Szalit Edmund (Schalit Joachim, Schalit Joachim Edmund) (1884–1915), adwokat, podporucznik Legionów Polskich.
Ur. 15 II w Tarnopolu w rodzinie pochodzenia żydowskiego, był synem Artura, kupca, i Anny z Gruszewskich, bratem m.in. Edwarda (zob. tu informacje o rodzeństwie).
S. uczył się w Tarnopolu, początkowo w Wyższym Gimnazjum (do r. 1899), a potem w Wyższej Szkole Realnej, którą ukończył w r. 1902. Od r. 1905 studiował prawo na Uniw. Lwow. Należał do grupy tarnopolskiej działaczy niepodległościowych, skupionych wokół lwowskiego miesięcznika „Promień” oraz do Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej Galicji i Śląska (PPSD). Przez pewien czas był sekretarzem grupy poselskiej PPSD w Radzie Państwa w Wiedniu; pisywał wtedy korespondencje z Wiednia do krakowskiego dziennika „Naprzód” oraz współpracował z czasopismem „Głos Lwowski”.
W grudniu 1907 ożenił się S. z Walentyną, córką Antoniego Kolberga (zob.), bratanicą Oskara Kolberga (zob.); zaprzyjaźnił się wówczas ze Stanisławem Brzozowskim (zob.), żonatym od r. 1901 z siostrą Walentyny, Antoniną. Gdy w kwietniu 1908 Brzozowski został oskarżony o działalność agenturalną na rzecz Ochrany, S. zaangażował się w jego obronę; w sierpniu t.r. odwiedził go we Florencji. Dn. 1 I 1909 zrezygnował z funkcji sekretarza grupy poselskiej PPSD w Wiedniu i zaprzestał działalności w partii. W dalszym ciągu gromadził dowody dla wyjaśnienia niewinności Brzozowskiego; opowiadał się za zwołaniem w jego sprawie sądu obywatelskiego i wystąpił 14 II t.r. w Krakowie na pierwszym jego posiedzeniu. Wszedł w skład grupy przyjaciół Brzozowskiego, którzy z inspiracji Władysława Orkana prowadzili prywatne śledztwo w sprawie kierowanych przeciw niemu oskarżeń, a podczas pobytu w Warszawie przyczynił się 1 VI do zaangażowania się Stanisława Patka w obronę Brzozowskiego. Poznawszy na krakowskiej rozprawie Zofię Nałkowską, spotkał ją wtedy ponownie; wg Hanny Kirchner «stało się to początkiem wzajemnego i skrywanego uczucia»; ostatni raz widział się z pisarką w czerwcu 1910. Dn. 10 I t.r. złożył zeznanie przed sędzią śledczym Gniewoszem, prowadzącym sprawę przeciw agentowi Ochrany Janowi Rabinowiczowi; przedstawił wówczas materiały świadczące o tożsamości Rabinowicza z Goldbergiem, którym wg oskarżycieli miał być Brzozowski. T.r. ponownie odwiedził Brzozowskiego we Florencji; wsparł go wtedy finansowo. Pisarz dedykował S-owi i jego żonie swą książkę Idee. Wstęp do filozofii dojrzałości dziejowej (Lw. 1910).
Dn. 30 XI 1909 uzyskał S. absolutorium na Uniw. Lwow., po czym 31 X 1910 doktoryzował się w Krakowie na Wydz. Prawa UJ. Odbył aplikację w Brzozowie (pow. sanocki) i Brzesku, a potem Dąbrowie Tarnowskiej. Następnie otworzył własną kancelarię adwokacką w Krakowie przy ul. Szlak 21. Był adresatem ostatniej depeszy Brzozowskiego, wysłanej w dniu śmierci pisarza 30 IV 1911.
Po wybuchu pierwszej wojny światowej S., mimo problemów zdrowotnych, wstąpił 16 VIII 1914 do tworzonych Legionów Polskich. Początkowo pracował w biurze Naczelnego Komitetu Narodowego w Wiedniu, a następnie służył w stopniu plutonowego pod dowództwem kpt. Andrzeja Galicy w batalionie uzupełniającym 1. pp Legionów. Przydzielony w styczniu 1915 na własną prośbę do 2. pp II Brygady Legionów, wyróżnił się męstwem w walkach pod Kirlibabą, gdzie został ranny. Awansował do stopnia chorążego i wiosną t.r. walczył w szeregach II Brygady na pograniczu Bukowiny i Besarabii. Mianowany 26 V podporucznikiem, został adiutantem 3. baonu 2. pp. Odznaczył się m.in. w walkach pod Dobronowcami, Czerniawką, Zadobrówką nad Prutem oraz 13 VI w bitwie pod Rokitną, gdzie ponownie został ranny. Po wyleczeniu wziął udział w kampanii wołyńskiej: w czasie bitwy pod Bielgowem 7 XI 1915 został ciężko ranny w nogę; czołgając się przez całą noc na punkt opatrunkowy, utonął w bagnie. Został pochowany we wspólnym grobie z chorążymi Leopoldem Tyszkiewiczem i Władysławem Nowickim; grób, mimo poszukiwań ok. r. 1925, nie został odnaleziony. S. został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Virtuti Militari V kl., Krzyżem Walecznych i Krzyżem Niepodległości.
W małżeństwie z Walentyną z Kolbergów (1877–1960), nauczycielką, miał S. córkę Stanisławę (ur. 1911), anglistkę, nauczycielkę, zamężną za Mieczysławem Dębickim, synem Zdzisława Dębickiego (zob.), profesorem Politechn. Gdań.
Fot. w: Album Legionów Polskich, W. 1934; – Cygan W. K., Oficerowie Legionów Polskich 1914–1917. Słownik biograficzny, W. 2006 IV (błędne imię ojca: Henryk, fot.); Kawalerowie Virtuti Militari. Wykazy; Lista strat Legionów Polskich, Oprac. J. Cisek, K. Stepan, Kr. 2006 s. 199; Słown. adwokatów, I z. 4; – Czerep S., II Brygada Legionów Polskich, W. 1991 s. 129, 248; Dużyk J., Władysław Orkan: życie i twórczość, Kr. 1975; Gałęzowski M., Na wzór Berka Joselewicza. Sylwetki żołnierzy i oficerów Legionów Polskich pochodzenia żydowskiego [w druku]; Hirschberg A., Legioniści Żydzi, „Kur. Wil.” 1932 nr 162 s. 2; Konic W., Żydzi w Legionach Polskich, w: Żydzi w Polsce Odrodzonej. Działalność społeczna, gospodarcza, oświatowa i kulturalna, Red. I. Schipper i in., W. 1932 s. 549; Lichten J., O asymilacji Żydów w Polsce – od wybuchu pierwszej wojny światowej do końca drugiej wojny (1914–1945), „Zesz. Hist.” 1977 z. 42 s. 124 (jako Schalit); Loewenstein S., Młodzież promienista w Galicji, „Niepodległość” T. 10: 1934; Lwów i Małopolska Wschodnia w Legionach Polskich 1914–1917, Lw. 1935 s. 113 (fot.); Merwin B., Z życia w Legionach, Kr. 1918 s. 44; Nie tylko pierwsza Brygada (1914–1918), Oprac. S. Rostworowski, W. 1993 I; Semil E., „Promieniści” we Lwowie, „Niepodległość” T. 15: 1937; Siedlecki E., Założenie „Promienia”, tamże T. 4: 1931; Skrzypczak J., Idea i czyn. Drogi mielczan do niepodległości 1907–1918, Mielec 2003 s. 62; Żydzi bojownicy o niepodległość Polski, W. 2002 s. 84, 438; – Brzozowski S., Idee. Wstęp do filozofii dojrzałości dziejowej, Oprac. S. Góra, M. Sroka, Kr. 1990; tenże, Listy, Oprac. M. Sroka, Kr. 1970 I–II; tenże, Pamiętnik, Oprac. M. Urbanowski, Wr. 2007; Janu szajtis M., Życie moje tak burzliwe. Wspomnienia i dokumenty, W. 1993 s. 138; Kolberg-Szalitowa M., Pamiętnik o Brzozowskim, „Twórczość” 1957 nr 5; List przedśmiertny tow. Edmunda Szalita do żony, „Naprzód” 1915 nr 415 s. 3; Nałkowska Z., Dzienniki, Oprac. H. Kirchner, W. 1976–2001 II (fot.), III, IV cz. 1 (dot. żony i córki), VI cz. 1–2; taż, Dzienniki czasów wojny, Oprac. taż, W. 1972; Sprawozdanie dyrekcji Wyższego Gimnazjum w Tarnopolu za r. szk. 1895, Tarnopol 1895 s. 48; toż za l. szk. 1897–9, Tarnopol 1897–9 (jako Schalit Joachim); Sprawozdanie dyrekcji Wyższej Szkoły Realnej w Tarnopolu za l. szk. 1900/1–1901/2, Tarnopol 1901–2 (jako Schalit Joachim); – „Czas” 1915 nr 615 s. 2; „Panteon Pol.” 1925 nr 2 s. 12–13 (fot.); „Polska Zbrojna” 1934 nr 167; – Wspomnienia pośmiertne i nekrologi: „Naprzód” 1915 nr 407, 409; – Arch. UJ: sygn. WP II 525, T. XI, S II 521 nr 3583–5428 (poz. 3688), Corpus studiosorum (jako Schalit Joachim); B. Jag.: rkp. 8630 III k. 150–64; CAW: Akta personalne S-a, sygn. 19066 (m.in. list komendy 2. pp do żony S-a, Walentyny), Akta Krzyża Niepodległości 12 V 1931.
Marek Gałęzowski