Perle Edmund (1854–1935), malarz, rysownik-ilustrator, nauczyciel. Ur. 27 X w Warszawie, był synem Roberta, przemysłowca, i Marii z Lewanowiczów. W r. 1872 rozpoczął naukę w warszawskiej Szkole Rysunkowej pod kierunkiem Wojciecha Gersona i Aleksandra Kamińskiego; uczył się także u portrecisty Leopolda Horowitza. W r. 1875 zadebiutował w Warszawskim Tow. Zachęty Sztuk Pięknych (TZSP) olejnym obrazem pt. Konie pocztowe. W r. 1878 otrzymał od TZSP stypendium, które umożliwiło mu studia w Akademii Sztuk Pięknych w Monachium pod kierunkiem Aleksandra von Wagnera (1879–80). Prawdopodobnie odbył nadto podróż do Drezna i do Paryża. Po powrocie do Warszawy zajął się nauczaniem rysunku; w r. 1899 otrzymał z Warszawskiego Okręgu Naukowego nominację na dyrektora Szkoły Techniczno-Rzemieślniczej. Miał tam wówczas zajęcia z bardzo wielu przedmiotów. T. r. prowadził w swojej pracowni szkołę malowania dla kobiet. W r. 1912 otrzymał z Akademii petersburskiej dyplom profesora «stopnia VIII kl.»; nauczał w wielu szkołach warszawskich.

Niezależnie od stałych zajęć nauczycielskich P. bardzo dużo malował i rysował, uprawiał malarstwo olejne o tematyce rodzajowej, portretowe i religijne, a także rysunek ołówkiem i tuszem, malarstwo akwarelowe i pastel. W r. 1879 miał dużą wystawę indywidualną w łódzkim Salonie Artystycznym Borkiewicza, uczestniczył w XII i XIII wystawie Tow. Przyjaciół Sztuk Pięknych (TPSP) we Lwowie (1879–80), w l. 1880–1905 jego obrazy były często wystawiane w warszawskim Salonie Aleksandra Krywulta, w maju 1901 brał udział w wystawie TPSP w Krakowie. Przede wszystkim jednak do r. 1906 systematycznie wystawiał swoje prace w dorocznych wystawach TZSP; później już tylko sporadycznie (1926–9, 1932). Uprawiał również ilustratorstwo. Na wystawie litograficznej w r. 1895 w Petersburgu otrzymał list pochwalny. Od r. 1879 współpracował z „Tygodnikiem Illustrowanym” i prace jego przez kilkanaście lat były tam zamieszczane (rytowane przez P. Boczkowskiego, J. Łoskoczyńskiego, J. Schübelera i in.). Prócz tego rysunki P-ego ukazywały się w l. 1878–83 w „Tygodniku Powszechnym”, w l. 1877–89 w „Kłosach”, w 1882–91 w „Biesiadzie Literackiej”, w l. 1904–8 w „Ziarnie”, w r. 1902 w „Życiu i Sztuce”, w r. 1903 w „Tygodniku Polskim”, w r. 1905 w miesięczniku „Ognisko” i w r. 1906 w poznańskim tygodniku „Praca”. Rysunki P-ego, o tematyce głównie rodzajowej, prezentują raczej przeciętny poziom ówczesnego ilustratorstwa. W ostatnich kilkunastu latach życia P. malował jedynie na zamówienie portrety i obrazy religijne. Przed śmiercią wiele swoich prac oraz obrazów, brązów i fotografii, które posiadał w swoich zbiorach, ofiarował do warszawskich kościołów, muzeów i innych instytucji. Zmarł w Warszawie 18 X 1935. Pochowany został na cmentarzu Powązkowskim. Rodziny nie założył.

Oryginalnych prac P-ego zachowało się niewiele. W Muzeum Narodowym w Warszawie znajduje się 5 obrazów olejnych (3 autoportrety, 2 rodzajowe) oraz 28 małych rysunków, przedstawiających głównie sceny rodzajowe i studia portretowe, Muzeum Narodowe w Krakowie (Oddz. Czapskich) posiada 1 akwarelę i rysunek.

Trzy autoportrety (olej., płótno) z l. 1884, 1890, 1924 w Muz. Narod. w W.; – Grajewski, Bibliografia ilustracji; Enc. Org. (1898–1904), s. 391; Swieykowski, Pam. Tow. Przyj. Sztuk Pięknych; Katalog XII Wystawy TPSP we Lwowie, Lw. 1870 poz. 70; Katalog nr 6 nieustającej wystawy TZSP w Krakowie w Sukiennicach 1889, poz. 59; Katalog XIII Wystawy TPSP we Lwowie, Lw. 1880 poz. 27; Katalog wystawy dzieł sztuki w nowym gmachu przy pl. Szczepańskim, Kr. maj 1901 poz. 185, 204, 205; Katalog Zbiorów TZSP, W. 1920 poz. 239; Wiercińska, Katalog prac, TZSP; Wystawa zbiorowa prof. Aleksandra von Wagnera oraz jego uczni Polaków, TZSP, W. 1906 V–VI (katalog) poz. 25; – [G. Cz.], Z krainy piękna, „Biesiada Liter.” T. 35: 1893 nr 22 s. 342; Płażewska, Warsz. Salon A. Krywulta; Wiercińska, Tow. Zachęty; – Sprawozdanie Komitetu TZSP za r. 1926,W. 1927; toż za l. 1927–29, 1932, 1935 (wspomnienie pośmiertne); – „Kalendarz Powsz.” (W.) R. 4: 1882 s. 73; „Kłosy” 1880 półr. I s. 164, 1881 półr. I s. 115, 1883 półr. I s. 203, 399, 1885 półr. I s. 303, 1887 półr. I s. 291, 1890 półr. I s. 399; „Kur. Warsz.” 1935 nr 288 s. 22 (nekrolog); „Wędrowiec” 1882 półr. II nr 48 s. 350, 1896 półr. II nr 42 s. 305; – B. Publ. m. st. W.: Arch. Prz. tyg. rkp. akc. 892, Zbiór życiorysów polskich literatów, malarzy… użyty do Kal. Ruch. k. 133 (Perle Edmund); IS PAN: Mater. Słown. Artystów Pol.

Maria Zakrzewska