Bolesław (Bolko) V, książę opolski, najstarszy z synów Bolka IV i Małgorzaty († 1460), urodził się około r. 1401. Wedle niepewnych wiadomości miał czas jakiś przebywać na studjach w Pradze, gdzie przejął się duchem husyckim. O latach jego młodości milczą źródła. Na widowni pojawia się B. pod koniec drugiego dziesiątka lat XV stulecia jako pan na Prudniku a od 1430 na Głogówku. W okresie zbrojeń przeciw husytom B. trzyma się zdała od wszelkiej akcji antyczeskiej; nie spotykamy go na żadnym zjeździe, gdzie powziąć miano uchwały spieszenia z pomocą Zygmuntowi. Wystąpił natomiast na widowni po stronie husytów, gdy ci wkroczyli na obszary nadodrzańskiej krainy. B. już w 1428 wszedł w przymierze z przywódcami oddziałów husyckich i wespół z nimi niszczyć począł dobra biskupstwa wrocławskiego. W podległym sobie Głogówku skasował kolegjatę, majątek jej skonfiskował, księży zaś rozprószył. W r. 1430 w przymierzu z polskim husytą Puchałą i księciem Zygmuntem Korybutem opanował niemal cały Górny Śląsk, ściągając swem postępowaniem nienawiść króla czeskiego, który w ostrych słowach wytyka jego postępowanie: »qui (B.) fidei suae immemor se ad ipsorum dedit perfidiam, et effectus haereticus ipsisque conmicans dirius quam ipsi haeretici se ostendit operis per effectum«. Powodzenie B-a nie trwało długo. Z chwilą odpływu rot husyckich ze Śląska siły katolickiego związku wystąpiły z całą bezwzględnością przeciw burzycielom uświęconego tradycją porządku. Po złamaniu Korybuta przyszła kolej i na B-a, którego wojska rozbił (1433) Mikołaj, ks. raciborski. Klęska ta nie skłoniła Opolczyka do spokojnego zajęcia się sprawami księstwa, lecz nadal ciągłemi napadami na wsie biskupie czy karawany kupieckie powiększał coraz silniej rozprzężenie na Śląsku. Sprzymierzeńca znalazł B. w ukochanym przez siebie stryju Bernardzie, który, pozbawiony własnego syna, gorąco przywiązał się do bratanka. Wyraźnie stosunek ten podkreśla Bernard w dokumencie z 17 VI 1437, gdy »für grosse und merkliche Liebe und angeborne Treue« nadał B-owi swoją część Głogówka, Prudnika i Chrapkowic. B-a też uczyni stary książę generalnym spadkobiercą, oddając mu jeszcze za swego życia, na długo przed śmiercią, niemal całą swoją dzielnicę (6 V 1450). W okresie, gdy książęta opolscy utrzymywali żywy kontakt z dworem polskim, poślubił B. Elżbietę z Pilczy, córkę Wincentego Granowskiego i Elżbiety, późniejszej żony króla Władysława Jagiełły. B. zerwał jednak wkrótce kontakt z dworem polskim, a ziemie polskie rychło odczuły skutki jego niechęci. Nie zadawalając się skarbami, jakie zagarnął w kościołach, zezwalał B. na bicie fałszywej monety, która zalewała Polskę, podkopując stosunki handlowe. Pod presją wojsk polskich w czasie wyprawy Kazimierza Jagiellończyka po koronę czeską, którego gotów był uznać królem czeskim, zobowiązał się nie dopuścić do bicia i puszczania w obieg fałszywej monety, lecz mimo pozorów zgody żywił ku Polsce stałą niechęć. Do otwartej walki doszło w r. 1444, gdy B. wystąpił przeciw sprzedaży Polsce księstwa siewierskiego, a rzekomych praw swoich dochodzić począł z bronią w ręku. Poparł go w walce oczywiście stryj Bernard i wspólnie zniszczyli niemal całe południowo-zachodnie pogranicze polskie. Zawieszenie broni d. 13 VI 1445 na czas jakiś położyło kres walce z Polską, lecz B. wolne obecnie siły poprowadził na dobra biskupstwa wrocławskiego, łupiąc w niemiłosierny sposób wsie wokół Wrocławia, Oławy i Brzegu. Z Polską B. przedłużał rozejmy, zawierał pokoje, lecz akta te nie miały dla niego żadnego znaczenia; przy sprzyjających warunkach nie liczył się z żadnemi zobowiązaniami. Dopiero od r. 1452 ucichła na granicy oficjalna walka, chociaż do drobnych starć często dochodziło. Przyczyn tego nie należy upatrywać w woli dotrzymania przez księcia zobowiązań przyjętych w chwili ich podpisywania, ale raczej przyjąć musimy, że nieszczęścia rodzinne zmienić musiały psychikę starzejącego się władcy. W tym czasie nastąpiła bowiem śmierć jedynego dziecka, Wacława (przed 14 III 1453), a książę, chociaż z natury gwałtowny, zdolny był do głębokich uczuć, których delikatność i głębia przebija w zachowanych aktach. Od tego roku nie słyszymy zupełnie o poważniejszych najazdach; B., dotąd chciwy na grosz i niezbyt szczodry, szafuje obecnie hojnie nadaniami na rzecz wiernego sobie rycerstwa. Wobec Czech utrzymywał B. zupełną niezawisłość, a dopiero objęcie tronu przez husyckiego władcę rzuciło go w wir spraw politycznych, jako wiernego wasala Jerzego. Z całym zapałem popierał B. Jerzego na Śląsku, co z przekąsem podkreśla klasztorny kronikarz: »dux Bulco tunc (1458) in Glacz Georgio homagium praestitit primum inter principes Slesiae, quoniam ipse haereticus fuit omnibus diebus suis pejor Georgio. Non credidit vitam futuri saeculi; cristianissimis regibus Bohemiae Sigismundo Alberto et Ladislao nunquam dedisse oboedienciam refertur«. W krytycznych dla Jerzego czasach zbrakło jednak wiernego sprzymierzeńca, który 20 V 1460 zakończył w Głogówku awanturniczy żywot. Pochowany został w podziemiach kościoła kolegjackiego w Głogówku, w tym samym, którego księży rozprószył po Polsce i Śląsku. Charakterystyki, jakie dzieje zachowały o osobie księcia, wyszły spod pióra duchownych, przeto dziwić się nie należy, że grzeszą brakiem objektywizmu. Najostrzej może charakteryzuje B-a Długosz, który niezależnie od zrozumiałego zarzutu bezbożności mieni go tyranem i ciemiężycielem własnych poddanych.
Schnurpfeil H., Geschichte u. Beschreibung der Stadt Ober-Glogau, Ober-Glogau 1860; Zeissberg H., Analecten zur Gesch. d. XV Jahrhunderts, »Zeitschrift für d. oesterr. Gymnasien«, Wien 1870, XXI 346–7; Heyne J., Dokumentirte Geschichte des Bisthums u. Hochstifts Breslau, Breslau 1864–8; Cod. Vit.; Cod. ep. XV, II, III; Griinh.-Markgr., I–II; Inventarium omnium et singulorum privilegiorum, ed. Rykaczewski, Paryż 1862; Długosz, Hist. Pol. IV, V; Cod. Sil. I, II, IV, V, VI, VIII, XXXIII; Script. Rer. Sil. VI, VII, VIII, XII.
Karol Piotrowicz