Smela Bolesław Józef (1919–1987), aktor. Ur. 13 II w Rzeszowie. Pochodził z rodziny chłopskiej, był synem Wojciecha i Agnieszki z domu Gąsior.
S. ukończył w r. 1945 Liceum Handlowe w Rzeszowie; jako aktor był samoukiem (zdał eksternistyczny egzamin aktorski w Krakowie w r. 1948). Zmieniał niezwykle często miejsce pracy i pobytu, mieszkał zazwyczaj w teatralnych pokojach dla pracowników. Zatrudniony był kolejno: w sezonie 1945/6 w Teatrze Ziemi Rzeszowskiej w Rzeszowie, w sezonach 1946–8 w Teatrze im. J. Słowackiego w Krakowie, 1948–9 w Teatrze Polskim w Poznaniu, 1949–59 w Teatrze Śląskim w Katowicach, 1959/60 w Teatrze im. W. Siemaszkowej w Rzeszowie, 1960/1 powtórnie w Teatrze Śląskim w Katowicach, 1961/2 w Teatrze Dramatycznym we Wrocławiu, 1962/3 w Teatrze Dolnośląskim w Jeleniej Górze, 1963/4 w Teatrze im. S. Żeromskiego w Kielcach, w l. 1964–7 w Teatrze Ludowym w Nowej Hucie, 1967–71 w Starym Teatrze w Krakowie, 1971–2 w Teatrze im. S. Jaracza w Łodzi, 1972–4 ponownie w Teatrze im. J. Słowackiego w Krakowie, 1974–7 ponownie w Starym Teatrze w Krakowie i 1977–86 w Teatrze Powszechnym w Warszawie. Nadużywanie alkoholu nastręczało mu wiele trudności w pracy i było jedną z przyczyn częstych zmian miejsca zatrudnienia.
Ważniejsze okresy w dorobku artystycznym S-i to występy w Teatrze Śląskim w Katowicach oraz w krakowskim Starym Teatrze. W okresie katowickim zagrał ponad dwadzieścia ról, z których najważniejsze to: Nił w „Mieszczanach” M. Gorkiego (reż. E. Żytecki), Danton w „Śmierci Dantona” G. Büchnera (reż. J. Wyszomirski) i Paul Ribandel w „Balu manekinów” B. Jasieńskiego (w debiutanckim spektaklu reż. J. Jarockiego). Grywał także ważne role drugoplanowe, jak Jan w „Fantazym” J. Słowackiego (reż. G. Holoubek) oraz Więzień w „Śmierci gubernatora” L. Kruczkowskiego (reż. J. Jarocki). W Katowicach rozpoczął także działalność reżyserską (choć zawodowym reżyserem nigdy nie był), wyreżyserował cztery spektakle, m.in.: „Czarującą szewcową” F. Garcii Lorki ze scenografią Tadeusza Kantora (sezon 1955/6). W okresie krakowskim kontynuował rozpoczętą w Katowicach współpracę z J. Jarockim; wyróżnił się tu jako Belariusz w „Cymbelinie” W. Shakespeare’a, Brudas – świetna rola cynicznego handlarza, który sprytem i prymitywną siłą góruje nad głównym bohaterem dramatu – w „Mojej córeczce” T. Różewicza. Wybitne role stworzył w r. 1968 w spektaklach Konrada Swinarskiego; jego Ksiądz w „Klątwie” S. Wyspiańskiego był gwałtowny, pełen niepohamowanych emocji, zawzięty i nieopanowany w konflikcie z gromadą, zaś Dziad w „Sędziach” (tegoż autora) – ograniczony i mściwy, nawiedzony zemstą, a jednocześnie niosący w sobie charyzmatyczną pasję. W r. 1971 zabłysnął w „Biesach” Andrzeja Wajdy wg F. Dostojewskiego rolą Kapitana Lebiadkina, stwarzając postać zapijaczonego, upadłego błazna-filozofa. Ważną rolą S-i w Starym Teatrze był Puntila („Pan Puntila i jego sługa Matti” B. Brechta, reż. M. Prus, 1974). Omawiając tę kreację Jerzy Bober pisał, iż Puntila w wykonaniu S-i «to żywioł, trzeźwy demon zła i pijany dobry duch okrutnego wymiaru świata». Na wyróżnienie zasłużył także jako Macuga w „Rozmowach przy wycinaniu lasu” S. Tyma w reżyserii Jerzego Markuszewskiego (1975).
S. był typowym aktorem charakterystycznym, wypadał najlepiej w rolach drugoplanowych i epizodycznych (z niewielkiego materiału potrafił stworzyć wyrazistą postać) i tak najczęściej go obsadzano. Potrafił jednak także z powodzeniem grać role pierwszoplanowe. Kreowanym postaciom nadawał rysy siły, żywiołowości i temperamentu. Pracując nad rolą, kierował się raczej instynktownym wyczuciem dramatycznej postaci, niż analizą. Borykający się z chorobą alkoholową, schyłek życia spędził – jako człowiek samotny – w Domu Aktora w Skolimowie, gdzie zmarł 30 VII 1987; został pochowany na miejscowym cmentarzu w kwaterach aktorów.
S. rodziny nie założył.
Pol. Bibliogr. Liter. za r. 1987; Almanach Sceny Polskiej za r. 1986/7, W. 1993 s. 219–20; – Natanson W., Bolesław Smela, „Życie Warszawy” 1987 nr 193; Poskuta-Włodek D., Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie 1893–1993, Kr. 1993; – „Echo Krakowa” 1974 nr 275 (M. Szybist); „Gaz. Krak.” 1974 nr 286 (J. Bober); „Teatr” 1987 nr 10 s. 21; „Życie Warszawy” 1987 nr 178; – Arch. Teatru Powszechnego w W.: Akta osobowe S-i; Paraf. Rzymskokatol. p. wezw. św. Wojciecha i Stanisława, Rzeszów-Fara: Liber baptisatorum t. 57a s. 699 nr 71 (1919); – Mater. Red. PSB: Informacje z Domu Aktora w Skolimowie, Teatru Powszechnego w W., odpis świadectwa chrztu.
Beata Guczalska