Radziszewski Leonard Bronisław, pseud. Ignacy Czyński (1838–1914), komisarz pełnomocny Rządu Narodowego 1863–1864 r., chemik, rektor Uniw. Lwow. Ur. 6 XI w Warszawie, był synem Franciszka (zob.) i Franciszki z domu Wejnert.
Gimnazjum ukończył R. w Warszawie. W l. 1855–61 studiował nauki przyrodnicze na uniwersytecie w Moskwie i otrzymał stopień kandydata nauk przyrodniczych. W r. 1862 powrócił do Warszawy, gdzie od października 1862 do czerwca 1863 uczył przyrody w III Gimnazjum. Od r. 1862 należał do Organizacji Narodowej. Po wybuchu powstania styczniowego załatwiał sprawy związane z zakupem broni, pracował w łączności (powierzono mu przewożenie depesz) i zajmował się wyrobem prochu. Od lipca do połowy września 1863 pełnił funkcję pomocnika sekretarza stanu Rządu Narodowego (RN) Józefa Kajetana Janowskiego. Przeglądał korespondencję przychodzącą i wychodzącą Rządu, segregował ją i rejestrował, czasem sam odpowiadał na pisma, a w razie potrzeby zastępował Janowskiego. Pracował też w biurze Ekspedytury, gdzie opatrywał pieczęcią Rządu odezwy i dekrety naczelnej władzy narodowej wydawane drukiem.
W połowie września 1863 R. otrzymał nominację na komisarza rządowego w woj. augustowskim, a od października 1863 do 30 VIII 1864 był komisarzem pełnomocnym RN w tymże województwie (pod pseud. Ignacego Czyńskiego). Skupił w swych rękach pełną władzę wykonawczą i administracyjną oraz określone atrybucje sądownicze (decydowanie o oddawaniu pod sąd urzędników narodowych i innych obywateli szkodzących sprawie narodowej) na tym terenie, mającym przez swe położenie geograficzne wyjątkowo ważne znaczenie strategiczne i polityczne dla powstania (województwo graniczyło z Litwą i Prusami Wschodnimi oraz znajdowało się pod okrutnym zarządem wojskowym generała-gubernatora wileńskiego M. Murawiewa; stąd planowano wyprawę na Litwę przy wykorzystaniu również zaplecza organizacyjnego i materialnego w Prusach). Fakt ten wpłynął na wyposażenie R-ego przez RN w rozszerzone w stosunku do innych komisarzy kompetencje. Zastał organizację cywilną rozbitą (na skutek terroru murawiewowskiego), ale odbudował ją szybko, opierając się na organizacjach parafialnych. Wzdłuż całego pogranicza utworzył straż, złożoną z żandarmów narodowych. Wprowadził nowy podział administracyjny województwa na 6 powiatów. Okazał duże zdolności, energię i wytrwałość, czym zyskał sobie uznanie Romualda Traugutta, a J. K. Janowski uważał go za jednego z najdzielniejszych komisarzy powstańczych. Dla podtrzymania w społeczeństwie ducha patriotycznego i woli walki o wolność R. rozwinął szeroką akcję propagandową, posługując się słowem drukowanym. R. wydał ok. 15 800 druków ulotnych, m. in. odezwy do ludności (pierwsza z datą 15 IX 1863), a także dwa numery (pod jego redakcją) pisma wojewódzkiego pt. „Wiadomości o naszej wojnie z Moskalami” (nr z 1 II i 1 III 1864), wydawanego po polsku i po litewsku. Był jedynym komisarzem, który zaczął wydawać własny organ. Czasopismo R-ego przeznaczone przede wszystkim dla chłopów, redagowane popularnie, podawało informacje o walkach w całym kraju i zachęcało do udziału w projektowanym na wiosnę 1864 wznowieniu działań powstańczych. Dla potrzeb wydawniczych zakupił drukarnię i umieścił ją w Prusach Wschodnich. Do spraw kolportażu bibuły utworzył specjalną komórkę zwaną Ekspedyturą Pism, w której oprócz osób cywilnych zatrudniał członków Straży Narodowej. W ramach przygotowań do wznowienia kampanii na wiosnę 1864 R. ściągał pożyczkę i podatek narodowy, zabiegał usilnie o pomoc finansową u Jana Działyńskiego, zakupywał broń za granicą, współdziałał z Agenturą Prus Wschodnich w organizowaniu oddziałów w Prusach Wschodnich. Przewidywano, że oddziały powstańcze z Prus wkroczą do Królestwa i stworzą tu zawiązek III Korpusu armii polskiej. Aresztowanie R. Traugutta i brak odpowiednich środków zredukowały te plany do drobnych potyczek. R. w raporcie z dn. 16 V 1864 przedstawił własny projekt wznowienia działań powstańczych w woj. augustowskim, zakładający zwerbowanie kadr żołnierskich na Warmii, w Dreźnie i Paryżu, na co byłoby potrzebne 200 000 fr. Z braku środków, plan ten upadł. Po dziewięciomiesięcznej działalności R. nie widząc możliwości dalszego pełnienia obowiązków, podał się do dymisji, lecz po jej otrzymaniu jeszcze przez dłuższy czas ukrywał się w lasach i na bagnach. Strzeżony przez chłopów załatwiał sprawy likwidacyjne związane z powstaniem; kierował akcją zakopywania broni i zapasów. Dopiero w końcu 1864 r. przedostał się do Prus Wschodnich, stamtąd do Drezna (gdzie należał do Tow. Patriotów Polskich) i jeszcze w r. 1864 znalazł się w Belgii. W l. 1866–9 był członkiem Gminy Brukselskiej Zjednoczenia Emigracji Polskiej. W r. 1869 z jej ramienia poddawał krytyce radykalne wystąpienia Walerego Wróblewskiego.
R. zdając sobie sprawę z niemożności wznowienia przez naród polski w najbliższej przyszłości walki wyzwoleńczej, poświęcił się pracy naukowej i oświatowej. W l. 1864–7 studiował chemię u Augusta Kékulego w Gandawie, gdzie doktoryzował się w r. 1867. W l. 1867–70 był asystentem chemii na uniwersytecie w Louvain, a w l. 1870–2 zastępcą profesora chemii w Instytucie Technicznym w Krakowie i zarazem nauczycielem w Szkole Realnej. W czerwcu 1872 – mianowany został profesorem chemii ogólnej i farmaceutycznej Uniw. Lwow. (którą jako pierwszy zaczął tam wykładać po polsku), kierownikiem Katedry i Studium Farmaceutycznego oraz dyrektorem Instytutu Chemicznego. W r. 1874 otrzymał tytuł profesora zwycz. W r. 1879/80 był dziekanem Wydziału Filozoficznego, a w r. 1882/3 rektorem uczelni. Poza tym w l. 1881–1910 wykładał chemię organiczną i nieorganiczną w Akademii Weterynaryjnej oraz w l. 1874–1904 w Krajowej Szkole Gospodarstwa Lasowego we Lwowie. W r. 1891 doprowadził do wybudowania osobnego gmachu dla Instytutu Chemicznego i Studium Farmaceutycznego przy ul. Długosza 4 (pierwszy poza głównym gmachem uczelni), w r. 1894 do utworzenia drugiej Katedry Chemii Ogólnej i Nieorganicznej (sam ukierunkowując swoją katedrę na chemię organiczną). Od r. 1882 zabiegał uporczywie o uruchomienie we Lwowie Wydziału Lekarskiego (co nastąpiło w r. 1894), natomiast nie udało mu się doprowadzić do założenia Akademii Górniczej w Krakowie.
Autor ponad 200 cennych prac (w jednej trzeciej ogłoszonych po francusku i niemiecku), uważany jest R. za jednego z klasyków chemii organicznej w Polsce. Działał w okresie wielkiego rozwoju tego działu chemii, drugorzędną dotąd katedrę we Lwowie przekształcił wkrótce w poważny ośrodek badawczy, w którym skupił wielu pracowników. Mimo trudności w wyposażeniu podległych mu laboratoriów, ówczesne stosunkowo proste badania miały dzięki jego inwencji często charakter pionierski. Własne badania R-ego dotyczyły budowy związków aromatycznych, świecenia ciał organicznych przy ich utlenianiu, analiz krajowych wód mineralnych, wreszcie ropy naftowej i jej powstawania. Związkami aromatycznymi zainteresował go Kékule. Doświadczalne i teoretyczne prace R-ego dotyczyły teorii podstawień, m. in. Badania teoretyczne i doświadczalne nad teorią podstawień („Roczn. Tow. Nauk. Krak.” 1870 t. 39), działania siarki na sole barowe kwasów aromatycznych m. in. O działaniu siarki na benzoesan barowy („Czas. Tow. Aptekarskiego” 1873 nr 8), O działaniu siarki na sole barowe kwasów aromatycznych (Rozpr. PAU Wydz. Mat. Przyr. 1875 II), O działaniu siarki na dwubenzyl („Czas. Tow. Aptekarskiego” 1875 nr 17), potem badał procesy bromowania węglowodorów m. in. Ueber die Einwirkung des Broms auf siedendes Aethylbenzol („Berichte der Deutschen Chemischen Gesellschaft” Bd. 6: 1873), O działaniu bromu na bromki alkylów alifatycznych, (w: Księga pamiątkowa Uniwersytetu Lwowskiego, Lw. 1900). Te dłuższy czas prowadzone badania nad wpływem światła i temperatury na przebieg chlorowania i bromowania cyklicznych związków organicznych z bocznym łańcuchem doprowadziły go do stwierdzenia, że zarówno podwyższenie temperatury jak i światło kierują chlorowiec do łańcucha bocznego. Pierwszy stwierdził, że w procesie utleniania nitryli nadtlenkiem wodoru tworzą się amidy kwasowe. Prace nad pochodnymi benzoiny doprowadziły R-ego do ustalenia wzoru dezoksybenzoiny i stylbenu (m. in. O nowym sposobie powstania stilbenu, „Czas. Tow. Aptekarskiego” 1873 nr 4, 5, O dezoksybenzoinie, tamże 1875 nr 20), interesował się połączeniami z grupy glioksaliny a zwłaszcza lofiną (m. in. Ueber die Constitution des Lophins und verwandter Körper, „Berichte der Deutschen Chemischen Gesellschaft” Bd. 15: 1882, Ueber das Glyoxalisoamylin und dessen Abkömmlinge, tamże Bd. 17: 1884). Badał kwasy: migdałowy, salicylowy, aromatyczne i zachowanie się soli tych kwasów, pochodne kwasu fenylooctowego, przemiany aldehydów pod wpływem amoniaku. W sumie rzucił nowe światło na związki aromatyczne i osiągnięcia jego były nowatorskie. Drugą dziedziną zainteresowań R-ego stało się w r. 1877 zjawisko świecenia w ciemności organizmów roślinnych i zwierzęcych jak próchno drzew, robaczki świętojańskie, niektóre gatunki ryb; pierwszy wykazał (m. in. Ueber einige phosphorescirende organische Körper „Berichte der Deutschen Chemischen Gesellschaft” Bd. 10: 1877), że zjawiska fosforescencji i chemoluminiscencji polegają na utlenianiu związków organicznych przez aktywny tlen, sprowadził je więc do oksychemoluminiscencji, czym zapoczątkował światowe badania (m. in. Marcelego Nenckiego) nad fizjologią tych procesów.
Duży rozgłos przyniosło R-emu w r. 1877 postawienie teorii o pochodzeniu ropy naftowej z fauny i flory morskiej, na co naprowadziły go analizy wód mineralnych Iwonicza (m. in. Rozbiór chemiczny wód iwonickich, „Przegl. Lek.” 1877 nr 29, 30, „Czas. Tow. Aptekarskiego” 1878 nr 2, 3, 4, 6, 7; Entstehung des Erdöls, Wien 1878), w których stwierdził istnienie metanu, etanu i propanu. Teoria ta przecząca dotychczasowej teorii węglikowej Mendelejewa i Moissana, potwierdzona została przez dalsze badania Feliksa Hoppe-Seylera z r. 1896 i Rudolfa Zubera z r. 1915, choć przeszła wtedy niedoceniona i za twórcę organicznego pochodzenia ropy naftowej uchodzi od r. 1888 Karol Engler. Poza tym R. opracował sposób rozpoznawania ropy z Baku od jej rosyjskich falsyfikatów i złożył w tej sprawie odpowiedni memoriał do Rady Państwa, badał też łupki naftonośne (m. in. Bóbrki). Czwartą dziedziną jego zainteresowań stało się badanie krajowych źródeł mineralnych dla celów leczniczych, na ten temat opracował szereg artykułów oraz broszur poświęconych miejscowościom uzdrowiskowym: Kosów (1887), Iwonicz (1877, 1878), Szczawnica (1877, 1879, 1880), Rymanów (1880, 1882), Morszyn (1880, 1882), Truskawiec (1881, 1883), Wysowa (1881, 1882), Lubień (1882, 1889), Głębokie (1882, 1883), Konopkówka (1883), Niemirów (1907); podsumowaniem tej działalności stały się Źródła mineralne w Polsce (Lw. 1910, Kr. 1910) i Wody i źródła mineralne (Kr. 1912).
Poruszał też R. inne tematy, jak sztucznego otrzymywania skaleni, sposobu oczyszczania zboża zanieczyszczonego sporyszem, nomenklatury chemicznej, programów i podręczników chemii w szkołach średnich. W kilku wystąpieniach w l. 1870–1 skrytykował (niezależnie od fizyka Stefana Kuczyńskiego) błędną teorię Emila Czyrniańskiego o wirowaniu niedziałek. Publikował także prace z historii chemii jak niektóre życiorysy, Zur Geschichte der Phenylessigsäure („Berichte der Deutschen Chemischen Gesellschaft” Bd 3: 1870), Krótki rys rozwoju chemii w XIX stuleciu („Czas. Tow. Aptekarskiego” 1901). Jego twórczość, osobowość, wielka swada i dar jasnego wykładu zgrupowały wielu uczniów; powstała silna szkoła chemiczna, z której R. 7 osób habilitował, a 33 doktoryzował; z jego wychowanków katedry na uczelniach zajęli m. in. Stanisław Opolski, Bronisław Lachowicz, Stefan Niementowski, Stanisław Niemczycki, Roman Negrusz, Kazimierz Kling, Julian Schramm, Ernest Bandrowski, Michał Seńkowski, Julian Grabowski, Roman Małachowski, Rudolf Zuber, Mieczysław Dunin Wąsowicz; jako uczeni prywatni wybili się Piotr Wisbek, Arnulf Nawratil, Kornel Radziewanowski, Karol Zaleski, Antoni Sokołowski.
Działalności naukowej R-ego towarzyszyła organizacyjno-spoleczna. W l. 1874–1903 był radnym m. Lwowa i zasłużonym przewodniczącym sekcji szkolnej i sekcji organizacyjnej Rady. Jako rektor zasiadał w Sejmie Krajowym. W r. 1874 założył wraz z Feliksem Kreutzem Polskie Tow. Przyrodników im. Kopernika, którego był członkiem zarządu, a w l. 1877–8 i w l. 1890–1 przewodniczącym oraz w l. 1876–1913 współzałożycielem i redaktorem organu Towarzystwa „Kosmos”; w czasopiśmie tym opublikował 135 artykułów i doniesień. W odbywających się we Lwowie Zjazdach Przyrodników i Lekarzy Polskich był stałym współorganizatorem oraz referentem spraw chemicznych. W r. 1876 założył wraz z Karolem Maszkowskim we Lwowie Tow. Pedagogiczne i był w l. 1876–9 jego prezesem, zaś w r. 1880 założył sam Tow. Nauczycieli Szkół Wyższych, którego był do r. 1884 pierwszym prezesem. W l. 1873–81 redagował „Czasopismo Tow. Aptekarskiego”. W r. 1894 uczestniczył w organizowaniu Wystawy Krajowej we Lwowie i pokazywał tam prace własne oraz swej szkoły. T. r. zorganizował we Lwowie Kongres Pedagogów Polskich. W r. 1895 rozpoczął starania o dopuszczenie kobiet do studiów uniwersyteckich we Lwowie i na własną rękę urządzał dla nich w l. 1895–8 kursy chemiczne, a na oficjalnym wprowadzeniu na Wydziale Filozoficznym w r. 1898 studiów dla kobiet wystąpił z inauguracyjnym wykładem o dziejach średniowiecznej alchemii. Współdziałał jako przyrodnik w urządzaniu Muzeum Przyrodniczego im. Dzieduszyckich we Lwowie i kilka lat przewodniczył redakcji jego wydawnictw.
Był R. członkiem korespondentem AU od r. 1874 (czynnym członkiem od r. 1881), członkiem Akademii Nauk w Pradze, członkiem honorowym Polskiego Tow. Przyrodników im. Kopernika, Galicyjskiego Tow. Aptekarskiego, Tow. Chemików Czeskich w Pradze. Wchodził w skład Krajowej Rady Górniczej, komisji naukowej Rady Szkolnej Krajowej, komisji egzaminacyjnej dla nauczycieli szkół średnich. W Instytucie Chemicznym uniwersytetu ufundował popiersie Jędrzeja Śniadeckiego dłuta Antoniego Popiela. Wchodził w skład komitetu obchodów setnej rocznicy urodzin Adama Mickiewicza, a w r. 1904 doprowadził do odsłonięcia we Lwowie pomnika poety także dłuta Popiela. W r. 1901 zorganizował sesję naukową ku czci zmarłego Marcelego Nenckiego. W r. 1907 podpisał oświadczenie w obronie polskiego charakteru Uniw. Lwow., a przeciw jego ukrainizacji lub polsko-ukraińskiej utrakwizacji. Jego wkład w życie Lwowa uhonorowała w r. 1904 Rada Miejska wielkim złotym medalem pamiątkowym, po raz pierwszy wybitym na jego cześć, oraz obywatelstwem honorowym miasta. Był też R. kawalerem Orderu Żelaznej Korony III kl. (1898) i radcą dworu (1909). Dn. 17 VI 1910 z powodu osłabienia wzroku przeszedł na emeryturę, a jego odejście uczcił Uniwersytet uroczystym pożegnaniem, wmurowaniem tablicy pamiątkowej w sali wykładowej instytutu, odsłonięciem popiersia R-ego dłuta A. Popiela, w instytucie, wreszcie sesją naukową, której pokłosie ukazało się w r. 1914 w osobnym tomie „Kosmosu” oraz w publikacji „Zbiór prac chemicznych i fizycznych, wydanych na cześć profesora Radziszewskiego” (Lw. 1910). Hobby R-ego była hodowla róż. Zmarł 11 III 1914 we Lwowie i pochowany został na cmentarzu Łyczakowskim. Jego uczniowie i przyjaciele utworzyli fundusz stypendialny imienia R-ego, przeznaczony na nagrody za prace chemiczne.
Z małżeństwa z Józefą z Malinowskich, siostrą Erazma, członka Rządu Narodowego 1863 r., 1.v. Kempińską (zm. 1889), R. miał córkę Matyldę, żonę Aleksandra Lisiewicza (zob.), i czterech synów, w tym Mieczysława (zob.) i Wacława, malarza.
Gąsiorowski J., Bibliografia druków dotyczących powstania styczniowego, W. 1923; Konopka, Pol. Bibliogr. Lek., VIII; Kozłowski, Bibliogr. powstania; Bol’šaja Sovetskaja Enciklopedija, Moskva 1955 XXXV 476; W. Enc. Powsz. (PWN); Katalog rękopisów Biblioteki Narodowej. Zbiory Biblioteki Rapperswilskiej, W. 1938 II 227–8; – Borejsza J., Emigracja polska po powstaniu styczniowym, W. 1966; Chankowski S., Powstanie styczniowe w Augustowskiem, W. 1972; Chołodecki, Księga pamiątkowa, s. 340; [Dąbrowski J.] Grabiec J., Powstanie styczniowe 1863–1864, Wyd. 2, W. 1921; Fajnhauz D., Prasa konspiracyjna powstania styczniowego na Litwie i Białorusi (1861–1864), „Roczn. Białostocki” T. 4: 1963; Finkel-Starzyński, Hist. Uniw. Lwow., cz. 2 s. 240–5, 376–7 i indeks; Groniowska B., Rola Prus Wschodnich w powstaniu styczniowym, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 1960 nr 1/67; Hahn W., Kronika Uniwersytetu Lwowskiego (1898/9–1909/10), Lw. 1912 (częściowa bibliogr.); Janułaitis A., Powstanie w Litwie 1863–1864, Wil. 1923; Kieniewicz S., Powstanie styczniowe, W. 1983; Koskowski B., Propedeutyka farmaceutyczna, W. 1932 s. 63–6; Kulczycka-Saloni J., Prasa podziemna powstania styczniowego, „Kwart. Prasoznawczy” 1958 nr 3 i odb. W. 1958 s. 17; Kozłowski E., Gen. Józef Hauke-Bosak, W. 1973; Maliszewski E., Organizacja powstania styczniowego, W. 1925; Maliszewski J., Powstanie styczniowe. Notatki biograficzne uczestników, W. 1932; Polska Akademia Umiejętności 1872–1952, Nauki lekarskie, ścisłe, przyrodnicze i o Ziemi, Wr. 1974 (fot.); Polska w kulturze powszechnej, Kr. 1918; Polskie Towarzystwo Przyrodnicze im. Kopernika 1875–1975, W. 1981 s. 21, 24, 43–6, 90, 99, 100, 139–46 (fot., częściowa bibliogr.); Przyborowski W., Dzieje 1863 roku, Kr. 1919 V 32, 254–5, 327; tenże, Ostatnie chwile powstania styczniowego…, P., Kr. 1887 I 12, 15 (mylna data śmierci R-ego: 1897); Ramotowska F., Rząd Narodowy Polski w latach 1863–1864, W. 1978; Ratajczyk S., Polska wojna partyzancka 1863–1864, W. 1966; Rembieliński R., Historia farmacji, W. 1963; Smirnov A. F., Vosstanie 1863 goda v Litve i Belorussii, Moskva 1963; Sokulski J., Prasa tajna i jej kierownicy w dobie powstania styczniowego, „Exlibris” 1924 s. 120; Wawrzyczek W., Twórcy chemii, W. 1959 s. 325–31; Zarys dziejów nauk przyrodniczych w Polsce, W. 1983 (fot.); – [Błoński R.], Pamiętnik z Augustowskiego 1863 r. Rafała Błońskiego, w: Polska w walce. Zbiór pamiętników, Wyd. A. Giller, Kr. 1875 II; Dok. Rządu Narod.; Janowski J. K., Pamiętniki o powstaniu styczniowym, W. 1925 II 55–6, 227–8; Kalendarzyk Polityczny na rok 1844 wyd. przez Franciszka Radziszewskiego; Łukaszewski J., Pamiętnik z lat 1862–1864, W. 1873; tenże, Zabór pruski w czasie powstania styczniowego 1863–64, Jassy 1870 s. 71, 72, 133, 140, 155; Miłkowski Z., Od kolebki przez życie, Kr. 1937 III; Powstanie styczniowe. Materiały i dokumenty. Dokumenty terenowych władz cywilnych powstania styczniowego 1862–1864, Wr. 1986; Prasa tajna, III; Proces Traugutta I–IV; Revolucionnyj pod’em v Litve i Belorussii w 1861–1862 gg., Moskva 1964; Vosstanie v Litve i Belorussii 1863–1864 gg, Moskva 1965; Wydział Spraw Wewnętrznych Rządu Narodowego w powstaniu styczniowym w oświetleniu zeznania Rafała Krajewskiego, „Przegl. Hist.” T. 24: 1924 s. 127; Zabór pruski w powstaniu styczniowym; Zbiór zeznań; – „Arch. Hist. Med.” 1948 nr 2 s. 166; „Biesiada Liter.” 1897 nr 27 (fot.); „Chemik Pol.” 1914 nr 10 s. 218–22 (fot. K. Kling) „Chemiker Zeitung” Bd 38: 1914 s. 375; „Chwila” 1864 nr 17, 45, 46; „Czas” 1914 nr 76, 78; „Czas. Galic. Tow. Aptekarskiego” 1897 nr 1 (Z. Zawałkiewicz), 1910 nr 7 s. 104–11 (fot.), 1914 nr 4 s. 53–62 (fot.); „Dzien. Pozn.” 1863 nr 251, 268, 273, 1864 nr 15, 20, 34, 36, 46, 48, 55, 56, 128; „Farmaceuta Pol.” 1910 z. 5 s. 67–9, z. 7 s. 111; „Farmacja Pol.” 1965 nr 17/18 s. 697–9 (fot.); „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 1960 nr 1/67; „Kosmos” T. 35: 1910 s. 437–47 (S. Opolski, częściowa bibliogr.), s. 1070–1108 (S. Tołłoczko), T. 39: 1914 z. 1 s. 1–5 (fot.), 1928 t. I (jubileuszowy) s. XI–XXVIII; „Kur. Lwow.” 1914 nr 94; „Lekarz Wil.” 1914 nr 4 s. 127; „Lwow. Tyg. Lek.” 1914 nr 16 s. 112; „Muzeum” 1914 s. 315–25 (fot., Z. Weyberg); „Nadwiślanin” 1864 nr 20, 31, 54, 69; „Przegl. Hist.” T. 24: 1924 s. 127; „Roczn. AU” 1872 s. 102, 1914 s. XIX, 13 i n.; „Słowo Pol.” 1914 nr 94, 95, 96, 97, 99; „Szkoła” 1914/15 s. 200, 297; „Wędrowiec” 1878 nr 93 (fot); „Wszechświat” 1897 nr 23 s. 353, 1914 nr 11 s. 176; – AGAD: Zarząd Naczelnika Wojennego Oddziału Łomżyńskiego 2, Gubernator Cywilny Augustowski 1, Akta polityczne wójta gminy Stelmachowo 1, Akta c. k. Min. Oświaty 120, Akta Kancelarii Marszałka Szlachty gub. warszawskiej, nr 154 k. 12, 20, nr 156 k. 92–107, nr 422 poz. 72, nr 445 poz. 4, 34, 35, 50; Arch. PAN: Tow. Naukowe Warszawskie, jedn. 68 k. 159, teka Puciaty nr 37 k. 12–13, 31–33, 35; B. AN USSR we Lw.: Oss. 8051 k. 67, Oss. 8051/II k. 75, Oss. 8058/II k. 77, Papiery Dzieduszyckich, k. 416, 417; B. Czart.: rkp. 3881/IV k. 291–292; B. Jag.: Druki ulotne z powstania styczniowego, 224, 768 IV, rkp. 6014 k. 434, 529; B. Kórn.: Arch. Jana Działyńskiego rkp. 7395 k. 1, 28, 32, 33, rkp. 7403 k. 56v., 76, rkp. 7408 k. 45, 111v.–112,134–136, rkp. 7409 k. 15–18, rkp. 7413 k. 42, rkp. 7416 k. 40–43, 47, 87; B. Narod.: rkp. II 6517, rkp. IV 6549 k. 12, 254, rkp. IV 6553 k. 49v.–50, Teki Mieleszki 6000/4 k. 14, 23, 24v., 43–43v., 6000/5 k. 15–15v.; B. PAN w Kr.: rkp. 1355 K-42-44; B. Pol. w Paryżu: Izba Obrachunkowa, 471 a t. V k. 40–45, 485/3, nr 315; BSS w Leningradzie: Dział rękopisów, zespół 629, nr 144.
Stanisław M. Brzozowski i Franciszka Ramotowska
Powyższy tekst różni się w pewnych szczegółach od biogramu opublikowanego pierwotnie w Polskim Słowniku Biograficznym. Jest to wersja zaktualizowana, uwzględniająca opublikowane w późniejszych tomach PSB poprawki i uzupełnienia.