Nepros Edward (1870–1928), przemysłowiec, kolekcjoner. Ur. w Warszawie, był synem Augusta, handlowca prowadzącego sprzedaż surowców do produkcji mydła, i Klementyny z Adolfów, córki właściciela fabryki mydła. Z jej posagu (400 000 rubli) ojciec N-a kupił od Brunweygów projektowany przez Piotra Aignera dom u zbiegu ulic Wierzbowej i Senatorskiej, zwany kamienicą (lub pałacem) Petyskusa lub Neprosa od nazwisk kolejnych właścicieli. N. był najstarszym spośród dziewięciorga rodzeństwa. W r. 1889 ukończył szkołę handlową im. L. Kronenberga. Był prezesem Związku Przemysłu Perfumeryjnego oraz Spółki Akcyjnej «Fryderyk Puls», pierwszej w Warszawie fabryki mydła toaletowego, perfum i innych kosmetyków. Od wczesnej młodości kolekcjonował porcelanę, obrazy, sztychy, miniatury, miał liczny księgozbiór, a także wiele mebli, militaria, pamiątki narodowe z powstań, polskie i obce znaczki pocztowe. Cenne okazy ze swej kolekcji wypożyczał niejednokrotnie na wystawy okolicznościowe (wystawa pamiątek epoki kościuszkowskiej w r. 1917, wystawa miniatur, tkanin i haftów polskich w r. 1912, wystawa portretu kobiety z XVIII wieku w r. 1917). Utrzymywał kontakty ze zbieraczami i antykwariuszami w kraju i za granicą. W jego kolekcji szczególnie cenne były wyroby porcelanowe, pochodzące m. in. z angielskich wytwórni w Derby-Turner i wyroby J. Wedgwoode’a oraz z polskich manufaktur w Baranówce, Korcu czy Ćmielowie, jak również zbiór miniatur m. in. pędzla Józefa Kosińskiego, Stanisława Marszałkiewicza, Franciszka Olexińskiego. Miał duży zbiór obrazów malarzy polskich XVIII i XIX w. Bibliotekę N-a stanowiło ok. 8 000 woluminów, w tym ok. 3 000 starych druków, głównie z zakresu numizmatyki, wojskowości, historii oraz różnojęzycznych powieści. N. zmarł w stanie bezżennym 7 II 1928 w Warszawie, pochowany został na cmentarzu Ewangelicko-Augsburskim.
Zbiory swe zamierzał N. przekazać Muzeum Narodowemu w Warszawie, zmarł jednak nie pozostawiając testamentu. Rodzina, wykorzystując ten fakt, wystawiła je na licytację, zorganizowaną za pośrednictwem Domu Sztuki w Warszawie. Była to największa aukcja w okresie międzywojennym, trwała 29 I – 21 II 1930, a aukcja księgozbioru 24–29 III t. r. Licytacja ta wzbudziła ostrą krytykę w warszawskiej prasie, przeciwnej rozproszeniu zbiorów N-a. Część księgozbioru zakupiła Centralna Biblioteka Wojskowa i Biblioteka Ordynacji Zamoyskich w Warszawie. Wskutek małego zainteresowania wśród nabywców cenne przedmioty sprzedawano za bezcen.
Słown. Pracowników Książki Pol.; Chwalewik, Zbiory pol., II; Katalog (licytacyjny) zbiorów E. N-a, W. 1930; Katalog wystawy pamiątek epoki kościuszkowskiej, Lw. 1917; Pamiętnik wystawy miniatur, tkanin i haftów polskich, W. 1912; – Czajkowska I., Zbiory E. N-a, „Tyg. Ilustr.” 1930 nr 5 s. 98; Gocel L., Przypadki jej królewskiej mości książki, Wr. 1963; Michalski J., 55 lat wśród książek, W. 1976; Reychman K., Sprzedaż księgozbioru E. N-a, „Silva Rerum” 1930 z. 1–3 s. 44–6; [Solski T.] S. T., Śp. E. Nepros, „Zapisy Numizm.” 1928 nr 2 s. 17; [Sterzyński T.] S. T., Licytacja biblioteki po śp. E. N-ie, „Przegl. Księgarski” 1930 nr 9 s. 138–9; W. L., Od N-a do CBW, „Pol. Zbrojna” 1930 nr 107 s. 3; – „Gaz. Warsz.” 1928 nr 40 s. 8; „Muz. Pol.” 1918 t. 2 s. 154; „Przegl. Bibliot.” 1932 z. 1–2 s. 71; „Świat” (W.) 1916 nr 1 s. 6; „Tyg. Ilustr.” 1917 nr 25 s. 310–11; – Arch. Państw. w W.: Zbiory W. Przyborowskiego t. VII s. 131, Teki Korotyńskich, sygn. XIn/1695.
Hanna Fruba