Szczepaniak Edmund (1905–1978), inżynier, konstruktor, profesor Politechniki Śląskiej i Politechniki Warszawskiej.
Ur. 22 I w Gałkowie (pow. Brzeziny w Łódzkiem) w rodzinie chłopskiej, był synem Wojciecha, właściciela trzyhektarowego gospodarstwa, i Konstancji z Lubczyńskich. Miał pięcioro rodzeństwa; poza siostrami: Czesławą, inżynierem rolnikiem, i Kazimierą, po mężu Wałęsińską, pozostali zginęli w obozach niemieckich podczas drugiej wojny światowej: Genowefa, zamężna Wiśniewska (w obozie koncentracyjnym Auschwitz), Stanisław (w obozie więziennym w Radogoszczy) i Tadeusz (w obozie koncentracyjnym Sachsenhausen).
Po ukończeniu w r. 1923 matematyczno-przyrodniczego Miejskiego Gimnazjum w Łodzi studiował S. na Wydz. Inżynierii Lądowej (od r. 1933 Wydz. Inżynierii) Politechn. Warsz. Już podczas studiów pracował od r. 1932 jako zastępca asystenta, a od r. 1933 jako młodszy asystent w uczelnianym Laboratorium Wytrzymałości Materiałów. W r. 1936 ukończył studia z odznaczeniem i uzyskał dyplom inżyniera na podstawie projektu mostu wiszącego o rozpiętości 1 tys. m; t.r. awansował na starszego asystenta. Był członkiem Warszawskiego Tow. Politechnicznego, a od r. 1936 należał do International Association for Bridge and Structural Engineering z siedzibą w Zurychu. Podczas okupacji niemieckiej pracował od r. 1942 w Państw. Wyższej Szkole Technicznej, gdzie jako asystent Witolda Wierzbickiego przygotowywał studentów ze statyki budowli.
Po zakończeniu drugiej wojny światowej kontynuował S. pracę na Politechn. Warsz. z tymczasową siedzibą w Lublinie, na stanowisku adiunkta. Dn. 7 IX 1945 doktoryzował się tamże na podstawie pracy Wpływ wyniosłości przekroju poprzecznego i kształtu osi na wielkości statycznie niewyznaczalne w bezprzegubowych łukach sprężystych, napisanej pod kierunkiem Wierzbickiego. Jesienią t.r. przeszedł na Politechn. Śląską w Gliwicach, gdzie od 1 I 1946 jako zastępca profesora (od 15 XI t.r. profesor nadzwycz.) kierował Katedrą Statyki Budowli na Wydz. Inżynieryjno-Budowlanym. Od 1 V 1946 do 21 III 1947 pełnił funkcję dziekana, a od czerwca 1947 do poł. r. 1950 prodziekana. Równocześnie, w l. 1946–8, dojeżdżał do Warszawy, gdzie na wydziałach: Inżynierii, Mechanicznym, i Elektrycznym Politechn. Warsz. prowadził wykłady z zakresu mostów drewnianych, mechaniki technicznej, dynamiki ustrojów sprężystych i wytrzymałości materiałów. Dn. 1 III 1953 na Politechn. Śląskiej objął kierownictwo zespolonej Katedry Mechaniki, utworzonej na Wydz. Mechanicznym z połączenia trzech katedr: jego dotychczasowej, Mechaniki i Wytrzymałości Materiałów oraz Mechaniki Technicznej. Równocześnie organizował utworzony 1 I t.r. Wydz. Budownictwa Przemysłowego (do r. 1955 był jego pierwszym dziekanem). Po jego przekształceniu 1 I t.r. w Wydz. Budownictwa Przemysłowego i Ogólnego przeniósł tam swoją katedrę, przemianowaną na Katedrę Mechaniki Budowli.
S. kierował w Katedrze pracami teoretycznymi i doświadczalnymi z teorii konstrukcji, przede wszystkim w zakresie: teorii powłok, tarcz, dachów wiszących oraz ustrojów prętowych, a także badaniami nad zabezpieczaniem konstrukcji wznoszonych na terenach górniczych. Zorganizował przy Katedrze pierwszy w Polsce Zakł. Badania Drgań i Statyki Doświadczalnej, zajmujący się problemami wytrzymałości statycznej i dynamicznej konstrukcji w naturze. Podczas pracy na Politechn. Śląskiej skonstruował nowy deformator poprzeczny ze śrubą mikrometryczną do badań modelowych konstrukcji (dzięki niemu skrócono czas badań, zwiększono dokładność wyników oraz zmniejszono koszt modeli), udoskonalił bezwłasnościowy przyrząd do jednoczesnego pomiaru w trzech kierunkach amplitud drgań w konstrukcjach, przeprowadził wiele badań doświadczalnych wytrzymałościowych statycznych i dynamicznych, m.in. drgań fundamentów pod turbozespoły, młoty, hale fabryczne, mosty kolejowe kratowe spawane o dużych rozpiętościach oraz łuki żelbetonowe hali o rozpiętości ok. 73 m, a także opracował nową metodę rozwiązywania statycznie niewyznaczalnych ustrojów prętowych na modelach bez wykonywania przecięć (dawała ona dużą oszczędność czasu, uproszczenie w rozwiązaniach i zwiększenie dokładności). Opublikował w tym czasie m.in. prace Ramy wielokrotnie statyczne niewyznaczalne („Podręcznik inżynierii” W. 1948), Nowa metoda rozwiązywania statycznie niewyznaczalnych ustrojów prętowych na modelach bez wykonywania przecięć („Rozpr. Inżynierskie” 1953 nr 3) i Równania dynamiczne odkształconej środkowej powierzchni płyty w przypadku dowolnego obciążenia („Arch. Mechaniki Stosowanej” 1955 z. 2). W r. 1950 otrzymał nagrodę ministra szkolnictwa wyższego za wkład w kształcenie doktorantów oraz osiągnięcia naukowe i dydaktyczne, a w r. 1951 indywidualną Państw. Nagrodę Naukową III st. za prace naukowe w dziedzinie badań modelowych konstrukcji. Brał udział w pracach Podkomisji Budowlanej i Podkomisji Konstrukcji Inżynierskich I Kongresu Nauki Polskiej (1951). Wygłaszał referaty na międzynarodowych konferencjach, m.in. w Oslo i Sztokholmie (1957) oraz Magdeburgu i Warszawie (1958).
Dn. 1 X 1958 przeniósł się S. na Politechn. Warsz. i objął kierownictwo Katedry Mechaniki Technicznej na Wydz. Komunikacji. Pod jego kierunkiem prowadzono tam prace z zakresu mechaniki teoretycznej, wytrzymałości materiałów, statyki budowli, teorii sprężystości i plastyczności oraz dynamiki budowli. Wykonywano też analizy dla przedsiębiorstw i instytucji, m.in. opracowano dla firmy «Mostostal» sprężanie belek spawanych stalowych drogą kilkakrotnego zginania, dla przemysłu lekkiego zagadnienia z zakresu zabezpieczenia łukowego drewnianego dachu o rozpiętości ok. 40 m oraz problematykę fundamentów pod maszyny, a dla Min. Komunikacji temat „Racjonalne obliczania płyty drogowo-lotniskowej w oparciu o teorie sprężystości i plastyczności”. S. bezpośrednio nadzorował prace nad koncepcją trójprzęsłowego mostu wiszącego linowego z pomostem i dźwigarami sztywności ze stopu aluminium do przekroczenia cieśniny Sund w najwęższym miejscu (1961–2), koncepcją mostu drogowego z przęsłem żelbetowym łukowym o rozpiętości 300 m przy przekroczeniu doliny rzeki Biały Dunajec od strony południowej Poronina (1961–2), problemami mechaniki stosowanej dla potrzeb rozwojowych komunikacji i budowli komunikacyjnych (1962) oraz doświadczeniami nośności granicznej belek drewnianych wzmocnionych różnego rodzaju elementami stalowymi (1962–3). Na podstawie przeprowadzonej przez S-a w r. 1962 analizy stanów granicznych hiperboloidalnej konstrukcji powłoki wieży chłodni wykonano (zaliczane do największych w świecie) konstrukcje chłodni kominowych w kombinacie energetycznym w Turoszowie. Wyniki swych prac przedstawiał S. najczęściej na konferencjach i sympozjach; były to m.in. artykuły: Z teorii rusztu pasmowego na podłożu sprężystym kombinowanym („Konferencja naukowa nt.: Nowoczesne obliczenia wytrzymałościowe”, Kr. 1960), Model tests of some shell structures („Proceedings of the symposium on shell research”, Delft-Amsterdam 1961), Współczesne problemy mechaniki stosowanej na tle potrzeb rozwojowych komunikacji i budowli dla celów komunikacji („Sesja naukowa i zjazd absolwentów Wydziału Komunikacji”, W. 1962 z. 4) oraz wspólnie z Marianem Golczykiem i synem Jerzym Szczepaniakiem Nośność graniczna powłoki hiperboloidalnej chłodni kominowej („8 Konferencja naukowa Komitetu Inżynierii Lądowej PAN i Komitetu Nauki PZITB”, Krynica 1962).
Dn. 22 VI 1967 otrzymał S. nominację na profesora zwycz. nauk technicznych. W maju 1969 przeszedł na Wydz. Inżynierii Budowlanej i objął kierownictwo Katedry Mechaniki Budowli. Po reorganizacji uczelni (likwidacja katedr i powołanie instytutów) był od 1 IX 1970 kierownikiem Zakł. Mechaniki Technicznej w Inst. Mechaniki Konstrukcji Inżynierskich na Wydz. Inżynierii Lądowej. Opublikował kolejne prace, m.in. z Wacławem Szcześniakiem Drgania płyty na podłożu lepkosprężystym pod obciążeniem ruchomym („18 Konferencja naukowa Komitetu Inżynierii PAN i Komitetu Nauki PZITB. Referaty”, W. 1972 I), Krystyną Guranowską i Szczepaniakiem Wieżowiec o 125 kondygnacjach nadziemnych, wysokości 500 m („Planowanie i projektowanie budynków wysokich. Konferencja regionalna”, W. 1972) oraz Wpływ parametrów geometrycznych i materiałowych na wielkości mechaniczne w bezprzegubowych łukach sprężystych („5 Konferencja naukowo-techniczna: Konstrukcje metalowe” W. 1974 I). Ogółem ogłosił ponad 40 prac, artykułów i materiałów pokonferencyjnych. Był promotorem kilkunastu prac doktorskich; jego uczniami byli późniejsi profesorowie, m.in.: Augustyn Borcz, Zbigniew Budzianowski, Roman Janiczek, Igor Kisiel, Jerzy Niewiadomski i Julian Pałka. Jako ekspert współpracował z Polskim Komitetem Normalizacyjnym (przewodniczył Podkomisji Wytrzymałości Dynamicznej w Komisji Wytrzymałości Materiałów) i brał udział w opracowaniu szeregu norm wytrzymałościowych (doraźna próba rozciągania metali, ścisła próba rozciągania metali, próba pełzania metali, próba twardości metali) oraz w zakresie dynamiki (próba metali na udarność, wytyczne do projektowania fundamentów pod maszyny).
S. należał do wielu krajowych i międzynarodowych stowarzyszeń naukowych, m.in. Tow. Naukowego Warszawskiego (od 22 XI 1950 jako członek korespondent Wydz. V Nauk Technicznych do zakończenia działalności Towarzystwa w r. 1952) i Komitetu Geotechniki NOT. Był członkiem założycielem (1958) Polskiego Tow. Mechaniki Teoretycznej i Stosowanej oraz Komitetu Nauki w Polskim Związku Inżynierów i Techników Budownictwa, a za granicą członkiem International Association for Shell Structures w Madrycie (od r. 1956) oraz International Society of Soil Mechanics and Foundation Engineering w Londynie (od r. 1958). Dn. 30 IX 1975 przeszedł na emeryturę. Z okazji siedemdziesiątych urodzin poświęcono mu w r. 1977 numer „Prac Naukowych Politechniki Warszawskiej” (S. Budownictwo, nr 56). Zmarł 21 X 1978 w Warszawie, został pochowany na cmentarzu Komunalnym Północnym (kw. WX–1–III–14). Był odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.
W zawartym w r. 1934 małżeństwie z Izabellą Nojhojzer (Najchajzer), nauczycielką, miał S. syna Jerzego (ur. 1935), inżyniera, współpracownika w jego działalności, oraz córkę Krystynę (ur. 1947).
Bibliografia publikacji pracowników Politechniki Warszawskiej 1944–1974, W. 1977 cz. 3; Biogramy uczonych pol., cz. 4; Jankowerny W., Jasińska M., Bibliografia publikacji pracowników Politechniki Warszawskiej 1915–1965, W. 1972; Nagrody państwowe w latach 1948–1980. Informator, Wr. 1983; Śródka A. Uczeni polscy XIX–XX stulecia, W. 1998 IV (fot.); Wykaz zmarłych profesorów Politechniki Warszawskiej, W. 1987; – 50 lat Wydziałów Inżynierii Budowlanej, Inżynierii Sanitarnej i Wodnej, Komunikacji, Geodezji i Kartografii Politechniki Warszawskiej 1915–1965, Red. B. Kalabiński, W. 1966 s. 211, 294–303, 499; Politechn. Warsz. 1915–65; Politechnika Śląska 1945–1955, Gliwice 1957 s. 21–5, 75, 196; Politechnika Śląska im. Wincentego Pstrowskiego 1945–1960, Gliwice 1960 s. 21; Politechnika Śląska im. Wincentego Pstrowskiego w Gliwicach 1945–1970, Gliwice–Kat. 1970 s. 81, 89, 92, 98; Sitko W., Historia Wydziału Budownictwa Politechniki Śląskiej w Gliwicach, Gliwice 2004; 150 lat wyższego szkolnictwa technicznego w Warszawie 1826–1976, Red. E. Olszewski, W. 1979; – Politechnika Warszawska 1939–1945. Wspomnienia pracowników i studentów, W. 1990; – „Roczn. Tow. Nauk. Warsz.” 1950 [1951] s. 34, 187–8; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne: „Tyg. Powsz.” 1979 nr 7, „Życie Warszawy” 1978 nr 252, 255; – AAN: Komitet Nagród Państw., sygn. 108; Arch. Politechn. Warsz.: sygn. 6013.
Józef Piłatowicz