Manteuffel (Manteuffel-Szoege) Edward Antoni (1908–1940), artysta grafik. Ur. 5 VII 1908 w Rzeżycy (Łotwa). Był synem Leona (zob.) i Anieli Tekli z Zielińskich, bratem Tadeusza (zob.) i Leona (zob.). M. uczęszczał do gimnazjum W. Górskiego w Warszawie, następnie podjął w r. 1926 studia artystyczne w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie i uzyskał dyplom w zakresie grafiki użytkowej w r. 1938. Był uczniem profesorów: E. Bartłomiejczyka (i w l. 1936–8 jego asystentem w katedrze grafiki użytkowej), W. Skoczylasa, W. Drabika, W. Jastrzębowskiego, T. Pruszkowskiego, K. Tichego. W czasie studiów był działaczem Bratniej Pomocy i brał żywy udział w życiu artystycznym także poza uczelnią. W r. 1933 założył, wraz z A. Wajwódem i Jadwigą Hładki, zespół p. n. «Mewa», specjalizujący się w zakresie sztuki użytkowej: plakatów, grafiki książkowej, druków reklamowych, opakowań itp. M. wchodził w skład zarządu zawiązanego w r. 1934 Bloku Zawodowych Artystów Plastyków, uczestnicząc w wystawach tego zrzeszenia, a także w wystawach Stowarzyszenia Polskich Artystów Grafików «Ryt», Koła Artystów Grafików Reklamowych, «Loży wolnomalarskiej», Pierwszej i Drugiej Międzynarodowej Wystawie Drzeworytów (1933, 1936) i in. organizowanych w Tow. Zachęty Sztuk Pięknych (1928, 1935), Instytucie Propagandy Sztuki (1933, 1935, 1936), Salonie Sztuki Czesława Garlińskiego (1934) w Warszawie oraz w wystawach zagranicznych w Berlinie, Grafiki polskiej w Galleria di Roma (1938) i w światowej wystawie w Nowym Jorku (1939). Otrzymał liczne nagrody i wyróżnienia, np. w r. 1928 I nagrodę w konkursie na okładkę miesięcznika „Rodzina Polska”, w 1930 III nagrodę w konkursie na plakat 100 rocznicy powstania listopadowego (Setna rocznica powstania zbrojnego narodu), w r. 1931 nagrodę w konkursie na pracę graficzną o temacie sportowym, w 1933 II nagrodę w konkursie na plakat artystyczny dla firmy «Asmidar», w 1934 I nagrodę (wraz z A. Wajwódem) w konkursie na plakat propagandowy dla Sp. Akc. Eksploatacji Soli Potasowych, w 1937 nagrodę Ministra Spraw Wojsk. na II Międzynarodowej Wystawie Drzeworytów i III nagrodę w konkursie na projekt etykiet pudełek na zapałki. Wykonał plakaty, takie jak Cukier krzepi (1931), 2-gi Międzynarodowy Meeting Lotniczy (1933), Gorące serca zwalczą mróz (1936), Polska sztuka gotycka (sygnowany «Mewa» 1935), Football (1936).

M. posługiwał się drzeworytem i linorytem (czasem kolorowanymi) i tymi technikami wykonał liczne prace, np. Głowa kobiety (1931), Bitwa, Antenat (1934), Warszawa (1935), Jeźdźcy, Rzym, Port Panzano, Scena, Poeta (1936), Warszawa (1938), Kandyd (1939) i ekslibrisy. Ilustrował książki J. Tuwima „Zosia Samosia” (1937–8), M. Wańkowicza „Szczenięce lata” (1938) i czasopisma (np. „Wiadomości Literackie”, „Arkady”). Projektował okładki, obwoluty (np. dla miesięcznika „Skamander” w r. 1936), karty tytułowe, znaczki okolicznościowe, etykiety, znaczki pocztowe, opakowania. W l. 1935–6 przebywał we Włoszech, zaangażowany z A. Wajwódem do dekoracji wnętrz statków M/S Batory (linoryty barwne Znaki Zodiaku) i M/S Piłsudski (linoryty barwne Miasta Polskie) w porcie Monfalcone. Zwiedził także Sztokholm i dwukrotnie był w Paryżu. W r. 1937 zespół «Mewa» dekorował stoisko na Światowej Wystawie Sztuk Dekoracyjnych w Paryżu. Z prac dekoratorsko-malarskich M-a wymienić należy sgraffitową mapę Polski w Wojskowym Instytucie Geograficznym w Warszawie (1938) i tarczę zegara słonecznego na wieży Grodzkiej Zamku Warszawskiego (1938) oraz olejne sceny w Salonie sklepu firmy cukierniczej E. Wedel w Warszawie (1938) i projekty dekoracji poczekalni Dworca Głównego w Warszawie w barwnym gipsorycie (1939). W kampanii wrześniowej brał udział jako podporucznik rezerwy wojsk pancernych (w l. 1931–2 M. ukończył szkołę podchorążych rezerwy kawalerii w Grudziądzu) i został internowany przez Armię Radziecką w Starobielsku. Zamordowany został najprawdopodobniej w Charkowie. Żonaty był (od 9 III 1939) z artystką plastyczką Wandą Zawidzką.

M. był wziętym i biegłym artystą uprawiającym przede wszystkim grafikę użytkową i w tym zakresie posiadał pokaźny dorobek. «Ten utalentowany, bystry, wszechstronnie wykształcony i o dużej tradycyjnej kulturze wewnętrznej młodzieniec» (jak pisał o M-u Jastrzębowski) należał do wybijających się twórców swego czasu. Z dużą swobodą M. nawiązywał do tradycji, tworząc błyskotliwe prace pełne wdzięku, dowcipu i smaku. Wszystkie jego utwory cechuje finezja techniczna i świetne opanowanie warsztatu. Duża część dorobku M-a zaginęła w czasie drugiej wojny światowej: dokumentuje go katalog pośmiertnej wystawy w Warszawie, w Kordegardzie przy Krakowskim Przedmieściu w maju 1961.

Autoportret w żartobliwym plakacie autoreklamowym z r. 1934, reprod. w: Bojko S., Polska sztuka plakatu, W. 1971 s. 131; Fot. w: Budrewicz O., Sagi warszawskie, W. 1972 s. 197; – Encyklopedia Wiedzy o Książce, Wr.–W.–Kr. 1971; W. Enc. Powsz., (PWN); Allgemeines Lexikon der bildenden Künstler des XX Jahrhundert, Hrsg. v. H. Vollmer, Leipzig 1956 III (A. Ryszkiewicz); Łoza, Czy wiesz, kto to jest?; Olszewicz, Lista strat kultury pol.; Katalogi: E. M. Grafika, rysunki, grafika użytkowa, dekoracje ścienne, W. maj 1960. Kordegarda (wstęp: W. Jastrzębowski i J. Białostocki, fot. M-a); Od Młodej Polski do naszych dni. Katalog wystawy plakatu, Muz. Narod. w W., W. 1966; Official Catalogue of the Polish Pavilion at the World’s Fair in New York, 1939; Salon Plastyków Bloku Zawodowych Artystów Plastyków, Luty–marzec 1936; Salon Sztuki Czesława Garlińskiego, 1934 15–30 IV. Wystawa Loży Wolnomalarskiej. Grupa Artystów Plastyków Warszawa. Wystawa malarstwa (gwasze, tempery, oleje, rysunki); «Sport w sztuce», Kwiecień–maj 1936; [Tow. Przyj. Sztuk Pięknych w Krakowie]. Pierwsza Międzynarodowa Wystawa Drzeworytów zorganizowana przez warszawski Instytut Propagandy Sztuki (IPS). Katalog MCMXXXIII, Kr. wrzesień–grudzień 1933 s. 69; Tow. Zachęty Sztuk Pięknych. Przewodnik nr 32, 1938 s. 26 nr 99, 1935 s. 25; Wystawa prac Koła Artystów Grafików Reklamowych. IPS. 1934; Wystawa Stowarzyszenia Polskich Artystów Grafików «Ryt», grudzień 1935; – Bojko Sz., Polska sztuka plakatu, W. 1971; Grońska M., Nowoczesny drzeworyt polski (do 1945 roku), Wr.–W.–Kr.–Gd. 1971; Piwocki K., Historia Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie 1904–1964, Wr.–W.–Kr. 1965; Polnische Graphik, Ed. Stichnote, Postdam 1948; Z zagadnień plastyki polskiej w latach 1918–1939, Wr.–W.–Kr. 1963, Studia z historii sztuki, IX; Ze studiów nad genezą plastyki nowoczesnej w Polsce, Wr.–W.–Kr. 1966, tamże, X; – „Arkady” 1935 s. 14, 244, 272, 273, 1938 nr 12; „Grafika” 1930 s. 16–7, 26, 1939 s. 37; „Nike” 1937 I s. 248, 259, 263, 266, 1939 II s. 186 i obwoluta; „Pion” 1934 nr 18 s. 12, nr 23 s. 5, 1936 nr 3 s. 7, nr 12 s. 5, nr 23 s. 5, 1938 nr 4 s. 5; „Sztuki Piękne” 1931 nr 2 s. 79, nr 8–9 s. 352, 1933 s. 160, nr 8–9 s. 333, 337, 340, nr 12 s. 454, 1934 nr 1 s. 6; „Świat” 1939 półr. II nr 35 s. 18; „Tyg. Ilustr.” 1934 t. 1 nr 18 s. 354, 1935 t. 2 nr 51–2, 1937 t. 1 nr 3 s. 47, 1938 t. 2 nr 28 s. 516; – Informacje Wandy Zawidzkiej-Manteufflowej i Leona Manteuffla.

           Ignacy Trybowski