Sadowski Cyprian, pseud. Skiba (1902–1985), lekarz, szef służby sanitarnej «Kedywu», podpułkownik WP, naczelny lekarz Uzdrowiska Ciechocinek. Ur. 26 IX w Osieku nad Wisłą w pow. lipnowskim, był dziewiątym dzieckiem Pawła, strażnika granicznego, i Marii z Kielarzów.
S. uczył się w Mławie od r. 1913 w szkole handlowej, przekształconej (po zamknięciu w l. 1914–16) w gimnazjum. W r. 1920 walczył jako ochotnik w wojnie polsko-sowieckiej. Po zdaniu w r. 1923 matury wstąpił do Wojskowej Szkoły Sanitarnej i studiował na Wydz. Lekarskim Uniw. Warsz. W czasie studiów był asystentem przy Zakładzie Anatomii Prawidłowej Uniw. Warsz. u Edwarda Lotha. Studia ukończył w r. 1929 z ósmą lokatą, ze stopniem doktora wszech nauk lekarskich, a roczny staż jako podporucznik odbył w Szpitalu Ujazdowskim.
Z dn. 5 I 1931 S. został skierowany do Inowrocławia, gdzie służył kolejno jako młodszy lekarz w 59. pp, i starszy lekarz w 2. p. artylerii ciężkiej. Po dwu latach został przeniesiony do Chełma Lubelskiego, a 5 I 1934 do Warszawy. Specjalizował się w chorobach wewnętrznych pod kierunkiem Kazimierza Sowińskiego i równocześnie w fizykoterapii pod kierunkiem Juliana Draca. Obie specjalizacje odbywał w 1. Szpitalu Okręgowym im. Marszałka Piłsudskiego. W r. 1936 otrzymał stanowisko ordynatora w Instytucie Przyrodoleczniczym tegoż szpitala, a 16 I 1937 starszego ordynatora. W l. 1934–9 corocznie w sezonie letnim zlecano mu funkcje starszego ordynatora w sanatorium w Ciechocinku. Kolejne awanse uzyskał: na porucznika w r. 1931 i cztery lata później na kapitana.
W kampanii 1939 r. S. dowodził samochodową kolumną sanitarną w Armii «Modlin». Ewakuując rannych z walk pod Mławą i Ciechanowem, został ranny w nogę. Wycofał się z resztkami Armii «Modlin» aż na Wołyń, uniknął niewoli i w cywilnym ubraniu powrócił do Warszawy 10 X t. r. Zgłosił się do pracy w 1. Szpitalu Okręgowym, którego komendant E. Loth zlecił mu uruchomienie Zakładu Fizykoterapii, a potem kierowanie nim. Poza pracą w szpitalu od zimy 1940 prowadził prywatną praktykę lekarską oraz wykłady anatomii, fizjologii i fizykoterapii w zawodowych szkołach kosmetyczek Kasperskiej, Świtalskiej i Kreczmarowej. W r. 1940 wstąpił do Związku Walki Zbrojnej. Po uformowaniu się służby sanitarnej Armii Krajowej (AK), otrzymał w połowie czerwca 1943 przydział na stanowisko lekarza naczelnego III Obwodu Warszawa-Wola. Był organizatorem szkolenia sanitariuszek, wykładał także anatomię na tajnych kompletach lekarskich w Szpitalu Ujazdowskim, dokąd został przeniesiony w 2. poł. r. 1941 wraz z personelem i chorymi z 1. Szpitala Okręgowego, zajętego przez Niemców. W głównym budynku Szpitala Ujazdowskiego, w kilku pokojach, urządzono oddział fizykoterapii pod kierunkiem S-ego. Jesienią 1943 powołano go na stanowisko szefa sanitarnego «Kedywu» (Kierownictwa Dywersji) Komendy Głównej AK. Wówczas obrał pseud. Skiba, a kierowana przezeń służba nosiła krypt. Rola. S. brał pośredni lub bezpośredni udział w wielu akcjach bojowych (dywersyjnych) przeciwko Niemcom, m. in. współdziałał w wyprowadzeniu ze Szpitala Przemienienia Pańskiego na Pradze dwóch rannych uczestników zamachu (1 II 1944) na dowódcę SS i policji na dystrykt warszawski F. Kutscherę. W lutym t. r. został awansowany na majora, ze starszeństwem od 11 XI 1939.
W czasie powstania warszawskiego 1944 r. S. był szefem sanitarnym zgrupowania ppłka «Radosława» (Jana Mazurkiewicza) na Woli, następnie pracował w szpitalu powstańczym na ul. Miodowej. Ciężko ranny, przedostał się kanałami na Żoliborz. Po krótkim leczeniu dowódca obrony Żoliborza ppłk «Żywiciel» (Mieczysław Niedzielski) skierował go do Puszczy Kampinoskiej, celem zorganizowania służby sanitarnej w oddziałach Zgrupowania «Kampinos». Ponownie ranny pod Jaktorowem, ewakuowany przez łączniczki, przedostał się do Krakowa, gdzie leczył się z ran otrzymanych w powstaniu warszawskim aż do maja 1945. Po oswobodzeniu w styczniu t. r. Krakowa był pierwszym kierownikiem przychodni lekarskiej Polskiego Czerwonego Krzyża (PCK) przy ul. Grzegórzeckiej.
W czerwcu 1945 S. został powołany w stopniu podpułkownika do WP, najpierw na szefa oddziału, a następnie na stanowisko naczelnego lekarza sanatorium wojskowego w Ciechocinku. W kwietniu 1946, ze względu na stan zdrowia, zwolniony – na własną prośbę – z wojska, został lekarzem zdrojowym w Ciechocinku, a we wrześniu 1960 naczelnym lekarzem Uzdrowiska Ciechocinek; równocześnie pełnił funkcję kierownika zakładu radiologii. Po przejściu w r. 1970 na emeryturę kierował pracownią radiologiczną w Domu Zdrojowym. S. specjalizował się w dziedzinie chorób wewnętrznych i w przyrodolecznictwie. Opracował skład pasty borowinowej i skoncentrowaną solankę wyługowaną, tzw. gliług, stosowaną do leczenia zmian reumatycznych i paradontozy.
W Ciechocinku S. był przez 20 lat radnym Miejskiej Rady Narodowej, prezesem Ochotniczej Straży Pożarnej, członkiem zarządu PCK, długoletnim prezesem (później honorowym) Tow. Przyjaciół Ciechocinka. Organizował wiele sanatoriów, specjalną szkołę dla dzieci leczących się w uzdrowisku, był też inicjatorem budowy nowego Domu Zdrojowego.
S. był człowiekiem bardzo żywotnym i odważnym. Ogłosił wspomnienia z okresu drugiej wojny światowej pt. Wyboista droga (w: „Pamiętniki lekarzy”, W. 1964, Wyd. 2, W. 1968), W Sanitariacie „Kedywu” („Przegl. Lek.” 1973 nr 1), Nieujarzmione miasteczko („Arch. Hist. Med.” 1969 nr 1). Pośmiertnie ukazały się mało wartościowe faktograficznie i pełne legend wspomnienia z całego życia pt. Pamiętnik doktora „Skiby” (W. 1990). S. zmarł 28 XI 1985 w Ciechocinku i został pochowany na miejscowym cmentarzu. Był odznaczony Orderem Virtuti Militari V kl., Krzyżami – Kawalerskim i Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Walecznych – trzykrotnie, odznaką Zasłużony Lekarz PRL.
Ożeniony z Lucyną z Zabłockich (ur. 1941), technikiem medycyny w dziedzinie fizykoterapii, miał S. syna Adama (ur. 1968), studenta medycyny (w r. 1991).
Imieniem S-ego nazwano Dom Zdrojowy w Ciechocinku i wmurowano w nim tablicę pamiątkową ku jego czci (1986).
Fot. w: Sadowski C., Pamiętnik doktora „Skiby”, W. 1990; – Rocznik lekarski R. P., W. 1933, 1936, 1938, 1949; Rocznik Oficerski, W. 1932; Spis fachowych pracowników służby zdrowia, W. 1961, W. 1964; Verzeichnis der Mitglieder der Heilberufe im Generalgouvernement, Kr. 1944; – Akcja na Kutscherę, „Wojsk. Przegl. Hist.” 1959 nr 4 s. 108; Bayer S., Służba zdrowia Warszawy w walce z okupantem 1939–1945, W. 1985 (fot. między s. 48 i 49); Celma-Panek J., Sylwetki ludzi niezwykłych – lekarze I linii frontu, „Medycyna, Dydaktyka, Wychowanie” R. 12: 1981 nr 4 s. 349–65 (fot.); [c. p.], Heroiczny oficer i lekarz, „Zdrowie” 1986 nr 2 s. 6–7 (fot.); Kledzik M., Lekarz walczącej Warszawy, „Stolica” 1986 nr 9 s. 24 (fot.); Kleszcz H., O Ciechocinku nieodświętnie, „Życie Liter.” 1986 nr 25 s. 5; Stachiewicz P., Akcja „Kutschera”, Wyd. 2, poszerzone, W. 1987 s. 46–7, 110, 122; tenże, „Parasol”, W. 1981; Strzembosz T., Akcje zbrojne podziemnej Warszawy 1939–1944, Wyd. 2, popr. i rozszerz., W. 1983; tenże, Oddziały szturmowe konspiracyjnej Warszawy 1939–1944, Wyd. 2 rozszerz. i popr., W. 1983; Wiśniewska M., Sikorska M., Szpitale powstańczej Warszawy, W. 1991; Witkowski H., „Kedyw” Okręgu Warszawskiego Armii Krajowej w latach 1943–1944, W. 1984; Wojskowy Szpital Uzdrowiskowy w Ciechocinku 1945–1985, Ciechocinek 1985 s. 230–1 (fot.); – Kledzik M., Akcja „Kutschera”, poprawka do historii, „Przekrój” 1986 nr 2121 s. 4–5 (fot.), 1986 nr 2127 s. 14; Marcinkowski T., Samochód sanitarny Szpitala Ujazdowskiego, tamże 1986 nr 2127 s. 14; Tajne nauczanie medycyny i farmacji w latach 1939–1945, Red. A. Dawidowicz, W. 1977; – „Gaz. Pomorska” 1979 nr 142 (wzmianka o jubileuszu otrzymania dyplomu lekarskiego przez S-ego); – Nekrologi: „Gaz. Pomorska” 1985 nr 281, „Przekrój” 1986 nr 2121 s. 3; – CAW: Akta personalne S-ego sygn. 4207, 17–1159, 1158/66/237, I 300. 62, t. 54, POW 10/52, t. 2127; Gł. B. Lek.: Zbiory specjalne, Akta Izby Lekarskiej Warszawsko-Białostockiej nr 122–344; – Własnoręczne życiorysy S-ego w posiadaniu rodziny; – Informacje żony Lucyny Sadowskiej.
Piotr Stawecki