «na riece Korytni», a więc terytorium odpowiadające rdzeniowi XVI-wiecznej włości kuniańskiej. Należące również do Słupiczów «pustynie» na prawym brzegu Bohu, u źródeł Udycza wiązać trzeba raczej z późniejszą donacją, prawdopodobnie na rzecz Tychona. Sam fakt usankcjonowania przez Witolda nadania ziemskiego potwierdza regestr w kodeksie przywilejów w. księcia sprzed r. 1430 z adnotacją, iż chodziło w nim o przywilej dla Iwana na dobra Kunę położoną «po lewej stronie Bohu, u dolnego Sobu» oraz Nosowce, zapewne wraz z usytuowanymi u źródeł rzeki Udycz wsią Ometyńcami i późniejszym Trościańcem. Do S-a należały jeszcze dwie włości, w których posiadanie weszli jego przodkowie zapewne jeszcze pod koniec XV w. Pierwszą z nich była włość klebańska, obszarem odpowiadająca połowie kuniańskiej, położona pomiędzy dobrami ładyżyńskimi po kniaziach Korotkich (o które Słupicze zabiegali tytułem wiana) i trościanieckimi, na zachodzie granicząca z włością tulczyńską, której główną osadą był rozłożony w środkowym biegu Sielnicy Klebań, a najstarszymi siołami, zapewne Wasylówka i Michałkowce. Drugą stanowiła Berszada, dorównująca ogromem «pustyń» trościanieckiej, i usytuowana na południowy-wschód od niej. Obejmowała ona dorzecza lewostronnych dopływów Bohu, a więc rzek Bernadynki, Berszadki i Lubaszówki. Przed r. 1541 S. przeprowadził dział dóbr dziedzicznych pomiędzy synami, wyłączając z niego przeznaczone dla córki Nosowce.
S., o którego żonie brak informacji, miał dwóch synów: Bohdana (zob.) i Hrehorego (zob.) oraz córkę Żdannę, dziedziczkę Nosowiec, na których zapisał jej posag w wysokości 30 kóp gr. lit., zamężną (ślub między 1541 a 1551) za sędzią grodzkim bracławskim Romanem Krasnosielskim (zm. ok. 1592).
PSB (Proński Semen); Słown. Geogr. (Iwanogród, Kuna, Ometyńce, Trościaniec, Tywrów); Chwalewik, Zbiory pol., I 274 (Kuna); Urzędnicy, III/3 s. 10 (dot. Pawła Słupicy); – Aftanazy R., Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, Wyd. 2, Wr. 1996 X (woj. bracławskie) 170; Gawroński F. Rawita, Z dziejów rodziny Słupiczów, w: Studia i szkice historyczne, S. 3, Kijów 1915 s. 225–31 (błędy); [Iwanowski E.] Heleniusz E., Rozmowy o polskiej koronie, Kr. 1873 I 533, 577: Jakovenko N. M., Ukraïnska šljachta s kincja XIV do seredyny XVII st., Kiïv 1993 s. 56 (pieczęć), 149, 153, 173, 215 (Paweł i Tychon), 238; Mienicki R., Notatka o zaginionym archiwum Jaroszyńskich w Kunie, „Archeion” T. 1: 1927 s. 215–19; Otamanovskij V. D., Vinnicja v XIV–XVII stolittjach, Vinnicja 1993 s. 359–60; Radzimiński Z., Monografia XX. Sanguszków…, Lw. 1906 I 300–1; [Rolle A. J.] Dr Antoni J., Po inkursji kozackiej. Z wewnętrznych dziejów Bracławszczyzny, Kr. 1890 s. 9, 10, 132, 138; Urbański A., Podzwonne na zgliszczach Litwy i Rusi, W. 1929 s. 42–3; – Arch. Sanguszków, III nr 217, IV nr 223, 224; Vitoldiana. Codex privilegiorum Vitoldii Magni ducis Lithuaniae 1386–1430, Zebrał i wyd. J. Ochmański, P. 1986 s. 134 nr 164; Tomczak A., Memoriał Bernarda Pretwicza do króla z 1550 roku, Studia i Mater. do Hist. Wojsk., T. 8: 1962 cz. 1 s. 342 przyp. 64, s. 349–50; Źródła Dziej., V 22 (Paweł), VI 126, XX 106, 144, XXI 298, 314, 570, 580, 614, 629, XXII 172, 604 (Iwan), 611 (Tychon), 633, 728, 733; – AP w Kr.: Arch. Sanguszków MK/1 (wypisy B. Gorczaka? dot. Słupiców z drzewem genealogicznym), t. IV/26, 27, 28, 33, 37, VII/82, 84, t. 141/1, 205/23; Centralnyj deržavnyj istoryčnyj archiv Ukraïny w Kijowie: Fond 25 opis 1 spr. 13 k. 405 (Tychon); Centralnyj gosudarstvennyj archiv drevnich aktov w Moskwie: Fond 389 opis 1 spr. 195 z. 5 (Metryka Wołyńska) k. 339v.–340, 343; IH PAN w W.: Litwin H., Napływ szlachty polskiej na Ukrainę w latach 1569–1648, W. 1987 załącznik III (pow. bracławski) nr 17 s. 354, nr 30 s. 357 (mszp. rozprawy doktorskiej).
Beata Nykiel