Sulicki Edward Adolf Walerian, pseud. i krypt.: E.S., Edward S. (1826–1884), zesłaniec, dziennikarz, tłumacz.
Ur. w Warszawie (czasem błędny r. ur. 1828 lub 1833), w rodzinie szlacheckiej z Mazowsza, był synem Baltazara (zm. 1835), administratora szpitala Dzieciątka Jezus w Warszawie, i Marianny ze Zgierskich (zm. 1849), bratem Jakuba Teofila, radcy honorowego, młodszego lekarza w pułku ks. Fryderyka Wilhelma, i Stanisława Michała.
S. uczył się zapewne w I Gimnazjum Gubernialnym w Warszawie, mieszczącym się w Pałacu Kazimierzowskim; ukończył je w r. 1842. Ok. r. 1846 wstąpił do Akad. Duchownej Rzymskokatolickiej Warszawskiej (w r. 1850 był uczniem IV kursu). Pod koniec maja 1849 został wprowadzony przez ks. Józefa Rochańskiego do tajnej republikańskiej «Organizacji 1848», podporządkowanej Tow. Demokratycznemu Polskiemu. Organizację wykryto, a S. został aresztowany w r. 1850. Na wniosek Komisji Śledczej z 24 VII r.n., zatwierdzony postanowieniem namiestnika I. Paskiewicza z 18 V 1852, skazano go na bezterminowe zesłanie do Orenburga na służbę do baonu liniowego. Na zesłaniu znalazł się 4 III 1854 i został 6 XI t.r. przydzielony do 10. baonu liniowego w Ufie. Dn. 10 V 1856 przeniesiono go do 2. Orenburskiego Baonu Liniowego w Orenburgu. Podczas pobytu na Syberii ożenił się z Ludmiłą Chrzanowską, siostrą przyjaciela z lat szkolnych, Adolfa. Wg współzesłańca Waleriana Staniszewskiego łączył w sobie «niezaprzeczone umysłowe zdolności z wysokim naukowym wykształceniem». W maju 1857 w wyniku amnestii wrócił do Warszawy; został wtedy objęty tajnym dozorem policyjnym.
W r. 1858 podjął S. pracę publicystyczną i dziennikarską. Na łamach warszawskiej „Księgi Świata” (1858 cz. 2) ogłosił artykuł Dante Alighieri. T.r. rozpoczął współpracę z „Gazetą Codzienną” (od kwietnia 1861 – „Gaz. Pol.”), redagowaną od sierpnia 1859 przez Józefa Ignacego Kraszewskiego. Terminował w dziale polityki i bibliografii, a w r. 1860 redagował już dział „Korespondencja z kraju” oraz recenzował nowości literackie i naukowe, m.in. francuskie tłumaczenie „Logiki” G. W. F. Hegla (W Paryżu u Landrange’a, nr 45) i wydane wówczas w Petersburgu poezje T. Szewczenki, apelując zarazem o ich polski przekład (nr 56). W r. 1861 opublikował artykuły o mężach stanu zjednoczonych Włoch: Kamil Cavour („Gaz. Pol.” 1861 nr 138–139, 141, 145), Bettino Ricasoli (tamże 1861 nr 173–178); jako jeden z pierwszych pisał o A. Petőfim i tłumaczył jego wiersze z języka francuskiego i niemieckiego (Aleksander Petőfi – poeta ludowy węgierski, tamże 1861 nr 195, 198, 200–201, 204, 212). Wg Wacława Jeziorowskiego «śledził z zainteresowaniem bieg wypadków, wyczekując dla narodu lepszej doli. Namiętnie roztrząsał wszelkie możliwe kombinacje polityczne, był marzycielem i romantykiem». S-ego ceniono zwłaszcza jako tłumacza. Jego największym dokonaniem był przekład „Nędzników” V. Hugo („Gaz. Pol.” 1862 cz. 1: nr 68–71, 75–87, 91–105, cz. 2: nr 107–135, cz. 3: nr 136–142, 145–151, 153–163, cz. 4: nr 167–184, 186–187, cz. 5: nr 207–217, 219–226, 228–232, 234–238, W. 1862 I–X); wskutek umowy zawartej przez Kraszewskiego z A. Lacroix, brukselskim wydawcą pism Hugo, tłumaczenie polskie ukazało się jeszcze przed wydaniem francuskiego oryginału. Przekład został oceniony wysoko i oddziałał na następne tłumaczenia tej powieści. Po wyjeździe Kraszewskiego do Drezna był S. od r. 1863 do 1 IV 1865 redaktorem odpowiedzialnym „Gazety Polskiej”. Publikował też w „Kłosach”, omawiając w dziale „Literatura zagraniczna” (1865 nr 6, 7, 1868 nr 136, 143, 149, 154–155) współczesne piśmiennictwo francuskie i niemieckie, oraz w „Tygodniku Ilustrowanym” (m.in. Słówko o wychowaniu fizycznym kobiet, 1867 nr 410). W r. 1866 razem z Włodzimierzem Górskim dokonał pierwszego przekładu „Pracowników morza” Hugo („Gaz. Pol.” nr 91–118, W. 1866 I–III). Tłumaczył też z języka niemieckiego m.in. „Dolę wdowy” F. W. Hochländera (W.1865), „Johna Wilsona” O. Ruppiusa („Kłosy” 1867 nr 111–117) i „Wilię Bożego Narodzenia” E. T. A. Hoffmana (W. 1869) oraz z języka angielskiego powiastkę „Lady Tattersall. Utrapienie opiekunki panien na wydaniu” (tamże 1868 nr 149–152). Próbował sił jako powieściopisarz, ale powieść dydaktyczna Oryginały („Gaz. Pol.” 1869 nr 67–73, 77–83, 90–94, W. 1869) została nieprzychylnie oceniona.
W l. siedemdziesiątych wrócił S. do działalności przekładowej, publikując w „Gazecie Polskiej” tłumaczenie niemieckiej i włoskiej literatury popularnej (W. Hillern, „Lekarz duszy”: 1870 nr 96–100, 102–105, 109–113, 115–121, 128–132, 134, 139–146, 157–160, A. Bernstein, „Z głębi serca”: 1870 nr 4–5, P. T. Bruzzone, „Córka kapitana”: 1875 nr 181–184, 188–189). Ogłosił przekład powieści F. Galena „Czarodziejka z Angentières” (W. 1871), C. Donatiego „Biedne życie” (W. 1876 I–II) oraz L. Gulda „Konstancja Gerardi” (W. 1877 I–II). Dokonał swobodnego przekładu biografii pt. Aleksander Humboldt autorstwa H. Klenckego (W. 1876). Do „Książki jubileuszowej dla uczczenia pięćdziesięcioletniej działalności J. I. Kraszewskiego” (W. 1880) napisał artykuł Działalność J. I. Kraszewskiego jako redaktora Gazety Polskiej. Ostatnią pracą translatorską S-ego był przekład z języka szwedzkiego «powieści życia rzeczywistego» M. Z. Schwartz „Praca uszlachetnia” (Sambor 1881). Nadal czynny jako publicysta, po śmierci Zofii Potockiej ogłosił o niej wspomnienie pośmiertne w „Biesiadzie Literackiej” (T. 7: 1879 nr 163). Interesując się filozofią i religią, napisał w r. 1882 Zarys filozofii Wiekuistej Teraźniejszości i Tożsamości. Rozwiązanie filozoficzne kwestii nieśmiertelności duszy (wyd. pośmiertne, Wr. 1892). W r. 1882 napisał też Ideały religijne. Próby filozoficznego uzasadnienia dogmatów chrześcijańskich (rkp. w B. Publ. m. stoł. Warszawy), a w r. 1884 Nowe podstawy metafizyki, wolność woli i filozofia historii (wyd. jako dod. do Zarysu filozofii). Zmarł 5 V 1884 w Warszawie, został pochowany 7 V na cmentarzu Powązkowskim w grobie rodzinnym (kw. 181 szereg 6).
Żonaty z Ludmiłą z Chrzanowskich (1827–1905), córką Ignacego Kajetana Chrzanowskiego (zob.) i Joanny Zembrzuskiej, miał S. troje dzieci: Gabrielę, zamężną za Kokosowskim, Anielę, żonę Zygmunta Morzkowskiego, tłumaczkę z języka francuskiego, oraz syna Konrada.
Bibliogr. filozofii pol., III; Estreicher w. XIX; Jeziorowski W., Album Powązek, W. 1915 cz. 1; Sęczys, Legitymacje Król. Pol.; Słown. pseudonimów, I, IV; Szenic, Powązki; Śliwowska, Zesłańcy (bibliogr.); – Dylągowa H., Duchowieństwo katolickie wobec sprawy narodowej (1764–1864), L. 1963; Gabryl F., Polska filozofia religijna w wieku XIX, W. 1913 I 318–29; Jakubiuk J., Recepcja Petőfiego w Polsce do r. 1971, „Roczn. B. Narod.” R. 9: 1973; Minkowska A., Organizacja spiskowa 1848 roku w Królestwie Polskim, W. 1923 s. 60 (błąd w nazwisku: Suliński), s. 89, 102; Paczkowski A., Prasa polska 1864–1918, W. 1976; Polacy w Kazachstanie. Historia i współczesność, Red. S. Ciesielski, A. Kuczyński, Wr. 1996; Wiosna Ludów w Królestwie Polskim. Organizacja 1848 roku, Wr. 1994; – Józef Ignacy Kraszewski – Leopold Kronenberg. Korespondencja 1859–1876, Wyd. M. Dynowska, Kr. 1929; Nekrologi „Kuriera Warszawskiego” 1821–1939, Oprac. A. Tyszka, W. 2004 II; Staniszewski W., Pamiętnik więźnia stanu i zesłańca, Oprac. A. Gałkowski, W. Śliwowska, W. 1994; – Wspomnienia pośmiertne z r. 1884: „Ateneum” T. 2, „Bibl. Warsz.” t. 3, „Kłosy” nr 985, „Tyg. Powsz.” nr 20; – AP m. stoł. W.: sygn. 29 (akt zgonu S-ego); B. Jag.: sygn. 6479 IV, 6485 IV, 6528 IV, 6535 IV, 6939 III (koresp. S-ego jako redaktora „Gaz. Pol.” z Kraszewskim); B. Narod.: sygn. III 2674 (list S-ego do A. Bądzkiewicza z r. 1862), sygn. II 7861 t. XI k. 66 (Janowski); B. Publ. m. stoł. W.: Listy córki S-ego Anieli do Zygmunta Wolskiego z l. 1897–8; B. Raczyńskich: Pracownia Muz. J. I. Kraszewskiego, trzy listy Kraszewskiego do S-ego z l. 1863–4; – Mater. Red. PSB: Mater. dot. S-ego na podstawie Internetu (www.czapliński.pl).
Małgorzata Kamela