Oloff Efraim (1715–1766), rajca toruński. Ur. 20 III w Elblągu. Był synem Efraima (zob.) i Krystyny Grass. W r. 1721 wraz z całą rodziną przeniósł się na stałe do Torunia, gdzie od marca 1726 uczęszczał do miejscowego Gimnazjum Akademickiego. Wychowywał się w środowisku żarliwie ewangelickim, a jednocześnie będącym pod bardzo silnymi wpływami kultury polskiej. W l. 1735–8 studiował na uniwersytecie w Wittenberdze. Po powrocie do Torunia 18 III 1739 objął funkcję kancelisty w kancelarii Rady Miejskiej. Dzięki dobrej znajomości języka polskiego, wyniesionej z domu rodzinnego i z nauki w Gimnazjum, stopniowo coraz częściej zaczęto używać go do załatwiania najrozmaitszych, często konfliktowych spraw z okoliczną szlachtą, urzędnikami administracji celnej i lokalnej oraz z władzami toruńskich domów zakonnych. O. pełnił już wówczas faktycznie obowiązki sekretarza Rady. Wykazywał przy tym dużą zręczność, a także spore zdolności dyplomatyczne. Mimo to podjęte przez niego w r. 1744 zabiegi o uzyskanie stanowiska sekretarza nie przyniosły rezultatu. Nominację na to stanowisko otrzymał dopiero 9 VIII 1748 i Rada w jeszcze większym stopniu posługiwała się nim jako swym wysłannikiem poza miastem.
W r. 1752 ożenił się O. z pochodzącą z patrycjuszowskiej rodziny Bährholtzów Anną, wdową po rajcy Janie Henryku Wedemeyerze. Poprawiło to znacznie pozycję społeczną O-a i otworzyło mu dostęp do elity toruńskiego mieszczaństwa. W r. 1758 został pierwszym sekretarzem Rady. Jako sekretarz jeździł też w latach pięćdziesiątych XVIII w. na sejmiki generalne Prus Królewskich, aby tam pilnować interesów Torunia. Do Rady wszedł w r. 1761 prawdopodobnie dzięki poparciu wpływowego toruńskiego burmistrza Chrystiana Klosmanna. Początkowo brał udział tylko w pracach deputacji pogłównego i menniczej. Szybko stał się natomiast zaufanym pomocnikiem Klosmanna w kwestiach polityki zewnętrznej Torunia i coraz częściej reprezentował miasto na zewnątrz. W lutym–marcu 1763 prowadził rozmowy z płk. pruskim D. F. Lossowem w związku z przemarszami oddziałów pruskich przez Toruń. Jako poseł toruński został wraz z Klosmannem wysłany na sejmik generalny przedkonwokacyjny do Grudziądza mający się odbyć 27 III 1764. Na skutek konfliktu między «familią» a republikantami obrady sejmikowe się nie rozpoczęły, lecz 26 III doszło do ostrych sporów między szlachtą pruską a przedstawicielami Gdańska i Torunia, podczas których posłowie miast zostali obrażeni i znieważeni.
W połowie lipca 1764 Rada Torunia zaniepokojona unifikacyjnymi dążeniami «familii» wysłała O-a w objazd po ziemi chełmińskiej, by zbadał nastroje tamtejszej szlachty i jej gotowość do obrony autonomii Prus Królewskich. W końcu października 1764 O. uczestniczył w Grudziądzu w rozmowach z komisarzami Stanisława Augusta: Andrzejem Zamoyskim i Antonim Ostrowskim, mającymi doprowadzić do normalizacji zagmatwanej sytuacji politycznej w prowincji pruskiej. Następnie wziął udział w sejmiku generalnym, do którego odbycia doszło w wyniku wspomnianych wyżej konferencji. Wraz z Klosmannem O. bronił tam autonomii pruskiej, idąc jednak na pewne ustępstwa wobec nowych władz Rzeczypospolitej. W dn. 28–29 VI 1765 O. uczestniczył w odbywających się w Gdańsku rokowaniach między delegatem Stanisława Augusta bpem kujawskim Antonim Ostrowskim a przedstawicielami Prus Królewskich na temat zastąpienia cła generalnego zryczałtowanym podatkiem. W lipcu 1766 wziął udział w Toruniu wraz z Klosmannem i Jerzym Adamem Reyherem w konferencji, na której wysłannik królewski do Prus Królewskich Kasper Rogaliński zachęcał miasto, aby w zamian za zniesienie cła generalnego zgodziło się na ustanowienie nowych podatków. Przedstawiciele Torunia udzielili wykrętnych odpowiedzi. Klosmann i O. jako posłowie miasta na sejmiku generalnym w Malborku 9–16 IX 1766 ostro sprzeciwiali się polityce królewskiej i częściowo skutecznie zachęcali szlachtę do obrony autonomii prowincjonalnej. Znaczenie O-a w Radzie stopniowo wzrastało i zaczął się on stawać jedną z bardziej wpływowych osób w mieście. Od r. 1765 był sędzią staromiejskim, a w r. 1766 stanął na czele deputacji stróży, pogłównego i mostowej. Od r. 1764 dzierżawił podtoruńską wieś i folwark Łysomice. O. czuł się przede wszystkim obywatelem Prus Królewskich i dlatego też aktywnie angażował się w utrzymanie dotychczasowej autonomii tej prowincji. Był zdolnym politykiem i jego niespodziewana śmierć 24 XII 1766 była poważną stratą dla miasta.
Gumowski M., Herbarz patrycjatu toruńskiego, Tor. 1970; Prätorius K. G., Thorner Ehrentempel oder Verzeichnis d. Bürgermeister u. Rathmänner…, Berlin 1832; – Dygdała J., Opozycja Prus Królewskich wobec cła generalnego w latach 1764–1766, „Zap. Hist.” T. 42: 1977 z. 2; Dygdała J., Salmonowicz S., O genealogiach toruńskiego patrycjatu, tamże z. 3; Maercker H., Geschichte des Kreises Thorn, Gd. 1899–1900; Piskorska H., Organizacja władz i kancelarii miasta Torunia, Tor. 1956 s. 33, 81; [Wałęga S.], Jak prorektor toruński Schultz obraził dumę szlachecką i co z tego wynikło, „Słowo Pomorskie” 1935 nr z 10 III s. 5; – „Thornische Wöchentliche Nachrichten und Anzeigen” Bd 8: 1767 s. 3; – WAP w Gd.: 300, 29/228, k. 56–96; WAP w Tor.: Katalog II: I 128, I 129, II 40 – II 62, VII 54 – VII 55, XII 6 s. 177.
Jerzy Dygdała