Ostroróg Dobrogost (właściwie Dobrogost z Ostroroga, także ze Lwówka) h. Nałęcz (ok. 1410–1478/9), kasztelan kamieński, potem gnieźnieński, starosta ostrzeszowski. Był najmłodszym z trzech synów woj. poznańskiego Sędziwoja (zob.), zapewne z jego żony Barbary, bratem Stanisława, woj. poznańskiego (zob.). Starsza literatura genealogiczna często myli go z kaszt. kamieńskim (1427–42) Dobrogostem, synem Stanisława z Kolna h. Nałęcz. W r. 1427 wzorem starszych braci, Stanisława i Jana, zapisał się na Uniw. Krak. W l.n. towarzyszył często swemu wpływowemu ojcu, zastępował go także niekiedy na sądach wielkopolskich (jako wicestarosta generalny Wielkopolski). W r. 1432 podpisał wraz z ojcem akt wierności panów wielkopolskich dla jednego z synów Władysława Jagiełły. W r. 1440 znalazł się wraz z ojcem w orszaku wyjeżdżającego na Węgry króla Władysława III. Na Węgrzech też zapewne otrzymał od króla kasztelanię kamieńską – z tym tytułem występuje po raz pierwszy w Budzie 22 III 1443. Wg Filipa Kallimacha, wraz z Łukaszem z Górki, posłował w tych latach do sułtana tureckiego. Do kraju powrócił przed klęską warneńską – już 17 XI 1444 był w Kościanie. Potem przebywał głównie w Wielkopolsce. Gdy starszy brat O-a Stanisław sprawował funkcję starosty wielkopolskiego (1448–51), O. często mu towarzyszył w objazdach Wielkopolski. Latem 1448 przebywał przy królu na Rusi, w kwietniu 1450 był z Kazimierzem Jagiellończykiem w Nieszawie. W r. 1453 uczestniczył w sejmie piotrkowskim; wystawiony tam list królewski nazywa obu braci z Ostroroga królewskimi doradcami (consiliarii). Gdy wybuchła wojna trzynastoletnia, O. należał do grupy panów wielkopolskich, którzy w r. 1455 poręczali arcybiskupowi gnieźnieńskiemu za kosztowności, zabrane przez króla na potrzeby wojenne. Źródła z okresu wojny notują O-ego bardzo rzadko – zapewne pozostawał w cieniu starszego, bardzo aktywnego brata, któremu może towarzyszył w jego licznych podróżach dyplomatycznych. Samodzielnie wystąpił jako gwarant rozejmu, podpisanego z Zakonem w Prabutach w październiku 1458, a potem w r. 1466 był na dokumencie wstępnym pokoju toruńskiego z Krzyżakami jednym z gwarantów wystawienia przez Kazimierza Jagiellończyka uroczystego dokumentu pokojowego. W maju 1467 był też na sejmie piotrkowskim jednym z gwarantów owego uroczystego dokumentu. Pomiędzy 8 VI a 22 X 1468, najpewniej na sejmie piotrkowskim w październiku t.r., O. otrzymał kasztelanię gnieźnieńską, a w tym samym okresie – ok. 15 VI 1468 – grodowe starostwo ostrzeszowskie. Odtąd często bywał w Ostrzeszowie. W listopadzie 1470 był na sejmie piotrkowskim, w grudniu 1472 towarzyszył królowi w Toruniu. Wydaje się, że już wówczas udzielał się mało publicznie. W r. 1475, wraz z bpem poznańskim Andrzejem Bnińskim, swym bratem Stanisławem i bratankiem Janem Ostrorogami, tworzył delegację polską traktującą z posłami brandenburskimi na temat małżeństwa królewny Zofii z margrabią Fryderykiem. Bywał również na sejmikach wielkopolskich, np. w Kole w sierpniu 1475 czy w Środzie w r. n.

Jeszcze za życia ojca O., wraz z bratem Stanisławem, nabył dobra Trzciel w zachodniej Wielkopolsce (1434). Po śmierci ojca dziedziczył jego dobra początkowo w niedziale ze Stanisławem. Po podziale (zapewne w r. 1448, choć i potem niekiedy słychać o utrzymywaniu się niedziału w odniesieniu do niektórych dóbr) posiadał dobra lwóweckie (miasto Lwówek, od którego jego potomkowie wzięli nazwisko Lwowskich lub Ostrorogów Lwowskich) oraz sąsiadujące z nimi dobra Trzciel, tworzące razem znaczny kompleks majętności (szczególnie lasy) w zachodniej Wielkopolsce. W r. 1465 powiększył ów kompleks, kupując od Jana z Lubosza wsie: Lubosz, Charzewo, Wilcze Ostrowy, Obryciec i Uścięcin. Posiadał ponadto pojedyncze wsie w innych częściach Wielkopolski oraz (kupione od Zajączkowskich) 4 wsie między Poznaniem a Pobiedziskami (Wierzenica, Rakownia, Kobylnica, Pławno).

O. ostatni raz wspomniany został na rokach sądowych w Poznaniu 5 X 1478; w październiku r. n. już nie żył. Szymon Starowolski przekazał w swoich „Monumentach” epitafium O-a, które miało się znajdować w kościele parafialnym w Ostrorogu (jest ono najpewniej jednak dopiero tworem samego Starowolskiego lub jego informatora).

O. poślubił przed r. 1438 Annę z Nowego Miasta nad Wartą (zm. przed 1460). Najpewniej była ona matką jedynego syna O-a Dobrogosta, później kaszt. poznańskiego (zob.).

Dworzaczek, tabl. 105; Niesiecki; Paprocki; Uruski; Żychliński, I; Wdowiszewski Z., Genealogia Jagiellonów, W. 1968, s. 73; Gąsiorowski, Urzędnicy wpol.; Kwiatkowski S., Wykaz dostojników duchownych i świeckich tudzież urzędników z czasów Władysława Warneńczyka (1434–1444), Arch. Kom. Hist., Kr. 1886 III 72; – Callier E., Ostroróg, P. 1891; – Acta capitulorum, II; Akta Aleksandra, s. 392; Akta grodz. i ziem., VII 64; Akta radzieckie poznańskie, P. 1925–31 I–II; Album stud. Univ. Crac., I 64; Cod. Brand., V; Cod. epist. saec. XV, III; Cod. Pol., II, IV; Długosz, Opera, XIII; Grzegorz M., Analiza dyplomatyczno-sfragistyczna dokumentów traktatu toruńskiego 1466 r., Tor. 1970 (aneks źródłowy, pieczęć); Jana Zamoyskiego notaty heraldyczno-sfragistyczne, w: Piekosiński F., Studia, rozprawy i materiały z dziedziny historii polskiej i prawa polskiego, Kr. 1907 VII 52; Knigi pol’skoj koronnoj metriki XV stoletija, W. 1914 I; Kod. maz. (Lubomirskiego), s. 240; Kod. Wielkiej Polski, nr 133; Matricularum summ., I, V nr 8128; Mon. Pol. Hist., VI; Die Staatsverträge des Deutschen Ordens in Preussen in 15. Jahrhundert, Marburg 1955 II 226, 287; Starod. Prawa Pol. Pomn., II nr 2700, 2759; Starowolski, Monumenta Sarmatarum, s. 505n.; Städtebuch des Landes Posen, Hrsg. v. H. Wuttke, Leipzig 1864; Vol. leg., I 101; – AGAD: dok. perg. nr 224, 240, Ostrzeszów grodzka 2 k. 95v.–180, Metryka Kor. t 12 k. 103v., 108v., 129, 210; Arch. Państw. w P.: księgi Poznań Gr. 2 k. 47v., 83, 113v., 156v., 203v., 209v., Gr. 3 k. 33, 61v., Gr. 4 k. 8v., 15v., 17v., 36, 70, 75, 89, Gr. 7 k. 204v., Gr. 8 k. 70, Gr. 58 k. 56, Kalisz Gr. 18 k. 48, Kalisz Z. 10 k. 72v., Kościan Z. 12 s. 487, Z. 13 s. 435b, 451a, Z. 15 s. 262, Z. 16 k. 20, 41, 101v., 122, Konin Z. 4 k. 189, Poznań Z. 15 k. 152v., Z. 18 k. 83, 175v., 184v., 186v., 217, Z. 17 k. 74v., Z. 19 k. 10, 65v., 103v., 128, 155v., 156, Z. 20 k. 21, 22v., 30, 34, 66, 71; – B. Jag.: rkp. 8057 k. 199, 259; – Materiały Pracowni Słownika Hist.-Geogr. Średniowiecznej Wpol. IH PAN w P. (Lwówek, Ostroróg).

Antoni Gąsiorowski