Świda Emil (1868—1939), inżynier chemik, przedsiębiorca, wiceprezydent Warszawy.
Ur. 2 I w Warszawie (wg niektórych źródeł w Maćkowie w pow. suwalskim) w rodzinie wyznania ewangelicko-reformowanego, był wnukiem Michała Józefa Świdy (zob.), synem Konstantego Leona (1817—1893), do r. 1885 dzierżawcy Maćkowa, właściciela Piotrowicz (pow. sejneński) i Kolnicy (pow. augustowski), w r. 1863 zastępcy członka Rady Powiatowej w Sejnach, oraz Aleksandry z domu Hube (1836—1897). Miał braci: Adolfa (zob.), Władysława (1859—1885) i Konstantego (1863—1907), ożenionego z pasierbicą Stefanią Grabowską (1872—1944 lub 1945) oraz siostry: Annę (1856—1934), żonę Rudolfa Jakubowskiego (zm. 1896), właściciela Jakimiszek (pow. oszmiański?), Sabinę Zofię (1858—1943), zamężną za Michałem Juliuszem Habermanem, Karolinę (1864—1917), poślubioną Stanisławowi Gąsowskiemu (zm. 1916), i Julię Wiktorię (1880—1957), sanitariuszkę w czasie pierwszej wojny światowej i wojny polsko-sowieckiej, w okresie międzywojennym przełożoną sióstr sanitariuszek w Szpitalu Czerwonego Krzyża przy ul. Smolnej w Warszawie.
Ś. studiował chemię w Inst. Technologicznym w Petersburgu i po uzyskaniu dyplomu inżyniera technologa założył w r. 1898 w Warszawie przy ul. Włodzimierskiej (obecnie Czackiego) pierwszą w Król. Pol. wytwórnię sztucznego lodu (od 14 XI 1911 Tow. Akcyjne «Fluid» z siedzibą przy ul. Wolskiej 121); firmą zarządzał co najmniej do r. 1926. Równocześnie angażował się w działalność polityczną. Z Aleksandrem de Rossetem, Henrykiem Konicem i Andrzejem Wierzbickim należał do kierownictwa powołanego w grudniu 1904 w Król. Pol. Związku Postępowo-Demokratycznego, a następnie zasiadał we władzach wyodrębnionej z niego Polskiej Partii Postępowej. Od stycznia do czerwca 1906 pełnił obowiązki dyrektora warszawskiej Szkoły Mechaniczno-Technicznej H. Wawelberga i S. Rotwanda. Był współorganizatorem powstałego w r. 1908 Biura Informacji o Źródłach Wytwórczości i został jego prezesem. Działał w Stow. Techników w Warszawie. Z jego ramienia wchodził w skład jury Wystawy Przemysłu i Rolnictwa w Częstochowie (5 VIII — 3 X 1909). Dn. 29 IV 1910 wszedł do komisji ds. oceny projektu i zagospodarowania terenu wokół wznoszonego wówczas żelbetonowego Trzeciego Mostu w Warszawie (obecnie Most im. księcia Józefa Poniatowskiego). W l. 1909—14 był członkiem komitetu redakcyjnego warszawskiego informatora „Przemysł Fabryczny w Królestwie Polskim”. Obok inżynierów Piotra Drzewieckiego, Władysława Kiślańskiego, Hieronima Kondratowicza i Mariana Lutosławskiego został w r. 1914 członkiem komisji głównej ds. przygotowania na jesień r.n. VII Zjazdu Techników Polskich (nie odbył się z powodu działań wojennych).
Po wybuchu pierwszej wojny światowej Ś. pozostał w Warszawie i z ramienia magistratu zarządzał od 22 XII 1914 do 23 VIII 1915 gazownią warszawską, należącą wówczas do Niemieckiego Kontynentalnego Tow. Gazowego w Dessau. Już drugiego dnia gospodarowania przejął cały majątek gazowni i nałożył sekwestr na wszystkie fundusze Towarzystwa. Podczas okupacji niemieckiej wszedł w r. 1916 w skład komisji magistratu m. stoł. Warszawy ds. koncesjonowania przedsiębiorstw miejskich, budżetowej oraz zdrowia publicznego. Uczestniczył w pracach komitetu obchodów 125. rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja. T.r. wszedł do rady nadzorczej Tow. Wzajemnych Ubezpieczeń od Ognia «Snop» w Warszawie. Z ramienia Polskiej Partii Postępowej zasiadał w sekretariacie, powołanego w październiku 1915 Międzypartyjnego Koła Politycznego. Pod koniec r. 1916 odszedł z Polskiej Partii Postępowej i wraz z de Rossetem i Wierzbickim założył Związek Niezależności Gospodarczej, z ramienia którego nadal działał w Międzypartyjnym Kole Politycznym. W imieniu Związku w maju 1917 podpisał deklarację stronnictw w sprawie aliansów przemysłowych Litwy z Polską. Uczestniczył 26 XI t.r. w spotkaniu sekretariatu Koła z desygnowanym tego dnia na premiera rządu Rady Regencyjnej Janem Kucharzewskim. Wraz z Kołem wystąpił 3 XII przeciw planom mobilizacyjnym Kucharzewskiego. W Stow. Techników pełnił w l. 1917—18 funkcję wiceprezesa i działał w komisjach wykonawczej, gospodarczej, ds. finansowych oraz koleżeńskich. Dn. 22 III 1918 został wybrany przez Radę Miejską na wiceprezydenta m. stoł. Warszawy i pełnił tę funkcję do 22 XII t.r. Przed wyborami do Rady Stanu (9 IV 1918) działał z ramienia Związku Niezależności Gospodarczej w powołanym przez Międzypartyjne Koło Polityczne Centralnym Komitecie Wyborczym.
W niepodległej Polsce został Ś. powołany 17 VI 1919 w skład komisji synodu warszawskiego, której zadaniem miało być opracowanie porozumienia z synodem wileńskim w sprawie zjednoczenia Kościoła ewangelicko-reformowanego w Polsce i na Litwie; ostatecznie w r. 1932 Jednota Wileńska porozumienie odrzuciła. W czasie akcji plebiscytowej na Warmii i Mazurach w r. 1920 był jednym z sygnatariuszy odezwy Zrzeszenia Plebiscytowego Ewangelików Polaków, namawiającej tamtejszych ewangelików do głosowania za przyłączeniem do Polski. Był współzałożycielem powstałej w r. 1921 w Warszawie spółki akcyjnej Tow. Handlowo-Przemysłowe «Rozwój Polski», a w r. 1922 został współudziałowcem warszawskiej Drukarni Technicznej Sp. Akc. przy ul. Czackiego 3/5. W r. 1922 zarząd m. stoł. Warszawy powołał go ponownie na sekwestratora majątku Kontynentalnego Tow. Gazowego w Dessau na obszarze Warszawy, a następnie na dyrektora gazowni warszawskiej, którą Ś. kierował do r.n. W l. 1924—34 pełnił funkcję prezesa Kolegium Zboru Warszawskiego Kościoła Ewangelicko-Reformowanego, a w l. 1933—6 prezesa Konsystorza. Przyczynił się do rozbudowy cmentarza parafialnego przy ul. Żytniej w Warszawie. Ok. r. 1938 wycofał się z życia publicznego; opuścił Warszawę i zamieszkał w odziedziczonym po śmierci brata, Konstantego, majątku Kolnica. Po 17 IX 1939 został aresztowany przez władze sowieckie i 1 XI t.r. wywieziony do Białegostoku, gdzie kilka dni później zmarł w szpitalu. Miejsce pochówku Ś-y nie jest znane.
Ś. rodziny nie założył.
Szturc J., Ewangelicy w Polsce, W. 1999; Szulcowie, Cmentarz Ewangelicko-Reformowany; Współcz. działacze polit.; — Alabrudzińska E., Kościoły ewangelickie na kresach wschodnich II Rzeczypospolitej, Tor. 1999; taż, Protestantyzm w Polsce w latach 1918—1939, Tor. 2004; Eytner T. J., Monografia szkoły Mechaniczno-Technicznej H. Wawelberga i S. Rotwanda w Warszawie 1895—1907, W. 1907 s. 85, 105; Gajewski M., Urządzenia komunalne Warszawy. Zarys historyczny, W. 1979; Hist. nauki pol., III; Holzer J. Z., Molenda J., Polska w pierwszej wojnie światowej, W. 1973; Konarski S., Świdowie herbu Grabie Odmienne, Paryż 1966 s. 31—5; Kozłowski C., Działalność polityczna koła międzypartyjnego w latach 1915—1918, W. 1967; Krawczyk T., Wkład Kościoła w dzieło niepodległości, w: Warszawa w pierwszych latach niepodległości, W. 1998; Piłatowicz J., Stowarzyszenie Techników Polskich w Warszawie. Cz. 1: 1898—1939, W. 1993; Stahl J., Parafia warszawska w okresie międzywojennym, „Jednota” 1976 nr 7—8 s. 19—25; Szczypiorski A., Od Piotra Drzewickiego do Stefana Starzyńskiego. Gospodarka komunalna m. st. Warszawy 1915—1939, Wr. 1968; Szulc E., Świdowie w powstaniu styczniowym 1964, „Jednota” 1970 nr 7—8 s. 12—3; Trocka M., Rada Miejska m. stoł. Warszawy 1926—1921, w: Warszawa w pierwszych latach niepodległości, W. 1998; — Dzierzbicki S., Pamiętnik z lat wojny, 1915—1918, Oprac. D. Płygawko, T. Jodełka-Burzecki, W. 1983; Kakowski A., Z niewoli do niepodległości. Pamiętnik, Oprac. T. Krawczyk, R. Świętek, W. 2000; Spis abonentów warszawskiej sieci telefonów Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej. Rok 1938/39, W. s. 345; Sprawozdanie magistratu m. st. Warszawy za okres 1.01.1917 do 31.03.1918, W. 1919; Sprawozdanie z działalności zarządu m. st. Warszawy 1918—1923, cz. 1 s. 100; — „Chemik Pol.” R. 10: 1909 nr 14—16 s. 367; „Jednota” 1927 nr 4 s. 71—2, nr 5 s. 85—6, 1928 nr 10 s. 153—4, 1934 nr 6 s. 94, 1936 nr 6 s. 79; Kalendarzyk polit.-hist. m. st. Warszawy na r. 1917, s. 56, 241, 438; „Kron. Warszawy” 1929 nr 3 s. 12 (fot.); „Kur. Pol.” 1914 nr 137; „Kur. Warsz.” R. 95: 1915 nr 236 (wyd. wieczorne), R. 20: 1920 nr 314; „Pracownik Pol.” 1912 nr 13; „Przegl. Gazowniczy” R. 1: 1921 nr 7; „Przegl. Techn.” T. 42: 1914 nr 9 s. 107; „Przew. Przem. i Handlu” 1926 s. 480, 432; „Przew. Przem. i Handlu. Rejestr Handl.” 1926 s. 315; „Świat” R. 2: 1907 nr 19 (dod. ilustr.) s. 24, R. 13: 1918 nr 13 s. 10 (fot.); „Tyg. Handl.” R. 3: 1921 nr 16—17; „Zorza” 1915 nr 2 s. 21; — B. Konsystorza Kośc. Ewang.-Reformowanego w W.: Pismo do prof. J. Majchrowskiego z dn. 29.10.1990, nr 451/KDIW/90, Protokoły pogrzebowe do r. 2000, Katalog fot. parafii ewang.-reformowanej w W.; Muz. Gazownictwa w W.: Dyrektorzy Gazowni Warsz. Plansza ilustrowana (2007).
Andrzej Barański