Hilchen (Heliconius Livonus) Dawid (1561–1610), polityk i pisarz inflancki. Pochodził z zamożnej ryskiej rodziny mieszczańskiej. W mieście rodzinnym uczył się zapewne w szkole katedralnej, stanowiącej ośrodek kultury renesansowej. Jan Zamoyski zaprotegował go na towarzysza podróży zagranicznej kniazia Aleksandra Słuckiego. 28 V 1580 r. immatrykulował się na uniwersytecie w Ingolsztadzie, jako David Heliconius Livonus (odtąd posługuje się tym przezwiskiem humanistycznym), gdzie studiował prawo. Dn. 18 IX 1582 r. wpisał się na uniwersytet w Tybindze i tu ogłosił Dispositio de universali ex testamento succedendi modo, 29 XI 1584 r. wpisał się na Uniw. Heidelberski i wydał tu w r. 1585 dysputację z zakresu prawa spadkowego, dedykowaną Hieronimowi Zaklice z Czyżewa, zamieszczając wśród wierszy dedykacyjnych utwór Jana Rybińskiego. W t. r. wrócił do kraju, do pracy w kancelarii koronnej jako sekretarz królewski, jednak pod koniec roku był już sekretarzem miasta Rygi. 2 XI 1589 r. został jego syndykiem. W r. 1591 został nobilitowany i przyjęty do herbu Jelita przez Zamoyskiego. Jako przedstawiciel Rygi uczestniczył w sejmikach inflanckich, w poselstwach do króla i na sejmy. Przysłużył się miastu przez otwarcie pierwszej drukarni (1588), biblioteki, opracowanie regulaminu kancelaryjnego i podstawowych wilkierzy. W obronie Inflant przed polską polityką centralizacyjną i kontrreformacyjną naraził się królowi w r. 1591, odwołując się do sejmu od wyroku sądu asesorskiego korzystnego dla jezuitów; później ogłosił Livoniae supplicantis Oratio (1597), rozwijając zasadę równych praw przy równych obowiązkach. Jego piórem posługiwał się Zamoyski już wcześniej do rozsławienia fundacji Akademii Zamoyskiej. W walce Rady z pospólstwem ryskim odegrał dwuznaczną rolę i zyskał sobie wrogów. 14 I 1600 r. został uwięziony i tylko szybka interwencja szlachty inflanckiej uratowała mu życie. Mimo obrony ze strony szlachty niemieckiej i polskiej oraz znacznej części mieszczaństwa, zaoczny proces przyniósł wyrok śmierci, wykonany 14 I 1601 r. in effigie. H. zbiegł z Rygi i w r. 1604 ogłosił Clypeus innocentiae, rozprawiający się z zarzutami. Odkąd uzyskał szlachectwo, wszedł w służbę szlachty inflanckiej, posłował na sejmy, został pisarzem ziemskim wendeńskim. Szlachta inflancka poleciła mu przygotowanie kodyfikacji przywilejów (1599), która zresztą nie doczekała się sankcji; w swojej kodyfikacji usiłował usprawiedliwiać poddaństwo chłopów, przyrównując je do niewolnictwa rzymskiego i uzasadniając prawem rzymskim. W czasie wojny szwedzkiej H. znalazł się w wojsku, jeździł na sejm warszawski 1601 r. i do Wilna. W otoczeniu Zamoyskiego uczestniczył w oblężeniu Wolmaru, Fellina, Białego Kamienia, przy Chodkiewiczu był pod Dorpatem; agitował wówczas wśród szlachty inflanckiej za poddawaniem zamków. Wiosną 1603 r. osiedlił się w Zamościu i otrzymał w dzierżawę pobliski Horyszów, a także kamienicę w mieście. Od dawna związany z Zamoyskim, stał się jego domownikiem, w Akademii Zamoyskiej kształcił synów, korespondował z humanistami, m. in. z Justem Lipsiusem. Po śmierci protektora, którego wysławiał w humanistycznym epicedionie, przeniósł się do Międzyrzecza. W ostatnich latach życia popadł w konflikt z jezuitami, którzy mieli uprowadzić mu jednego z synów. Przed śmiercią doczekał się w r. 1609 od króla dekretu rehabilitacyjnego, który umożliwił mu odzyskanie skonfiskowanego w Rydze majątku, ale do miasta rodzinnego nie wrócił. Prócz wielu ogłoszonych drukiem pism zostawił rękopiśmienny, uporządkowany zbiór typowo humanistycznej korespondencji, obejmujący 715 listów, ważnych również do historii kultury polskiej.
H. był właścicielem dóbr Hilchensfähr, Planup, Kipsal i Ringenberga w Inflantach. Ożeniony z Katarzyną Krumhausen, miał córkę Gizellę, i synów: Aleksandra, Franciszka, Dawida i Stanisława.
Estreicher; Boniecki; – Herbst S., Wojna inflancka 1600–2, W. 1938; Istorija Latvijskoj S. S. R., Riga 1952 I 183, 227; Leliwa S., D. H., szkic biograficzny na tle dziejów inflancko-polskich, „Bibl. Warsz.” 1880 t. 1; Łempicki S., Działalność J. Zamoyskiego na polu szkolnictwa 1573–1605, Kr. 1921; tenże, Renesans i humanizm w Polsce, Kr. 1951; Ramm-Helmsing H., D. H. 1561–1610. Syndikus der Stadt Riga, P. 1936; Švabe A., Grundriss der Agrargeschichte Lettlands, Riga 1929; Tyszkowski K., Polska polityka kościelna w Inflantach, Gdynia 1939 s. 24; – Arch. Zamoyskiego, I, IV; Script. Rer. Pol., XX 471; – AGAD: Arch. Nieświeskie, korespondencja.
Stanisław Herbst