Szpakowski Edward Mikołaj (1880–1942), pułkownik armii rosyjskiej, generał brygady Wojska Polskiego.
Ur. 12 IV w Tyflisie (obecnie Tbilisi), był synem Antoniego (zm. 1927), lekarza, generała armii rosyjskiej, i Władysławy z Krajewskich.
S. ukończył gimnazjum w Tyflisie, następnie studiował prawo i matematykę na uniw. w Petersburgu. Przez kilka lat służył w Marynarce Wojennej, m.in. pływał na krążowniku «Bogatyr». Po ukończeniu Aleksandrowskiej Akad. Wojskowo-Prawnej w Petersburgu był audytorem i sędzią Marynarki Wojennej w Kronsztadzie; służbę zakończył w r. 1917 w stopniu pułkownika. W listopadzie 1918 wstąpił do WP i już w grudniu t.r. wszedł w skład komisji ds. organizacji i działania powstałej 18 XII Straży Granicznej. Rozkazem Naczelnego Dowództwa WP został 30 I 1919 mianowany pomocnikiem kierownika Biura Prezydialnego MSWojsk. i z jego ramienia uczestniczył t.r. w przygotowywaniu ustawy o Orderze Virtuti Militari. Dn. 29 V został zatwierdzony w stopniu pułkownika (ze starszeństwem z 1 IV). W 2. poł. r. 1920 objął kierownictwo Biura Prezydialnego MSWojsk. T.r. został mianowany generałem brygady (ze starszeństwem z 1 VI 1919). W r. 1920 odszedł z Ministerstwa i objął funkcję prokuratora przy Naczelnym Sądzie Wojskowym. Dn. 17 VI 1921 przewodniczył Sądowi Honorowemu dla oficerów w konflikcie między Zygmuntem Hemplem a Bogusławem Miedzińskim (zakończonym pojedynkiem). Po przekształceniu w sierpniu 1921 Biura Prezydialnego MSWojsk. na Gabinet Ministra Spraw Wojskowych został jego szefem (z pewnością od 23 I 1922). Zajmował się m.in. sprawami ogólnymi resortu i utrzymywaniem kontaktów z Sejmem. Wyznaczony w czasie przewrotu majowego na dowódcę obrony gmachu MSWojsk., został już 12 V 1926 aresztowany w gmachu Ministerstwa przez zwolenników Józefa Piłsudskiego; po przewrocie odwołano go z zajmowanego stanowiska i przesunięto do dyspozycji MSWojsk. Dn. 10 VI t.r. został sędzią Najwyższego Sądu Wojskowego; odwołany w marcu 1927, ponownie pozostawał w dyspozycji MSWojsk. Dn. 31 VIII 1929 przeszedł w stan spoczynku. W l. trzydziestych kierował Wydz. Wojskowym w Zarządzie Miejskim Warszawy i był prezesem miejscowego oddz. Ligi Morskiej i Kolonialnej.
Podczas okupacji niemieckiej pracował S. w Warszawie w Radzie Głównej Opiekuńczej. Był zaprzysiężony w Służbie Zwycięstwu Polski (od stycznia 1940 ZWZ). W kwietniu 1941, w czasie obławy w okolicach Otwocka, został aresztowany przez Gestapo i osadzony na Pawiaku. Rozstrzelano go 2 III 1942 w zbiorowej egzekucji stu więźniów, przypuszczalnie na terenie karnego obozu pracy w Treblince. Symboliczny grób S-ego znajduje się na cmentarzu Powązkowskim (kw. H rząd II grób 13/14). Był odznaczony m.in. Orderem Odrodzenia Polski IV kl., francuską Legią Honorową IV kl., czechosłowackim Krzyżem Komandorskim Orderu Lwa Białego, Gwiazdą Rumunii II kl., Koroną Włoską III kl., belgijskim Orderem Korony III kl., orderem papieskim NMP II kl. oraz serbsko-chorwacko-słoweńskim Orderem Orła Białego.
W zawartym w r. 1910 małżeństwie z Sylwią ze Szpyrków-Horskich (1883–1965), siostrą Marii Szpyrkówny (zob.), miał S. syna Olgierda Stanisława (zob.) i córkę Irenę Józefinę, zamężną Maniewską (1915–1998).
Gałęzowski M., Wierni Polsce. Ludzie konspiracji piłsudczykowskiej 1939–1947, W. 2005; Kosk H. P., Generalicja polska, Pruszków 1998 II; Kryska-Karski–Żurakowski, Generałowie; Olszewicz, Lista strat kultury pol.; Stawecki, Słown. gen.; – Baliszewski D., Kunert A. K., Ilustrowany przewodnik po Polsce stalinowskiej 1944–1956, W. 1991 I; Bartoszewski W., Na drodze do niepodległości, Paryż 1987; tenże, Warszawski pierścień śmierci, 1939–1944, W. 1970; Böhm T., Z dziejów naczelnych władz wojskowych II Rzeczypospolitej. Organizacja i kompetencje Ministerstwa Spraw Wojskowych w latach 1918–1939, W. 1994; Cieplewicz M., Wojsko Polskie w latach 1921–1926. Organizacja, wyposażenie, wyszkolenie, Wr. 1998; Domańska R., Pawiak. Więzienie Gestapo. Kronika 1939–1944, W. 1987; Dominiczak H., Granica polsko-niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych, W. 1975 s. 73; tenże, Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939, W. 1992; Filipow K., Order Virtuti Militari 1792–1945, W. 1990; Generałowie polscy w opinii J. Piłsudskiego, Oprac. M. Cieplewicz, „Wojsk. Przegl. Hist.” 1966 nr 1 s. 333; Kowalski T. A., Mniejszości narodowe w siłach zbrojnych Drugiej Rzeczypospolitej Polskiej (1918–1939), Tor. 1997; Kozłowski W., Generalski konterfekt. Biografia zbiorowa dowódców Częstochowskiej 7. Dywizji Piechoty 1921–1939, Ł. 2007; Kusiak F., Życie codzienne oficerów Drugiej Rzeczypospolitej, W. 1992; Romeyko M., Przed i po maju, W. 1976 I; Sioma M., Sławoj Felicjan Składkowski. Żołnierz i polityk, L. 2005; Stawecki P., Oficerowie dyplomowani wojska Drugiej Rzeczypospolitej, Wr. 1997; tenże, Polityka wojskowa Polski 1921–1926, W. 1981; Woszczyński B., Ministerstwo Spraw Wojskowych 1918–1921. Zarys organizacji i działalności, W. 1972; – Dziennik personalny MSWojsk., W. 1926 nr 12, 22, 1927 nr 9, 1929 nr 11, 22; Rocznik oficerski, W. 1923, 1924, 1928; Składkowski F. S., Nie ostatnie słowo oskarżonego. Wspomnienia i artykuły, Londyn 1964; Wspomnienia więźniów Pawiaka (1939–1944), W. 1964; – „Nowy Kur. Pol.” 1926 nr 101; „Polska Zbrojna” 1923 nr 281; – CAW: Akta personalne, sygn. S–19778 nr rolki 594; – Informacje wnuczki, Marii Małgorzaty Szpakowskiej z W.
Jerzy Adam Radomski