Stadnicki Edward Maria Adolf (1817–1902), ziemianin, członek Sejmu Stanowego i poseł do Sejmu Krajowego galicyjskiego, dożywotni członek austriackiej Izby Panów. Ur. 17 VI w Nawojowej, był najmłodszym synem Edwarda Jana Kantego (zob.) i Tekli ze Stadnickich.
S. uczył się najpierw u jezuitów w Tarnopolu, skąd wyniósł przyjaźń z wieloma wybitnymi potem politykami galicyjskimi (m.in. Agenorem Gołuchowskim), następnie studiował ekonomię w Oxfordzie. W młodości (1840) występował w amatorskim teatrze we Lwowie. Po śmierci ojca (1842) odziedziczył dobra Nawojowa i Łabowa z przyległościami w Sądeckiem. Od t.r. był członkiem Sejmu Stanowego galicyjskiego z grona magnatów. Dn. 1 X t.r. otrzymał godność c.k. podkomorzego (szambelana). W r. 1844 brał udział w założeniu Galicyjskiej Kasy Oszczędności, był członkiem jej Wielkiego Wydziału (1844–68) i Kuratorium (1844–54). We wrześniu r.n., jako reprezentant cyrkułu sądeckiego, wybrany został przez Sejm Stanowy do komisji ds. reformy stosunków włościańskich. Dn. 25 XI 1845 ożenił się z Ludgardą z Mniszków, która w posagu wniosła mu majątek Krysowice pod Mościskami oraz dobra Frain an der Thays (obecnie Vranov nad Dyji) i Neuhäusel (obecnie Hlupenovo) na Morawach; żona należała do grona dam zaprzyjaźnionych z gubernatorem Galicji, arcyks. Ferdynandem d’Este. W Krysowicach utrzymywali Stadniccy park, jeden z najpiękniejszych i najbardziej znanych w ziemi przemyskiej, a w tamtejszym pałacu, mieszczącym bogate zbiory sztuki, gościli elitę towarzyską i polityczną Galicji. Najczęściej jednak przebywali w tym okresie w Wiedniu oraz w zamku Frain.
W czasie rewolucji 1848 r. należał S. do lwowskiego Stow. Ziemiańskiego. Podczas rozproszenia jezuitów w Galicji przyjął w r.n. do swojego majątku w Nawojowej byłego prowincjała Rafała Markijanowicza w charakterze kapelana i guwernera. S. należał do współzałożycieli (koncesjonariuszy) spółki Kolej Karola Ludwika w Wiedniu (1858). W l. 1859–62 pełnił funkcję prezesa Zachodniogalicyjskiego Tow. Leśnego (Westgalizischer Forstverein, WFV), lecz nie podjął na tym stanowisku żadnych działań i doprowadził organizację do zupełnego zamarcia. Działał w Komitecie Tow. Gospodarczo-Rolniczego w Krakowie, z którym złączyło się WFV w r. 1864, oraz w Galicyjskim Tow. Gospodarskim we Lwowie. Niechętny wobec powstania styczniowego, naraził się na upomnienie Wydz. Skarbu Rządu Narodowego za niepłacenie składki na cele powstańcze (23 IV 1864).
Do czynniejszego życia politycznego włączył się S. dopiero w okresie autonomii galicyjskiej. W r. 1867 został z kurii wielkiej własności członkiem Rad Powiatowych w Nowym Sączu (do r. 1869) i Mościskach, gdzie w l. 1870–8 był także prezesem Wydz. Powiatowego. W l. 1868–70 wybierano go na delegata do ogólnego zgromadzenia galicyjskiego Tow. Kredytowego Ziemskiego. W tym okresie, z uwagi na edukację szkolną dzieci, mieszkał wraz z rodziną w Krakowie, gdzie nabył dom przy ul. Grodzkiej 40 («Pod św. Florianem»). Dn. 17 IV 1873 otrzymał austriacki Order Żelaznej Korony II kl. Wiele uwagi poświęcał S. administrowaniu dóbr nawojowskich, gdzie oprócz gospodarki leśnej rozwijał produkcję wyrobów z żelaza. Na Krajowej Wystawie Rolniczej i Przemysłowej we Lwowie (7 X 1877) zostały one nagrodzone dyplomem i medalem okolicznościowym (w r. 1889 budynki huty nawojowskiej wydzierżawiła spółka zajmującą się produkcją maszyn). W r. 1877 obrano S-ego posłem do Sejmu Krajowego galicyjskiego z kurii gmin wiejskich w okręgu Mościska-Sądowa Wisznia (kadencja: sierpień 1877 – październik 1882). Przewodniczył sejmowej komisji lustracyjnej (1877–8); na forum plenarnym występował natomiast rzadko, najczęściej w sprawach subwencji dla instytucji kościelnych i kulturalnych, dobroczynności oraz lokalnych; często był urlopowany. Dn. 19 II 1881 otrzymał nominację cesarską na dożywotniego członka austriackiej Izby Panów (izby wyższej Rady Państwa).
Częstym gościem Stadnickich w Krakowie i na zamku we Frain był Henryk Sienkiewicz (swatany nawet z jego wnuczką Franciszką Krasińską). S. należał wraz z żoną do krakowskiego Tow. Dobroczynności. W Nawojowej utrzymywał jednoklasową szkołę parafialną, corocznie przekazując pewną kwotę na zakup ubrań dla najbiedniejszych dzieci. Z okazji 600-lecia śmierci błogosławionej Kingi w r. 1892 ofiarował srebrną trumienkę na jej relikwie klaryskom w Starym Sączu. Ufundował w l. 1894–8 kościół w Nawojowej. Zmarł 26 V 1902 we Frain. W czerwcu 1911 zwłoki S-ego i jego żony zostały przewiezione do Charzewic koło Krysowic i pochowane w grobowcu Mniszków, obecnie spoczywają w grobowcu Stadnickich w Nawojowej.
W małżeństwie z Ludgardą z Mniszków (20 VI 1823 – 14 IV 1911), córką Stanisława i Heleny z Lubomirskich, wnuczką Adama Mniszka (zob.) i Józefa Lubomirskiego (zob.), damą Krzyża Gwiaździstego (1846) i damą pałacową cesarzowej Elżbiety (1895), miał S. synów: Stanisława (zob.) i Edwarda Adama, oraz córkę Helenę (ur. 1844), zamężną (1868) za Józefem Krasińskim, ordynatem opiniogórskim, filantropkę, matkę Edwarda Krasińskiego (zob.).
Syn S-ego, Edward Adam (2 IX 1856 – 22 IV 1885), dr praw UJ (1879), był działaczem Tow. Kółek Rolniczych i Tow. Wzajemnej Pomocy Oficjalistów Prywatnych. W r. 1881 został właścicielem Nawojowej i poł. dóbr morawskich. Na stypendia rolnicze dla młodzieży uczącej się w szkołach w Dublanach i Czernichowie przeznaczył kwotę 10 tys. złr. Żonaty z Heleną z Sapiehów (1857–1947), był ojcem Adama (zob.).
Portret pędzla Andrzeja Grabowskiego w Muz. Okręgowym w Nowym Sączu; Akwarela na papierze przez Jana Nepomucena Endera (opis w: Pamiętnik wystawy miniatur oraz tkanin i haftów…, W. 1912); Portret Ludgardy Stadnickiej, pędzla Juliusza Kossaka, znajdował się w Krysowicach; Fot. S-ego w: Rybkowski T., Polscy członkowie austriackiej Izby Panów i członkowie Koła Polskiego w Wiedniu, Kr. 1892 tabl. 6; – Brzozowski S., Kosiek Z., Słownik biograficzny leśników polskich (galicyjskich), mszp. w B. Akad. Roln. w Kr.; – Borowski E., Genealogie…, w: Mater. do biogr., geneal. i herald. pol., III 233–4; Borkowski, Rocznik szlachty, s. 306–7; Stadnicki K., Rodowody domu Stadnickich…, Lw. 1857–61, Linia «ze Stadnik», cz. II oddz. 2 s. 8; Żychliński, III 280, XXVII 138–43; – Dunin-Borkowski J. S., Panie polskie przy dworze rakuskim, Lw. 1891 (dot. żony S-ego); tenże, Polacy dygnitarzami austriackimi, Lw. 1890 s. 16; – Aftanazy, Dzieje rezydencji, VIII; Bomba A., Stadniccy herbu Szreniawa linia nawojowska (1799–1945), Nowy Sącz 1996; Brzozowski S., Kosiek Z., Leśnictwo galicyjskie w dobie centralizmu 1815–1870, Studia i Mater. z Dziej. Nauki Pol., S. B., 1975 z. 25 s. 26, 42, 74; Buszko J., Polacy w parlamencie wiedeńskim 1848–1918, W. 1996; Grodziski, Sejm Krajowy; Kraków w powstaniu styczniowym, Kr. 1968; Łoziński B., Sejm stanowy. 1817–1845, Lw. 1905; Małachowski G., Pamiętnik jubileuszowy Galicyjskiej Kasy Oszczędności we Lwowie 1844–1894, Lw. 1894 s. 17, 19, XXVIII; Stolarczyk M., Działalność lwowskiej Centralnej Rady Narodowej, Rzeszów 1997; Twórcy i organizatorzy leśnictwa polskiego na tle jego rozwoju, W. 1974; Załęski, Jezuici, V cz. 2; – Hof-und Staats-Handbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie für 1898–1902, Wien; Nowolecki A., Nowy wykaz ulic […] Krakowa…, Kr. 1884 s. 58; Szematyzmy Król. Galicji, 1866–1902; Czynności Sejmu […] Galicji i Lodomerii…, Lw. 1846 s. 41; – Fredro A., Pisma wszystkie, Wyd. S. Pigoń, W. 1968 XIII cz. 1; Jarosz J., Senzacyjny pamiętnik, Kr. 1912 s. 73–5, 77, 85–8; Kisielewski H., Wspomnienia z XII Walnego Zjazdu Towarzystwa Pedagogicznego w Nowym Sączu w lipcu 1878, Nowy Sącz 1878 s. 11–14; Koncesje i statuta c.k. uprzyw. kolei galicyjskiej Karola Ludwika, Wiedeń 1858 s. 3, 31; Lippoman J. A., Pamiętnik Towarzystwa Rolniczego Krakowskiego za czas od r. 1845 do r. 1895, Kr. 1898 s. 140; Łusakowski S., Pamiętnik, [Oprac.] A. Czartkowski, W. 1953 s. 123–4; Pamiętnik Towarzystwa Dobroczynności Krakowskiego…, Kr. 1868 s. 240, 244; Sienkiewicz H., Listy, Oprac. M. Bokszczanin, W. 1977 I cz. 1–2, II cz. 2; Spraw. stenogr. Sejmu Krajowego, 1877–82; – „Czas” 1880 nr 208; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne z r. 1902: „Czas” nr 137 (S. Tarnowski), „Nowa Reforma” nr 116; – B. Jag.: rkp. 4953, Przyb. 606/99; B. Narod.: rkp. IV 8819, IV 9931; B. Nauk. PAU i PAN w Kr.: rkp. 9242 s. 131 (fot. portretu S-ego); B. Ossol.: rkp. 16240 I, 16258 II (dot. żony S-ego, Ludgardy); – Informacje Wiesława Adama Tobiasza z Nowego Sącza.
Bibliogr. dot. Edwarda Adama Stadnickiego: Fot. w B. Kórn., rkp. 1191 nr 12–13 (album Marii z Zaleskich Czartoryskiej); – Żychliński, IV; – Bal S., Towarzystwo Wzajemnej Pomocy Oficjalistów Prywatnych…, Lw. 1893 s. 126; Dybiec J., Mecenat naukowy i oświatowy w Galicji 1860–1918, Wr. 1981; Kozłowski W., Edward Adam hr. Stadnicki, Kr. 1885; Leniek, Książka pamiątkowa Gimn. św. Anny; – „Czas” 1885 nr 109; – Arch. UJ: sygn. WP II 182–3, WP II 185–6, S II 519; B. Czart.: sygn. MNK 1200, MNK 1599, MNK 1611 (dot. żony S-ego, Heleny); B. Nauk. PAU i PAN w Kr.: sygn. 7205 k. 19 (nekrolog), sygn. 9242; B. Ossol.: sygn. 31/69, 82/69, 83/69; – Mater. Red. PSB: Życiorys Edwarda Adama Stadnickiego, oprac. przez Ireneusza Lipińskiego.
Elżbieta Orman-Michta