Poniński Edward (1887–1939), ziemianin, hodowca, działacz społeczny. Ur. 1 VII w Kościelcu w pow. inowrocławskim, był prawnukiem Kostki (Stanisława Kostki) (zob.), synem Adolfa (18 V 1855 – 25 VIII 1932) i Zofii z Czapskich (1860–1929), bratankiem Alfreda, proboszcza kościeleckiego (zob.), bratem Alfreda, dyplomaty (zob.). Ojciec, właściciel dóbr Kościelec, Dziarnowo, Leszczyce i Żerniki w pow. inowrocławskim oraz Piotrkowice w pow. strzelińskim, był m. in. posłem na sejm poznański 1900 r., marszałkiem pierwszego poznańskiego sejmiku wojewódzkiego (1922–3), współzałożycielem i prezesem wielu organizacji ziemiańskich i rolniczych w Wielkopolsce, członkiem Wielkopolskiej Izby Rolniczej i Sejmiku Poznańskiego Ziemstwa Kredytowego.
P. uczył się w gimnazjum w Inowrocławiu i w Poznaniu, studiował następnie ekonomię na uniwersytecie w Louvain oraz jako student nadzwyczajny rolnictwo na UJ. W l. 1912–39 zarządzał własnym majątkiem Piotrkowice, w którym po raz pierwszy na Kujawach zaprowadził nowoczesną metodę stałego pozaoborowego wychowu bydła od wiosny do jesieni na pastwiskach w ogrodzonych kwaterach przemiennie użytkowanych. Poza tym założył na nieużytkach stawy rybne, gdzie metodą holenderską woda była podnoszona i wlewana do kanałów doprowadzających przy pomocy ślimaka poruszanego wiatrakiem, co wzbudziło powszechne zainteresowanie. W czasie pierwszej wojny światowej kierował dalej własnym majątkiem (i rodzinnym) w pow. inowrocławskim. W l. 1918–20 służył ochotniczo w WP i był adiutantem gen. Kazimierza Raszewskiego. Po powrocie na wieś zajmował się szczególnie hodowlą bydła i stawowym chowem ryb. W r. 1932, po śmierci ojca, objął także majątek Kościelec z folwarkami Dziarnowo i Leszczyce (5428 morgów). Wtedy odnowił XII-wieczny kościół parafialny w Kościelcu. Jednocześnie P. był w l. 1926–39 prezesem inowrocławskiego Oddziału Powiatowego Wielkopolskiego Tow. Kółek Rolniczych, był też członkiem Poznańskiego Sejmiku Wojewódzkiego. Pomagał okolicznym gospodarzom w podnoszeniu poziomu uprawy i hodowli. Po wybuchu drugiej wojny światowej, mimo ostrzeżeń ze strony polskiego wywiadu wojskowego, nie wyjechał. Dn. 12 X 1939 został zatrzymany jako zakładnik z wielu księżmi, nauczycielami i ziemianami i uwięziony w Inowrocławiu. Nocą z 22/23 X 1939 Niemcy bestialsko zamordowali w więzieniu inowrocławskim 70 zakładników, w tym P-ego; zwłoki wrzucono do pobliskiego rowu przeciwlotniczego. W październiku 1945 po ekshumowaniu szczątków ofiar odbyły się uroczystości żałobne, następnie P. został pochowany w grobowcu rodzinnym w Kościelcu.
W małżeństwie, zawartym w r. 1919, z Anielą z Komierowskich (ur. 1898), P. miał dziewięcioro dzieci: Weronikę (ur. 1920), zamężną za Pawłem Czartoryskim, Annę (ur. 1921), Zofię (ur. 1923), zamężną za Markiem Sienkiewiczem, Irenę (ur. 1924), Marię (ur. 1926), zamężną za Józefem Popielem, Antoniego (ur. 1927), Helenę (ur. 1934) 1. v. Juliuszową Tarnowską, 2. v. Stanisławową Łazarską, Stanisława (1937–1938) i Edwarda (ur. 1940).
Olszewicz, Lista strat kultury pol.; Słown. Geogr., (Dziarnowo, Kościelec, Leszczyce); Borkowski, Almanach, s. 727–8; Uruski, XIV 239; Złota Księga Ziemiaństwa Polskiego. T. Wielkopolska, P. 1929 (dotyczy majątku Kościelec); – Mater. do biogr., geneal. i herald. pol., II 262, III 257–8; Sprawozdanie Dyrekcji Poznańskiego Ziemstwa Kredytowego i Banku Poznańskiego Ziemstwa Kredytowego w Poznaniu za r. 1931, P. 1932 (dotyczy Adolfa P-ego); Sprawozdanie stenograficzne z I sesji Poznańskiego Sejmiku Wojewódzkiego w czasie od 7–10 XI 1922 i od 15–16 I 1923, P. 1925 (dotyczy Adolfa); Sprawozdanie urzędowe oraz stenogramy z VII sesji Poznańskiego Sejmiku Wojewódzkiego, P. 1929 (dotyczy Adolfa); toż … z X sesji…, P. 1933; toż… z XI sesji…, P. 1934; toż… z XII sesji…, P. 1934; Sprawozdanie Wielkopolskiego Towarzystwa Kółek Rolniczych za r. 1929, P. 1930 s. 103; toż za r. 1930, P. 1931 s. 88; toż za okres od 1 I 1931 do 30 III 1932 r., P. 1932 s. 96; toż za r. 1932/3 s. 110; Sprawozdanie Wielkopolskiej Izby Rolniczej za r. 1925, P. 1926 s. 3 (dotyczy Adolfa); – „Kur. Warsz.” 1932 nr 244 s. 23 (nekrolog Adolfa); Męczeńskim szlakiem. Jednodniówka Polskiego Związku Zachodniego, Inowrocław dnia 22/23 października 1945; – Informacje żony Anieli Ponińskiej i materiały udostępnione przez rodzinę.
Red.