Diomedes Cato, nazwisko być może przybrane, zwany też przez Barona i Rudeniusa Diomedes Sarmata; jego kompozycje w wydawnictwie Fuhrmanna są sygnowane: Diomedes Venetus (ur. ok. 1570, żyje jeszcze ok. 1607), wybitny kompozytor, lutnista-wirtuoz i śpiewak. Urodził się w Wenecji, przybył do Polski, pozyskany przez podskarbiego ziem pruskich Stanisława Kostkę. Siarczyński przytacza opinię Possela, według której D. miał być najsławniejszym kompozytorem tańców i pieśni swoich czasów; niezależnie od tego był wysoce ceniony jako wykonawca i pedagog. Stanisław Kostka umierając, zostawił D-owi legat w wysokości 10.000 florenów i polecił go królowi Zygmuntowi III, który później wypłacał mu 300 zł. rocznie oraz 6 zł. tygodniowo. R. Wustman identyfikuje D-a mylnie z Długorajem, opierając się na zachowanych egzemplarzach: Besarda Thesaurus Harmonicus (w bibliotece w Wolfenbüttel) i tabulaturze lutniowej z r. 1619 (w bibl. miejskiej w Lipsku), w których jego nazwisko jest skreślone i zastąpione nazwiskiem Długoraja. Hipotezę tę obalił na podstawie twierdzeń Chilesottiego Z. Jachimecki. Następujące kompozycje D-a są dzisiaj znane: 1) Rytmy łacińskie dziwne, sztuczne… Przekładnia X. Stanisława Grochowskiego. Wszystkie te Rytmy, z nótami nowemi i tabulaturą na Lutnią Diomedesa Catona. (Kr. Bazyli Skalski drukował R. P. 1606 egz. w Bibl. Czarneckich w Rusku); Pieśń o Św. Stanisławie… z notami Diomedesa Katona (Kr. Bazyli Skalski drukował, 1607 egz. w Bibl. ks. Czartoryskich).
Kompozycje lutniowe D-a mieszczą się w następujących zbiorach: Joh. Besardus: »Thesaurus Harmonicus Divini Laurencini Somani…« (Kolonia 1603): 8 Chorae Polonicae, 4 fantazje, transkrypcje dwóch pieśni (O la pensier i Donna crudel) oraz 4 galiardy; Joachim van den Hove: »Delitiae Musicae siue Cantiones… ad testudinis usum (Utrecht 1622): trzy kompozycje; Georg Leopold Fuhrman »Testudo Gallo Germanica …« (Norymberga 1615): dwie kompozycje; Joh. Rude (1600): jedna kompozycja; Mss. Oxford Ch. Ch.: 12 fantazji cztero- i pięciogłosowych; Ms. biblioteki drezdeńskiej 1030: Fantasia.
W nowszych czasach zostały ponownie wydane przez ks. dr. J. Surzyńskiego w czasop. »Muzyka kościelna«, cztery pieśni ze zbioru Rytmy łacińskie oraz jedna kompozycja lutniowa przez Oskara Chilesotiego w zbiorze Da uno codice »Lautenbuch« del Cinquecento (Lipsk 1890 B. S. H.). – Sowiński zamieścił w swoim »Słowniku« jedną z pieśni, której tekst podany jest w Rytmach łacińskich, a mianowicie Omni die, przypisując tę zupełnie odmienną wersję muzyczną D-owi.
D. był jedynym kompozytorem włoskiego pochodzenia, który komponował tańce polskie. O ile jego kompozycje lutniowe wyróżniają się spośród tego rodzaju ówczesnej twórczości polskiej i zagranicznej, to jego utwory wokalne są zaledwie poprawne.
Rachunki J. Firleja z r. 1590; Siarczyński, Obraz panowania Zygm. III, 1828; Eitner Robert, Biographisch-Bibliographisches Quellenlexikon, 1899–1904; Sowiński Albert, Słownik muzyków polskich, Paryż 1874; Jachimecki, Muzyka Polska II, W. 1930, tenże, Wpływy włoskie w muzyce polskiej, Kr. 1911; Riemann Hugo, Musiklexikon, Berlin 1929; Wustmann Rudolf, Musikgeschichte Leipzigs, Lipsk 1909; Estr.
Red.