Kowalewski Bronisław (1870–1935), malarz, pejzażysta. Ur. 6 I w Nowym Mieście koło Płońska, był synem Józefa i Anny z Mijakowskich. W r. 1890 przyjechał do Warszawy i tam, pod wpływem swego kuzyna, malarza T. Ziomka, zapisał się do warszawskiej Szkoły Rysunkowej, gdzie uczył się pod kierunkiem W. Gersona. Kolegami jego w szkole byli m. in. E. Okoń, T. Ziomek, M. Trzebiński. Równocześnie K. pracował jako urzędnik w warszawskim sądzie okręgowym. Po ukończeniu Szkoły Rysunkowej, wraz z T. Ziomkiem, wyjechał K. do Krakowa, gdzie studiował w l. 1896–1900 w Akademii Sztuk Pięknych (był zapisany w l. 1896/7 i 1899– 1900), najpierw rysunek u J. Unierzyskiego, potem malarstwo pod kierunkiem L. Wyczółkowskiego. Był też (na kursie pejzażowym) uczniem J. Stanisławskiego, który wywarł decydujący wpływ na malarstwo K-ego. Za prace szkolne otrzymał K. 5 medali brązowych i 4 srebrne. W r. 1900, po ukończeniu akademii, powrócił do Warszawy, gdzie osiadł na stałe. W Warszawie K. włączył się w nurt życia artystycznego i – jak pisze H. Piątkowski – «brał udział we wszystkich manifestacjach sztuki polskiej współczesnej». W r. 1905 otrzymał z Tow. Zachęty stypendium z zapisu M. Tyszkiewicza i wyjechał na roczne studia do Włoch. W r. 1912 odbył podróż po Europie, parę miesięcy mieszkał w Paryżu, zwiedził także Monachium, Brukselę, Berlin i Wiedeń.

W l. 1911–6 i 1918 był K. członkiem komitetu w Tow. Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie. Należał także do stowarzyszenia artystów «Sztuka» i brał udział w kilku wystawach tego towarzystwa. Był także członkiem i współzałożycielem Tow. Artystów «Odłam» i uczestniczył w trzech wystawach tego towarzystwa w l. 1908, 1909 i 1910. W r. 1910 a wystawie «Odłamu» pokazał obraz Stara sosna nad jeziorem, który krytyka chwaliła jako «jedną z ozdób wystawy» (Piątkowski). K. brał udział w wystawach Tow. Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie w l. 1900, 1903, 1906 (wystawił wtedy 10 olejnych studiów Szkice z Włoch), 1907, 193l. Obrazy jego znalazły się na wystawach w Salonie Krywulta w Warszawie (1902, 1903, 1904). W l. 1901–14 corocznie wystawiał K. swoje pejzaże w warszawskim Tow. Zachęty Sztuk Pięknych. Tamże odbyły się zbiorowe wystawy obrazów K-ego w l. 1918, 1923, 1927, 1929, 1933. W r. 1911 otrzymał K. nagrodę na konkursie Zachęty z zapisu J. Kurjerowa. W r. 1928 na Salonie Zachęty otrzymał brązowy medal, a w 1930 srebrny. Tow. Zachęty zakupiło do swych zbiorów jego Stogi w zimie i pejzaż. W r. 1929 uczestniczył K. w Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu, gdzie pokazał Krajobraz z północy, Widok na jezioro i Krajobraz zakopiański (za który otrzymał medal brązowy). Od r. 1925 do końca życia był K. profesorem w Miejskiej Szkole Sztuk Zdobniczych w Warszawie. Zmarł w Warszawie 25 I 1935 r.

K. malował przeważnie pejzaże. Do najbardziej znanych należą Stara sosna nad jeziorem (reprod. kolorowa w Albumie wydanym przez Jaroszyńskiego), Jezioro wigierskie, Burza, Sitowie, Obłok, Wiatr i in. Wiele z nich było reprodukowanych w czasopismach (np. „Tyg. Ilustr.”, „Świat”, „Wiad. Liter.”, „Sztuki Piękne” i in.). Pejzaże K-ego cechuje charakterystyczna dla «szkoły» Stanisławskiego dekoracyjna stylizacja motywu, posługiwanie się gęstą farbą olejną i dużą, miękką płaszczyzną barwną.

Portret pędzla Stanisława Lentza (olej na płótnie, ok. 1905), własność Muz. Narod. w W. (w depozycie w Muz. Pomorskim w Gdańsku); – Grajewski, Bibliografia ilustracyj; W. Enc. Ilustr.; W. Ilustr. Enc. Gutenberga; Roczn. Nauk.-Liter.-Artyst. (Okręta), W. 1905; Swieykowski, Pam. Tow. Przyj. Sztuk Pięknych; Katalog Działu Sztuki Powszechnej Wystawy Krajowej, P. 1929; [Piątkowski H.], Katalog Tow. Zachęty Sztuk Pięknych, W. 1925; – Dobrowolski T., Nowoczesne malarstwo polskie, Wr.–W.–Kr. 1964 III; tenże, Sztuka Młodej Polski, W. 1963; Jaroszyński T., Album malarstwa polskiego, W. 1913; Piątkowski H., III Wystawa „Odłamu”, „Tyg. Ilustr.” 1910 s. 336–7; Płażewska M., Warszawski salon Aleksandera Krywulta (1800–1906), „Roczn. Muz. Narod. w W.” R. 10: 1966; Polskie życie artystyczne w l. 1890–1914, Pod red. A. Wojciechowskiego, Wr.–W.–Kr. 1967; Wankie W., K., „Tyg. Ilustr.” 1923 t. 2 nr 45 s. 720 (fot.); Wiercińska J., Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie, Wr.–W.–Kr. 1968; – Materiały do dziejów Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, Wr.–W.–Kr. 1969 II; Trzebiński M., Pamiętnik malarza, Oprac. M. Masłowski, Wr. 1958; – „Tyg. Ilustr.” 1935 t. I s. 120; – Materiały autobiograficzne K-ego w Redakcji PSB; Materiały do Słownika Artystów Pamiętnika Tow. Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie, II (rkp.).

Róża Jodłowska