Olszewski Bronisław Józef (1874–1959), malarz, pedagog. Ur. 2 VII we Lwowie, był synem Józefa, naczelnika poczt, i Pauliny z Weissmanów, bratem Mariana Kazimierza (zob.). Do gimnazjum uczęszczał we Lwowie. Od wczesnych lat wykazywał uzdolnienia plastyczne; na życzenie ojca podjął studia prawnicze, ukończone na Uniw. Lwow. w r. 1896. Dorywczo studiował nadto filozofię ścisłą, przyrodę i historię sztuki w Berlinie. W półr. zim. 1899/1900 był wpisany na Wydział Filozoficzny UJ i uczęszczał na wykłady z filozofii, historii sztuki i literatury. Malarstwa uczył się na wakacyjnych kursach w Nagy Bánya u S. Hollósy’ego, w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie (1896/7 szkoła Józefa Unierzyskiego, 1899/1900–1903/4 szkoła Jacka Malczewskiego i Leona Wyczółkowskiego) oraz w Monachium i w Paryżu. Dużo podróżował po Francji, Szwajcarii, Niemczech i Austrii. W r. 1905 złożył w Wiedniu państwowy egzamin nauczycielski uprawniający do nauki rysunku i geometrii wykreślnej. W r. 1909 osiadł na stałe w Krakowie i uczył w szkołach średnich. Brał udział w wystawach Tow. Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie, w r. 1913 eksponował swe prace w Monachium. Początkowo malował głównie portrety ujawniające wpływ Malczewskiego (Portret tęskliwy, Portret kobiety), Stanisława Wyspiańskiego (Huculski chłopiec) i Wyczółkowskiego (Kobieta w kapeluszu). Z czasem wyzwolił się spod tych wpływów. Kładł nacisk na oddanie psychicznego wyrazu swoich modeli (Ruski starzec, Wiejski dziadek, Portret żony, Portret poety Ruffera, Portret Mariana). W r. 1914 zorganizował i prowadził Instytut Rysunków w Krakowie oraz założył Stowarzyszenie Nauczycieli Rysunków. Wygłaszał odczyty z historii sztuki, pisał artykuły z zakresu krytyki artystycznej. W r. 1920 odbyła się w Krakowie wystawa malarstwa O-ego. W l. 1923–5 przebywał w Zakopanem, gdzie nauczał rysunków i prowadził Szkołę Malarstwa. Z tego okresu, a także wakacji spędzanych na Podhalu, pochodzi wiele pejzaży (Giewont o zachodzie słońca, Capie Stawki, Stare domy w Lanckoronie, Szczebel z Mszany Dolnej, Urwisko nad Dunajcem, Kamienisko nad Rabą, Mszana Dolna). Paleta artysty znacznie się rozjaśniła i wzrosły walory dekoracyjne (Mosiężne włosy, autoportrety). Zagadnienia kolorystyczne oraz studia nad zestawieniami barwnymi i budową obrazu, w oparciu o strukturę materii malarskiej, widoczne są szczególnie w obrazach: Wisła i Wawel, Akt na macie, Akt na tle okna, Półakt z czerwoną opaską. O. malował również kompozycje symboliczne (Przez cierpienie, Zwiastowanie [idei]); obrazy te są trudno czytelne i malowane w nastroju pesymistycznym. W wielu kompozycjach widoczne są wpływy sztuki afrykańskiej (Hasło) i prymitywów.
O. pracował w Związku Plastyków w Krakowie (przez 12 lat jako członek Zarządu), działał również w Tow. Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie, zainicjował i organizował budowę Domu Plastyka. Przewodniczył grupie artystycznej «Motyw». Wystawiał swe prace w Wilnie, Morawskiej Ostrawie, Wielkich Hajdukach (1927), we Lwowie (1927), w Paryżu (1937). O. pieczołowicie przechowywał spuściznę po swoim bracie Marianie. Stopniowo ją uporządkował; napisał i wydał broszurę Marian Olszewski. (Wytyczne działalności) (Kr. 1939). W l. n. sporządził spisy prac artystycznych, publicystycznych i bibliografię prac brata (Malarza wypowiedzi o sztuce i życiu. Wykaz prac publicystycznych, Kr. 1956, mszp. w B. Jag., Pisma B. O-ego o Marianie Olszewskim w B. Ossol. rkp. 13.344/II). Równocześnie zajmował się psychologią sztuki i estetyki oraz psychologią twórczości i myślenia. W Tow. Filozoficznym, z którym współpracował, wygłaszał referaty (Rozmyślania o natchnieniu, „Kwart. Filoz.” T. 18: 1949 s. 31–72, 321–2). Przed samą śmiercią zakończył rozprawę Udział przystosowania w myśleniu (niedrukowana). Obrazy z ostatnich lat świadczą o wzroście pierwiastków intelektualnych w jego malarstwie (Wezbrania, Poznawanie przestrzeni). Zmarł 24 XII 1959 w Krakowie.
Z małżeństwa zawartego w r. 1907 ze Stanisławą Dundaczek-Strzelecką (zm. 1957) miał O. jedynego syna Przemysława (zob.).
Pośmiertne wystawy prac O-ego odbyły się w Tow. Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie w r. 1961, w Reszlu w r. 1963 i Zakopanem w r. 1970. Spuścizna O-ego znajduje się u rodziny w Olsztynie. Kilkadziesiąt jego rysunków jest w posiadaniu Biblioteki Narodowej, ponad 150 obrazów Muzeum w Krośnie.
Autoportret na tle kilimu, Autoportret w półakcie, Autoportret w sierpniu (własność rodziny, szkice do autoportretów w B. Narod.); Portret B. O-ego przez M. Olszewskiego; Fot. w B. Narod.; – Łoza, Czy wiesz, kto to jest?; Katalog wystawy malarstwa B. O-ego, Zakopane 1970; Katalog wystawy prac Mariana i Bronisława Olszewskich, Zamek w Reszlu, 1963; – Morro C., Artyści w świetle najnowszych badań, „La Revue Moderne” 1937 nr 12 s. 17; Pol. życie artyst. w l. 1915–39; – Mater do dziej. Akad. Sztuk Pięknych; – Arch. Tow. Przyjaciół Sztuk Pięknych w Kr.: B. Olszewski: Arch. UJ: W. F. II 330; – Informacje Ireny Olszewskiej i rodziny.
Maria Grońska