Śmietański Emil Władysław (1845—1886), pianista, kompozytor, pedagog.
Ur. 20 IV w Tarnowie, był synem Karola (1810—1887), doktora praw, radcy Sądu Krajowego w Krakowie, w l. siedemdziesiątych asesora krakowskiego sądu powiatowego ds. skarbowych, po przejściu w stan spoczynku w r. 1878 radcy Wyższego Sądu Krajowego, oraz Emilii z Piaseckich (1817—1898). W wieku czterech lat rozpoczął Ś. naukę gry na skrzypcach, a w wieku sześciu lat na fortepianie. W r. 1855 przeniósł się z rodziną do Krakowa, gdzie uczył się w Szkole i Bursie Muzycznej Franciszka Mireckiego pod kierunkiem Jana Germasza i Jana Nepomucena Lemocha. Od r. 1861 studiował grę na fortepianie w prywatnej szkole muzycznej Eduarda Pirkherta w Wiedniu. Z tego okresu pochodzą jego pierwsze kompozycje, m.in. Souvenirs de Vienne na fortepian i Sonata As-dur na skrzypce i fortepian. Studia ukończył w r. 1865 z wynikiem celującym, a jego pierwsze występy spotkały się z uznaniem krytyków (m.in. E. Hanslicka).
Po powrocie w r. 1865 do Krakowa dał Ś. 12 III 1866 recital na rzecz ubogiej młodzieży. T.r. skomponował na fortepian: Fantasie sur le Krakowiak, Caprice sur un thème cracovien, Balladę oraz Soirées de Cracovie — trzy utwory charakterystyczne op. 10—12 (ukazał się tylko Nocturne Es-dur op. 10, Kr. [1870]). Na początku r. 1867 był specjalnym gościem króla Hanoweru Jerzego V w Hietzing pod Wiedniem. Trzykrotnie wystąpił wtedy na dworskich wieczorach muzycznych. W marcu t.r. dał w Krakowie kilka recitali z utworami L. van Beethovena, F. Liszta oraz własnymi, zwracając szczególną uwagę granym na bis Valse caprice. Następnie koncertował w Pradze. W Krakowie udzielał lekcji gry na fortepianie. W r. 1868 poważnie zachorował i dopiero 20 IV 1869 wystąpił w Krakowie na koncercie pożegnalnym Heleny Modrzejewskiej przed jej wyjazdem do Warszawy, a 4 VI t.r. dał tu recital na rzecz sybiraków. Skomponował w tym okresie m.in. Trio g-moll na fortepian, skrzypce i wiolonczelę, Romanzę i Polonaise de concert na skrzypce i fortepian oraz na fortepian: „Lilie”. Scenę dramatyczną wg Adama Mickiewicza, Les adieux à Cracovie: mazurka brillante (Kr. [1870]), Mazurka de concert A-dur (Wien [1875]), Valse-Csardas, Valse viennoise i Grand concert pour piano seul fis-moll. Dn. 4 IV 1870 wystąpił w Krakowie, grając m.in. „Koncert fortepianowy d-moll” F. Mendelssohna z orkiestrą pod batutą Jana Nepomucena Hocka, a także utwory Fryderyka Chopina, R. Schumanna i Liszta.
W r. 1870 przeniósł się Ś. do Wiednia, gdzie t.r. objął posadę nauczyciela fortepianu w prywatnej szkole muzycznej Pirkherta. Powstały wtedy jego kolejne kompozycje m.in. Allegro molto Es-dur na dwa fortepiany. W dn. 4 X 1871 i 10 IV r.n. koncertował w Krakowie, a w r. 1873 kilkakrotnie w Wiedniu, m.in. w kwietniu w polskim Stow. Akademickim «Ognisko» i w lipcu podczas Wystawy Powszechnej; ponownie w Krakowie występował trzykrotnie w marcu 1874, a 15 III t.r. dał recital we Lwowie. W r. 1873 został profesorem klas wyższych fortepianu w szkole muzycznej Eduarda Horaka. Utrzymywał wtedy znajomość z J. Brahmsem; z towarzyszeniem orkiestry pod jego batutą wykonał 7 XII t.r. „Konzertstück” R. Volkmanna i „Fantazję c-moll” op. 80 Beethovena. Dn. 2 III 1875 koncertował we Wrocławiu, gdzie pod dyrekcją Bernharda Scholza wykonał „Koncert fortepianowy d-moll” A. Rubinsteina oraz utwory solowe Schumanna i Liszta. W l. siedemdziesiątych występował też w Dreźnie, Frankfurcie nad Menem, Bonn, Stuttgarcie i Budapeszcie. Na wieczorze mickiewiczowskim w wiedeńskim «Ognisku» wykonał jesienią 1877 ze skrzypkiem Gustawem Friemanem „Sonatę Kreutzerowską” Beethovena i „Poloneza Es-dur” Chopina. W r. 1878 dwukrotnie wystąpił w Krakowie: 5 IV m.in. z „Koncertem fortepianowym Es-dur” Liszta i 12 IV m.in. z „II Rapsodią” Liszta. Był uznanym wykonawcą dzieł J. S. Bacha, F. Schuberta, Beethovena, Mendelssohna, Chopina, Liszta i Rubinsteina. W recenzjach podkreślano walory wirtuozowskie jego gry, mniej chwalono stronę emocjonalną. Jego grę cenili m.in. Brahms, Liszt i Władysław Żeleński. Cieszył się też opinią znakomitego pedagoga.
W Filharmonii Wiedeńskiej Ś. dokonał 5 XII 1880 prawykonania „Koncertu b-moll” R. Fuchsa z orkiestrą filharmoników wiedeńskich pod batutą H. Richtera. Planowany na grudzień 1881 w Ringtheater koncert Ś-ego, poświęcony Brahmsowi, został odwołany z powodu pożaru teatru (8 XII t.r.), w którym zginęło kilkuset ludzi; prawdopodobnie z tego powodu Ś. «popadł w rozstrój nerwowy», przerwał występy, zawiesił pracę pedagogiczną i w r. 1882 wyjechał na kilka miesięcy do sanatorium. W tym czasie wydano w Wiedniu jego Polonais de concert F-dur i Rhapsodie sur un thème polonais. W r. 1883 odbył Ś. tournée po Belgii i Wielkiej Brytanii; prawdopodobnie z tej okazji skomponował jedno z najciekawszych swych dzieł: Konzertstück d-moll na fortepian i orkiestrę. W kwietniu 1884 występował po raz kolejny w Krakowie i Wiedniu. Chory nerwowo, odbył w maju 1886 kurację w sanatorium Fusch w Górach Styryjskich. W drodze powrotnej do Wiednia zginął 29 VIII 1886 w katastrofie kolejowej w Mödling. Uroczystości pogrzebowe odbyły się 1 IX w Wiedniu, a 4 IX został Ś. pochowany w grobowcu rodzinnym w Krakowie na cmentarzu Rakowickim (na nagrobku data śmierci: 24 VIII).
Ś. był żonaty.
Spuścizna kompozytorska Ś-ego, m.in. rękopisy 52 utworów fortepianowych, głównie w stylu salonowym, przechowywana jest w Bibliotece Warszawskiego Tow. Muzycznego.
Dybowski S., Słownik pianistów polskich, W. 2003; Enc. muzycz.; Reiss J., Almanach muzyczny Krakowa 1780—1914, Kr. 1939 I—II; Skarbowski J., Sylwetki pianistów polskich, Rzeszów 1996 I; Słown. muzyków pol., II (bibliogr.); — Kalbeck M., Johannes Brahms, Berlin 1908 II 480; Krakowskie Zeszyty Sądowe. Biuletyn Sądu Apelacyjnego w Krakowie w sprawach karnych, R. 25: 2015 nr 1 (289) s. 60—1 (dot. ojca); Mrygoń A., Emil Władysław Śmietański, pianista, pedagog, kompozytor, w: Studia Hieronymo Feicht septuagenario dedicata, Red. Z. Lissa, Kr. 1967; Zduniak M., Muzyka i muzycy polscy w dziewiętnastowiecznym Wrocławiu, Wr. 1984 (fot.); — Giller A., Polska na Wystawie Powszechnej w Wiedniu 1873 r., Lw. 1873 I 107—8; Hanslick E., Aus dem Concertsaal, Wien 1870 s. 396—7; tenże, Conzerte, Componisten und Virtuosen der letzten fünfzehn Jahre, Berlin 1886 s. 76; — „Bluszcz” 1874 nr 14; „Czas” 1866 nr z 14 III, 1867 nr z 12 III, 1870 nr z 6 IV, 1874 nr z 6 III, 1878 nr z 3 IV, 7 IV, 1884 nr z 19 IV; „Echo Muzycz., Teatr. i Artyst.” 1881 nr z 1 III, 1882 nr 2, 1883 nr 12, 1884 nr 16, 22, 26; „Gaz. Lwow.” 1887 nr 136 (nekrolog ojca); „Gaz. Narod.” 1873 nr 165; „Gaz. Pol.” 1876 nr z 1 XII, 27 XII, 1877 nr z 10 I, 6 IX, 7 XII, 1878 nr z 22 XI, 1880 nr z 2 IX; „Głos Narodu” 1898 nr 109 s. 6 (nekrolog matki); „Kłosy” 1873 nr z 5 IV, 1875 nr 535, 1878 nr 649 s. 356; „Kur. Warsz.” 1877 nr z 22 I, 1878 nr z 22 XI; — Nekrologi i wspomnienia pośmiertne z r. 1886: „Bluszcz” nr z 1—3 IX, 5 IX, „Czas” nr 200, „Echo Muzycz., Teatr. i Artyst.” nr 154, „Gaz. Lwow.” nr 201, „Gaz. Warsz.” nr 196, „Kur. Lwow.” nr 246, „Kur. Poranny” nr 245, „Kur. Warsz.” nr 242b, „Tyg. Ilustr.” nr z 23 X, 25 X, „Wiek” nr 195; — Informacje Tomasza Szuberta z Wiednia na podstawie kwerendy („Wiener Zeitung” 1886 nr 199, 200).
Klaudia Podobińska-Kraszewska