Łącki Eliasz Jan h. Szeliga (?) (zm. 1685), generał major, chorąży ziem pruskich. Herb Ł-ego jest sporny. Ród Łąckich wywodził się prawdopodobnie z Prus Królewskich. Ł. był synem Adama (Heroda?) i Arciszewskiej nieznanego imienia, zapewne siostry gen. Krzysztofa (zob.). Jeden z jego braci rodzonych Joachim, porucznik chorągwi kozackiej W. Myszkowskiego, woj. krakowskiego, zginął w starciu z Węgrami pod Potyliczem w pow. bełskim w r. 1657. Służbę wojskową w wojsku polskim rozpoczął Ł. ok. r. 1639. Być może, służył jakiś czas w wojsku holenderskim, ale przekaz Kochowskiego w tej sprawie, jak i informacja o protegowaniu przez gen. K. Arciszewskiego, budzą różne zastrzeżenia. W r. 1654 miał chorągiew dragońską w wojsku litewskim nowego zaciągu (dywizja W. Gosiewskiego). Wg Kochowskiego «celował nieustraszoną odwagą». Był też «różnemi a ciężkimi… postrzałami pokaleczony» (Testament). Awansował powoli; po 18 latach służby był w r. 1657 dopiero majorem (dragonii?). W t. r. Jan Kazimierz pisał o nim jako o «człeku… umiejętnym w dziele rycerskim». W obliczu grożącego Warszawie oblężenia król wysłał go w maju t. r. w charakterze komendanta Warszawy, tj. w praktyce jako fachowca wojskowego do pomocy Janowi Oborskiemu, kaszt. warszawskiemu (powinowatemu Ł-ego?). Przed nadejściem wojsk Rakoczego Oborski wyruszył z 1 000 jazdy (pospolitego ruszenia?) jakoby na podjazd i prawdopodobnie nie wrócił. Ł. odrzucił 13 VI propozycję kapitulacji, odparł szturmy 14 i 15 VI, sam dowodził odbiciem klasztoru bernardynów i pałacu Hieronima Radziejowskiego, urządzał częste, pomyślne wycieczki. Brak amunicji, żywności, rozbicie bramy (?) skłoniły go do kapitulacji (17 VI) na honorowych warunkach (odmiennie Wegner i „Enc. Wojsk.”), nie w pełni dotrzymanych. Współcześni oceniali obronę raczej pozytywnie, skoro w r. 1672 król Michał pisał o Ł-m jako o «dobrze zasłużonym zwłaszcza do munitiej i obrony fortec sposobnym i wiadomym».
Ł. odznaczył się pod Jerzym Lubomirskim, który go cenił. W r. 1658 brał udział w oblężeniu Torunia. W r. 1660 (jako oficer rajtarii, czy też dragonii?) został raniony strzałą pod Słobodyszczami. W r. 1662 jako obersztlejtnant rajtarii (regimentu J. Lubomirskiego?) posłował od wojska na sejm. Między styczniem a sierpniem 1663 został chorążym ziem pruskich. Po redukcji wojska w r. 1663, która objęła w znacznej mierze ludzi związanych z J. Lubomirskim, Ł. w marcu 1664 nadal tytułował się «obersztlejtnantem wojsk JKM». W l. 1665–6 w czasie rokoszu dowodził jednym z prywatnych regimentów dragonii J. Lubomirskiego, ogień tej dragonii odegrał istotną rolę w rozstrzygnięciu bitwy pod Częstochową (4 IX 1665). Po zakończeniu rokoszu znalazł się ponownie w wojskach komputowych. W r. 1669 był oberszterem, komendantem Grudziądza. Do r. 1685 posiadał regiment pieszy. Wziął udział w kampanii 1671 r. jako kwatermistrz generalny autoramentu cudzoziemskiego (był nim i w l. 1672–3). Dn. 12 X 1671, wespół z Franciszkiem Kobyłeckim, podstępem opanował Bracław. Dn. 17 X pod Kalnikiem zabito pod nim konia. Miał wówczas fortyfikować zajmowane przez wojska polskie twierdze ukraińskie. Jego regiment miał następnie stanąć w Międzybożu.
Informacja Korzona o nominacji Ł-ego w r. 1672 komendantem Kamieńca jest błędna, chodziło tu bowiem o Józefa Łączyńskiego. Ok. 17 VIII t. r. Jan Sobieski wyznaczył Ł-ego komendantem Lwowa, załoga była nieliczna (ok. 500 żołnierza – szacunek Wimmera zbyt wysoki – przeważnie nowo zaciężnego i ok. 1 000 mieszczan), umocnienia mocno zaniedbane. Ł. energicznie prowadził przygotowania obronne. Zapasy żywności i amunicji były jednak niewielkie. W czasie oblężenia miasta przez armię Kapłana-paszy (24 IX – 1 X) Ł. nie ograniczał się do obrony biernej, urządzał wycieczki, jeden z wypadów odbił utracony Wysoki Zamek. Wobec zawarcia pokoju Turcy w zamian za okup odstąpili spod miasta. Ł. był komendantem Lwowa w lipcu 1673 i w lipcu 1675. W listopadzie 1673 walczył pod Chocimiem, został wybrany posłem na sejm od wojska. W czerwcu 1674 Sobieski wysłał go jako komendanta do Lwowa z 7 regimentami piechoty, z nakazem zaprowiantowania miasta i sąsiednich twierdz. W lipcu 1674 fortyfikował Lwów. Jesienią t. r. wziął udział w wyprawie na Ukrainę. Między marcem a październikiem 1676 został gen. majorem. Pod Żórawnem dowodził szańcem nad Dniestrem, 8 X wyparł Tatarów z łoz nadrzecznych. W wyprawie wiedeńskiej 1683 r. dowodził brygadą złożoną z 2 regimentów piechoty.
Chociaż sam Ł. był katolikiem, jednakże pokrewieństwo z rodzinami ariańskimi, m. in. z Szlichtyngami, i utrzymywanie kontaktów z braćmi polskimi (m. in. z Krzysztofem Arciszewskim, generałem artylerii kor., i Jerzym Niemiryczem, podkomorzym kijowskim) narażały go na oskarżenia o nieprawowierność. Zarzucano mu również przyjmowanie w swoich dobrach arian (1673, 1676). Ł. posiadał dobra na Wołyniu, m. in. Haliczany (nabyte między r. 1664 a 1667), Beresko, Studenną, Stare Sioło. Miał dosyć liczne procesy o te i inne majątki, jak i o wybieranie stacji przez jego regiment. Dobra wołyńskie zostały zniszczone przez Tatarów w r. 1675. Ponadto posiadał jakieś majątki pod Gdańskiem i na Litwie. Ł. zmarł między 1 VI a 4 VII 1685.
Ożeniony od sierpnia 1662 z Anną Teofilą Markowską (zm. między r. 1677 a 1680), miał z tego małżeństwa córki: Katarzynę Mariannę, żonę 1.v. Piotra J. Radzimińskiego, cześnika wołyńskiego, 2.v. Samuela Szwykowskiego, podstolego witebskiego, oraz Anielę, żonę Wacława K. Zubczewskiego. W r. 1680 Ł. ożenił się z Katarzyną Kochanówną 1.v. Kazimierzową Kłodnicką.
Enc. Wojsk.; Boniecki; Niesiecki; Uruski; – Chodynicki I., Historia stołecznego… miasta Lwowa…, Lw. 1829 s. 185–213; Czołowski A., Wojna polsko-turecka 1675 r., Lw. 1894 s. 6; tenże, Wysoki Zamek, Lw. 1910 s. 84–7; Górski K., Wojna Rzeczypospolitej Polskiej z Turcyą w l. 1672 i 1673, W. 1890 s. 15–8; Hniłko A., Wyprawa cudnowska w 1660 r., W. 1931 s. 116; Jaworski M., Kampania ukrainna Jana Sobieskiego w 1671 r., Studia i Mater. do Hist. Wojsk., W. 1965 XI cz. 1 s. 117; Korzon T., Dola i niedola Jana Sobieskiego 1629–1674, Kr. 1898 III 58–9, 202, 205, 220–1, 239–40; tenże, Dzieje wojen i wojskowości w Polsce, Kr. 1923 II; Kraushar A., Dzieje Krzysztofa z Arciszewa Arciszewskiego, Pet. 1892 I 305; Kubala L., Wojna brandenburska i najazd Rakoczego, Lw. s. 162–3, 347– 8; Łukaszewicz J., Jerzy Niemierzyc…, „Bibl. Warsz.” 1860 t. 2 s. 360–5; Majewski W., Bitwa pod Częstochową 4 IX 1665 r., (rkp.); tenże, Bitwa pod Mątwami, Studia i Mater. do Hist. Wojsk., W. 1961 VII cz. 1 s. 50–5; Radzimiński Z. L., Materiały do historyi oblężenia i obrony Lwowa w 1672 r. z dodaniem kilku szczegółów odnoszących się do… Jana Eliasza z Łąki Łąckiego…, Kr. 1884; Tomkiewicz W., Dzieje obwarowań miejskich Lwowa, „Kwart. Archit. i Urban.” (W.) T. 12: 1971 z. 2–3 s. 127–8; Wegner J., Szwedzi w Warszawie 1655–1657, W. 1936 s. 163–83; Wimmer J., Wojsko polskie w drugiej połowie XVII w., W. 1965; Woliński J., Żórawno, „Przegl. Hist.-Wojsk.” T. 2: 1930; – Gordon P., Dnevnik… Č. 1, Moskva 1892 s. 205; Józefowicz T., Kronika miasta Lwowa od r. 1634 do 1690…, Lw. 1854 s. 308–21; Kochowski W., Historia panowania Jana Kazimierza, P. 1859 I–II; tenże, Roczników polskich Klimakter IV…, Lipsk 1853 s. 216–29; [Lubomirski J.], Bellum Polono-Moschicum ad Czudnow… 1660…, Wyd. W. Czermak, „Arch. Kom. Hist. AU” T. 7: 1894 s. 32; Materiały do dziejów wojny polsko-tureckiej 1672–1676 r. Wyd. J. Woliński, Studia i Mater. do Hist. Wojsk., W. 1965–70 XI cz. 2, XII cz. 2, XIII cz. 1, XVI cz. 2; Morsztyn Z., Muza domowa, Oprac. J. Dürr-Durski, W. 1954 II 127; Ojczyste spominki…, Wyd. A. Grabowski, Kr. 1845 I 191, II 175–7; Pisma do wieku i spraw Jana Sobieskiego, Wyd. F. Kluczycki, Kr. 1880–1 I cz. 1–2 (również cz. 2 s. 949, 1028); Przyczynki źródłowe do kampanii 1674 r., Wyd. J. Woliński, „Przegl. Hist. Wojsk.” T. 6: 1933 s. 100–1; Twardowski S., Wojna domowa z Kozaki, Tatary…, Kalisz 1681 s. 226; Wimmer, Materiały…, Studia i Mater. do Hist. Wojsk., W. 1959–62 V, VII cz. 2, VIII cz. 1; Wiśniowiecki D., Relacja… z kampanii 1676, Wyd. J. Woliński, „Przegl. Hist.-Wojsk.” T. 2: 1930; Zimorowicz J. B., Pisma do dziejów Lwowa odnoszące się…, Lw. 1899 s. 235–266; – AGAD: Arch. z Suchej nr 124/147 f. 120–121; B. PAN w Kr.: rkp. 1404 I, s. 155.
Wiesław Majewski