Sobolewski Bronisław Paweł (1870–1924), prawnik, minister sprawiedliwości RP. Ur. 25 VI we wsi Jatwieź nad Niemnem (pow. augustowski), był synem Bronisława i Jadwigi z Dowiattów (córki Kaliksta, b. porucznika jazdy Ks. Warsz., dziedzica Dowiattowa i marszałka pow. szawelskiego).
Po ukończeniu gimnazjum w Suwałkach w r. 1890 S. studiował od r. akad. 1891/2 na Wydz. Prawa Cesarskiego Uniw. w Warszawie; w r. 1895 uzyskał tytuł kandydata praw. Następnie aplikował w Izbie Sądowej w Warszawie. Był jednym z najbliższych współpracowników znanego adwokata warszawskiego, Henryka Ettingera. W r. 1901 został adwokatem przysięgłym i prowadził własną kancelarię; zajmował się głównie sprawami kryminalnymi, ale bronił też oskarżonych o sprawy polityczne przed Warszawskim Sądem Wojennym. Był m.in. obrońcą jednego z członków Komitetu Wojskowego Organizacji Rewolucyjnej (przełom czerwca i lipca 1906), bronił Kazimierza Zagrodzkiego, członka Organizacji Polskiej Partii Socjalistycznej (sierpień 1906) i Bazylego Głowacza (kwiecień 1907).
Po wyjściu z Warszawy wojsk rosyjskich w sierpniu 1915 S. brał udział w organizowaniu polskich sądów obywatelskich (pokoju) i został członkiem Sądu Głównego w Warszawie. Po ich rozwiązaniu, w poł. września 1915 przez władze niemieckie, odmówił wstąpienia do sądownictwa okupacyjnego i wrócił do adwokatury. We wrześniu t.r. został wybrany do Delegacji Adwokatury Warszawskiej, która miała określić stosunek adwokatury do sądownictwa, wprowadzanego przez niemieckie władze okupacyjne. W r. 1916 wszedł do Komitetu Sądowego, przekształconego w r. 1917 w stałą Delegację Zrzeszeń Instytucji Prawniczych, której głównym zadaniem było opracowanie ogólnokrajowej listy prawników, mających stanowić kadry sądownictwa polskiego. W r. 1916 był również członkiem zarządu dwóch sekcji Komitetu Obywatelskiego m. st. Warszawy: Sekcji Prawnej oraz Sekcji Opieki nad Więźniami, a także członkiem zarządu Komitetu Inst. Higieny Dziecięcej im. Barona de Lenvala. W lipcu 1916 w warszawskich wyborach samorządowych wybrano go na zastępcę radnego w kurii trzeciej. W początku r. 1917 został członkiem Rady Dep. Sprawiedliwości Tymczasowej Rady Stanu. W ramach departamentu przewodniczył Komisji Więziennej i Komisji Instrukcji dla Prokuratorów, a także był członkiem Komisji Prawa Karnego, Komisji Egzaminacyjnej dla Urzędników Sądowych i Komisji Kierowniczej Kursów dla Urzędników Sądowych; od maja do lipca t.r. prowadził na tych kursach wykłady z prawa i postępowania karnego. Brał też udział w pracach Komisji Redakcyjnej Ustaw Przechodnich z zakresu prawa cywilnego i karnego. Gdy Niemcy wyrazili zgodę na powstanie sądownictwa polskiego, S. został we wrześniu 1917 mianowany prokuratorem Sądu Apelacyjnego w Warszawie, a w październiku 1918 Rada Regencyjna powołała go na stanowisko prezesa tego sądu. W tym samym miesiącu zorganizował zjazd prokuratorów okręgów apelacyjnych warszawskiego i lubelskiego, na którym ustalono pierwsze instrukcje co do praktyki śledztwa wstępnego i czynności prokuratorskiej.
W styczniu 1919 S. był generalnym komisarzem wyborczym w wyborach do Sejmu Ustawodawczego. Dn. 2 IX 1919 został mianowany na miejsce Leona Supińskiego ministrem sprawiedliwości w rządzie Ignacego J. Paderewskiego. W tym charakterze 10 X t.r. wziął udział w inauguracji działań Komisji Kodyfikacyjnej (dla przygotowania projektów jednolitego ustawodawstwa). Ustąpił wraz z rządem 9 XII t.r. Następnie wrócił do praktyki adwokackiej i został członkiem Naczelnej Rady Adwokackiej. Przez krótki czas był sędzią Warszawskiego Sądu Apelacyjnego. Ponownie został ministrem sprawiedliwości w rządzie Wincentego Witosa, po ustąpieniu Stanisława Nowodworskiego, od 19 VI do 13 IX 1921 oraz w dwu kolejnych rządach Antoniego Ponikowskiego od 19 IX 1921 do 5 III 1922 i od 10 III do 6 VI 1922. W listopadzie 1921 realizując wniosek klubu poselskiego Związku Ludowo-Narodowego, wniósł do Sejmu projekt ustawy w przedmiocie przestępstw zmierzających do przewrotu społecznego, mający na celu walkę z agitacją komunistyczną. Projekt spotkał się z ostrą krytyką lewicy sejmowej oraz Polskiej Ligi Obrony Praw Człowieka i Obywatela (PLOPCzO) i nie został przez sejm ostatecznie przyjęty. Pod wpływem memoriału Stefanii Sempołowskiej w sprawie złego traktowania więźniów politycznych w więzieniach polskich, zlecił grupie prokuratorów warszawskich opracować tymczasowy regulamin więzienny w miejsce restrykcyjnych przepisów rosyjskich. Dla zapoznania się z wzorami zachodnioeuropejskimi wysłał S. Sempołowską na koszt Min. Sprawiedliwości do Paryża. Nowy regulamin został podpisany przez jego następcę, ministra Wacława Makowskiego.
Od czerwca 1922 S. był prokuratorem II Izby Sądu Najwyższego. Wraz z Kazimierzem Rudnickim miał decydujący wpływ na ukształtowanie się polskiej prokuratury. Był przeciwnikiem kary śmierci, wygłaszał odczyty na ten temat, m.in. na zebraniu PLOPCzO. Zmarł na atak serca w czasie wystąpienia prokuratorskiego na sali sądowej 4 II 1924 w Warszawie. Uroczysty pogrzeb odbył się 7 II t.r. z udziałem dostojników państwowych; mowy wygłoszono przed siedzibą Sądu Najwyższego (Pałac Rzeczypospolitej na Pl. Krasińskich). Pochowany został S. na cmentarzu Powązkowskim. Był odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Polonia Restituta.
W małżeństwie z Anielą z Rudowskich miał S. córkę i syna, Jerzego (ur. 1913), ochotnika 201. pp w wojnie polsko-sowieckiej 1920 r., przed r. 1939 sędziego w Sądzie Okręgowym w Warszawie, zamieszkałego po wojnie w Koszalinie.
Pamięć S-ego uczczono 7 III 1925 uroczystym obchodem w Min. Sprawiedliwości z udziałem ministrów – Stanisława Thugutta, Antoniego Żychlińskiego oraz prezesów Sądu Najwyższego i Prokuratury. Po latach K. Rudnicki określił S-ego jako «człowieka bystrego i ludzkiego», zaś S. Sempołowska nazwała go «ostatnim ministrem, który […] postępował tak, jak mu rozum, moralność ludzka i obywatelska nakazywala» i przychylnie scharakteryzowała jego starania o reformę stosunków w więziennictwie w książce pt. „W więzieniach” (1928).
Kto był kim w drugiej Rzeczypospolitej, W. 1994 (fot.); Ottův slovník naučný nové doby, Praha 1940 VI 45; Boniecki, V 3; Spisok studentov Imperatorskago Varšavskago Universiteta na 1891/92 akademičeskij god, W. [b. r. w.] s. 51; toż za l. 1892/3, 1893/4; – Ajnenkiel A., Memoriały Stefanii Sempołowskiej dotyczące położenia więźniów politycznych w Polsce w 1920 i 1922 r., „Teki Archiwalne” R. 6: 1959 s. 14–28; Dziesięciolecie Polski Odrodzonej, (fot.); Janczewski S., Adwokatura warszawska w dobie walki o niepodległość, W. 1939 s. 7, 8, 15, 16; Kiepurska H., Inteligencja zawodowa Warszawy 1905–1907, W. 1967; Kołodziejczyk A., Maciej Rataj 1884–1940, W. 1991 s. 83–4; Krzemiński Z., Łyczywek R., Adwokatura warszawska, W. 1983 cz. 2; Neumark E., Uroczysty obchód ku czci ś. p. Bronisława Sobolewskiego, „Gaz. Sądowa Warsz.” 1925 nr 11 s. 172–5; Pietrzak M., Reglamentacja wolności prasy w Polsce 1918–1939, W. 1963; Próchnik A., Pierwsze piętnastolecie Polski niepodległej, W. 1983; – Kalendarz informator sądowy na 1939 rok, W. [1939] s. 443 (o synu Jerzym); Kalendarz Ungra, (W.) 1903 (dział adresowy) s. 3; toż za l. 1904–15; Kalendarzyk polityczno-historyczny na r. 1916, W. s. 56, 85, 213, 233 (błędy w indeksie), 1917; Olchowicz K., Ćwierć wieku z „Kurierem Warszawskim” (1914–1939), W. 1974; Prace Departamentów i Biur Tymczasowej Rady Stanu Królestwa Polskiego, W. 1918 s. 35, 42, 44, 77–9; Rappaport E. S., Moje czasy adwokackie (1906–1917), „Palestra” R. 2: 1958 nr 2 s. 16; Rudnicki K., Wspomnienia prokuratora, W. 1957 s. 22, 48, 87; Sempołowska S., Pisma, W. 1960 I 190–3, 251, 294, 336–7 (błędy w indeksie), II; Witos W., Dzieła wybrane, W. 1990 II; – Wspomnienia pośmiertne i nekrologi z r. 1924: „Gaz. Sądowa Warsz.” nr 6 s. 64–5 (A. Mogilnicki), „Gaz. Warsz.” nr 35 s. 3, „Kur. Warsz.” nr 36, 38, 39 (mowa pogrzebowa ministra W. Wyganowskiego), 42, 44, „Naprzód” nr 31, „Robotnik” nr 35, 40 ([S. Posner] H. Bezmaski), „Rzeczpospolita” nr 34, 37, „Świat” nr 6 s. 18 (fot.), „Tyg. Ilustr.” nr 13 s. [207]; – „Gaz. Sądowa Warsz.” 1906 s. 423–4, 549, 1907 nr 16 s. 246; „Tyg. Ilustr.” 1917 nr 36 s. 445 (fot.); – Arch. Uniw. Warsz.: Akta studenckie syna, Jerzego, teczka nr 12 606.
Stanisław Konarski