INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Dobiesław Kurozwęcki (z Kurozwęk Kurozwęcki) h. Poraj      Portret, zapewne fikcyjny, Dobiesława KUROZWĘCKIEGO, zm. 1496, Wojewody Lubelskiego i Sandomierskiego - Bartosz Paprocki, Gniazdo Cnoty, Kraków 1578, s. 59 - w zbiorach Biblioteki Narodowej w Warszawie - źródło kopii cyfrowej: POLONA.pl

Dobiesław Kurozwęcki (z Kurozwęk Kurozwęcki) h. Poraj  

 
 
Biogram został opublikowany w 1971 r. w XVI tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Kurozwęcki Dobiesław z Kurozwęk, zwany Lubelczyk, h. Róża (Poraj), (zm. 1496), wojewoda lubelski i sandomierski. Był synem Krzesława z Kurozwęk, kasztelana lubelskiego (zob.), i Ewy z Goszyc (?), bratem Piotra (zob.), Stanisława (zob.), Krzesława (zob.), Mikołaja (zob.) i Jana, starosty piotrkowskiego (zm. 1480). W r. 1456 K. figuruje wśród studentów Uniw. Krak. Zrazu był kierowany do kariery duchownej, ale w r. 1459 zrzekł się na rzecz młodszego brata Krzesława świeżo uzyskanej kanonii włocławskiej. Został dworzaninem królewskim i mimo powiązań rodzinnych przez ojca z obozem oligarchicznym, stał się wiernym i wybitnym wykonawcą centralistycznej i dynastycznej polityki Kazimierza Jagiellończyka. W r. 1461, w czasie trwającej w Krakowie i Małopolsce wojny o obsadę biskupstwa krakowskiego między królem a Jakubem z Sienna, K. wraz z bratem Stanisławem twardą ręką realizowali królewską politykę ścigania i konfiskat majątków zwolenników zbuntowanego biskupa, a m. in. «napadli gwałtownie na dom… Jana Długosza i złupili go do szczętu». W czasie wojny trzynastoletniej działał K. na Pomorzu Gdańskim przy wojskach nadwornych, a w r. 1464 odznaczył się przy oblężeniu miasta Nowego. W r. 1471, jako dworzanin królewski, czynny był K. w królewskiej służbie dyplomatycznej. W styczniu t. r. odbył legację na Węgry, w maju posłował na dwór Albrechta, księcia Miśni, oraz do Pragi w sprawie powołania na tron czeski najstarszego królewskiego syna, Władysława; pozyskał dla kandydatury jagiellońskiej książąt saskich i czeskie kalikstyńskie koła możnowładcze. Zachowała się mowa K-ego, którą wówczas wygłosił na sejmie praskim, uzasadniająca jagiellońskie prawa do korony św. Wacława i korzyści z dynastycznego związku Czech z Polską. Z Pragi udał się K. do Henryka z Podiebradów, syna zmarłego króla Jerzego, uzyskując jego poparcie dla Władysława Jagiellończyka, a następnie na sejm do Kutnej Hory. Na skutek zmiany sytuacji ponownie przemówił tam do zgromadzonej czeskiej szlachty, podnosząc słowiański rodowód obu narodów oraz walory charakteru kandydata i przesądził swym wystąpieniem tron dla Jagiellończyka. Kiedy więc sejm kutnohorski wybrał Władysława królem Czech, K. w imieniu elekta przyjął 19 artykułów umowy wyborczej.
W lipcu 1471 r. K. prowadził wspaniały orszak królewicza Władysława do Czech i wziął udział w uroczystościach jego intronizacji w Pradze. W l. 1472–80 był kasztelanem rozpierskim, w r. 1475 hetmanem wojsk królewskich. T. r. odprowadzał K. królewnę Jadwigę, poślubioną przez Jerzego Bogatego Wittelsbacha, do Bawarii, gdzie na dworze książąt bawarskich w Landshucie brał udział w turniejach. W czasie swej działalności dyplomatycznej utrzymywał K. korespondencję i łączność z rajcami Wrocławia (1472), Ernestem i Albertem, książętami saskimi, oraz z magnatami czeskimi. W l. 1476–9 był krajczym kor. W r. 1476 posłował do Świętomiejsca, siedziby w. mistrza krzyżackiego, w sprawie nakłonienia tegoż do zerwania, a następnie do walki ze zbuntowanym bpem warmińskim M. Tungenem. W r. 1479 K. brał udział w sejmie piotrkowskim, na którym doszło do upokorzenia się Tungena przed królem polskim. W l. 1484–94 K. piastował godność wojewody lubelskiego. K. popierał czynnie obok brata Krzesława, kanclerza, pretensje Jana Olbrachta do tronu węgierskiego po śmierci Macieja Korwina przeciw kandydaturze brata, króla czeskiego, działając w tym kierunku na Węgrzech i nie żałując w tym celu własnych pieniędzy, aż do przegrania wojny o koronę św. Szczepana przez królewicza po jego powrocie do kraju (sierpień 1490). Następnie K. wraz z Rafałem Leszczyńskim zawarł w imieniu Olbrachta zgodę ze zwycięskim Władysławem czeskim (2 II 1491). W okresie elekcji Olbrachta w r. 1492 na króla Polski K. odwrócił się jawnie od królewicza i popierał kandydatury jego rywali a dopiero później – nie wiadomo o ile szczerze – znalazł się znów wśród Olbrachtowych zaufanych. W r. 1494 został wojewodą sandomierskim.
Związany z dworem królewskim, K. znacznie powiększył swoje majątki. W l. 1464–89 otrzymał od króla zapisy na mieście Szydłowie, na zamku Zawichost z wsiami, na Krzepicach, Kłobucku i Radomsku; to ostatnie wykupił w r. 1488 od brata Krzesława. Trzymał w dzierżawie starostwo krzepickie i starostwo piotrkowskie. W r. 1490 pożyczył Janowi Olbrachtowi na wojnę o tron węgierski 2 000 fl. węgierskich, które Kazimierz Jagiellończyk zabezpieczył mu na Krasnymstawie. Był obdarowywany przez królów polskich solą z żup krakowskich, dzierżawami stacji królewskich. O rodowych dobrach K-ego nie podobna sobie wyrobić dzisiaj pełnego wyobrażenia; obejmowały co najmniej kilkanaście wsi w woj. krakowskim, sandomierskim, jakieś domy w Krakowie; K. pozostawił też pokaźną gotówkę. Był ściśle związany z braćmi (w r. 1485 został opiekunem dzieci po młodszym bracie Janie) i często razem z nimi występował w obronie rodowych dóbr i honoru rodu. W r. 1466 na K-ego i jego braci oraz na Stanisława i Jana Lanckorońskich z Brzezia nałożył Jakub z Dębna, starosta krakowski, vadium 10 000 grzywien w związku z wzajemnymi najazdami i zakłócaniem porządku publicznego na tle pretensji majątkowych. O bliżej nie znane dobra K. oraz jego bracia procesowali się z Andrzejem i Janem Feliksem z Oleśnicy w r. 1485. W obu wypadkach spory i zajazdy oraz sądy prowadził K. przez wiele lat.
K. działał również na polu budownictwa. W r. 1487 król powierzył mu restaurację zamków w Piotrkowie i Krzepicach, którą doprowadził do końca. Pod koniec życia ufundował drugie ministerium pod wezwaniem św. Trójcy, Wniebowzięcia Najśw. Maryi Panny oraz św. Jana i Erazma dla dwu ołtarzystów w kaplicy Bałuszynej katedry krakowskiej, dając im jako uposażenie łaźnię swoją dziedziczną w Krakowie, położoną za kościołem Św. Franciszka, przy murze miejskim.
K. był wiernym stronnikiem króla i wykonawcą jego polityki względem Krzyżaków, Czech i Węgier oraz wobec możnowładztwa wewnątrz kraju. Źródła polskie i obce stwierdzają jednomyślnie, że K. był człowiekiem wykształconym oraz «zręcznym dyplomatą, sztuki wymowy wielce świadomym» (Eschenloer). Posiadał ujmującą powierzchowność, był rosły i silny. Zmarł w r. 1496. W r. 1473 żonaty był z Elżbietą Tarnowską, córką Jana Amora, kaszt. krakowskiego, z którą miał syna Stanisława (zob.).

Boniecki; Dworzaczek, Genealogia; Paprocki; Uruski; Fedorowicz, Dostojnicy i urzędnicy; – Caro J., Dzieje Polski, W. 1899 V; Dąbrowski J., Dzieje Polski średniowiecznej, Kr. 1928; Finkel L., Elekcja Zygmunta I, Kr. 1910; Kiryk F., Jakub z Dębna na tle wewnętrznej i zagranicznej polityki Kazimierza Jagiellończyka, Wr.–W.–Kr. 1967; Kozierowski S., Ród Porajów-Różyców, „Roczn. Tow. Herald.” T. 9: 1928–9 [druk.] 1930 s. 160; Nejedly Z., Volbá krale Vladislava II roku 1471, „Česky Časop. Hist.” R. 9: 1905 s. 160–4; Palacký, F., Dejiný narodu Českeho, Praha 1927 dil V s. 19–28; Papée F., Królewskie córy, w: Studia i szkice, W. 1907 s. 289, 295; tenże, Polska i Litwa na przełomie wieków średnich, Kr. 1903; tenże, Zabiegi o czeską koronę (1466–1471), w: Studia i szkice, W. 1907 s. 126–32, 140; Rozbiór krytyczny Annalium Poloniae Jana Długosza z l. 1445–1480, Kr. 1965; Sutowicz J., Walka Kazimierza Jagiellończyka o koronę czeską, Kr. 1877; – Acta capitulorum, II; Acten d. Ständetage Preussens, I 395–6, V 286–90; Akta grodz. i ziem., VII, IX; Album stud. Univ. Crac., I 148; Cod. epist. saec. XV, I, III; Cod. Pol., II, III; Długosz, Historia, V; tenże, Liber benef., II; Index actorum saec. XV, nr 4142; Inventarium omnium et singulorum privilegiorum… in archivo… confectum, Ed. E. Rykaczewski, Lutetiae Parisiorum–Berolini–Posnaniae 1862; Liber quitantiarum regis Casimiri, ab a. 1484 ad 1488, W. 1897, Teki Pawińskiego, II; Materiały do historii m. Biecza 1381–1632, Wyd. F. Bujak, Kr. 1914; Matricularum summ., I, II, III; Rachunki królewskie z l. 1471–2 i 1476–8; Script. Rer. Sil., XIII nr 59; Starod. Prawa Pol. Pomn., II, 3718, 3798, 3833, 3853, 3927, 4230, 4298; Teka Grona Konserwatorów Galicji Zachodniej, Kr. 1906 II; Wypisy źródłowe do dziejów Wawelu 1501–1515, Oprac. B. Przybyszewski, Kr. 1965 s. 93; – B. Czart.: Teki Naruszewicza, nr 20 s. 703.
                                                                                                                                                                                                                                            Feliks Kiryk

 

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.