Farnik Ernest (1871–1944), dr fil., działacz na Śląsku, ur. 26 VI w Górnym Cierlicku (pow. Cieszyn, Zaolzie), jako syn Alojzego, wolnego chłopa, i Rozalii z Palarczyków. Po ukończeniu gimnazjum w Cieszynie w r. 1894 studiował germanistykę w Uniw. Jagiell. w Krakowie. Doktorat uzyskał za rozprawę Über Goethes »Nausikaa«, drukowaną w Sprawozdaniu gimn. w Wadowicach za rok szk. 1900/1. Uczestniczył w pracach »Jedności«, tajnego związku młodzieży polskiej w gimnazjum niemieckim, a w r. 1894 był jednym z założycieli stowarzyszenia akademików-Polaków ze Śląska Cieszyńskiego »Znicz« (wraz z Wład. Michejdą, Józefem Buzkiem i. i.) i wchodził do pierwszego jego zarządu. Po ukończeniu studiów pracował najpierw jako zast. naucz. w gimn. św. Anny w Krakowie, w roku szk. 1900–1 zajmował takież stanowisko w Wadowicach, gdzie uczył m. i. E. Zegadłowicza, po czym przeniósł się do Cieszyna, gdzie pracował przez szereg lat (1 IX 1901–31 VIII 1910) jako prof. gimn. pol. W tym też czasie był kierownikiem Bursy Macierzy Szkolnej w Cieszynie. W l. 1910–18 był dyrektorem seminarium nauczycielskiego w Bobrku przy Cieszynie, następnie przez pół roku (1 VI 1918–1 XII 1918) dyrektorem gimnazjum pol. w Cieszynie, po czym objął stanowisko naczelnika Komisji Szkolnej przy Radzie Narodowej Księstwa Cieszyńskiego i w tym charakterze przeszedł (1922) do utworzonego później Wydziału Ośw. Publ. przy Urzędzie Wojewódzkim Śląskim w Katowicach, gdzie pełnił początkowo obowiązki wizytatora szkół średnich, a później zastępcy naczelnika Wydziału. Przeniesiony w stan spoczynku, pozostał w Katowicach, gdzie po wkroczeniu Niemców nieprzymuszony przyjął niemiecką listę narodową (volkslistę), przez co jako wybitny działacz śląski dał szkodliwy przykład swoim współziomkom i stracił swe dotychczasowe dobre imię. Zmarł 5 XI 1944.
F. należał do ruchliwszych działaczy śląskich z początków bieżącego wieku. Wziął udział w pracach Macierzy Szkolnej Ks. Ciesz., Polskiego T-wa Pedagogicznego na Śląsku i w organizacjach katolickich, jak »Dziedzictwo błog. Jana Sarkandra« (w l. 1912–1925 był członkiem zarządu) i Związek Śląskich Katolików. Stanął w obronie szkoły polskiej na Śląsku w broszurze pt. Parszywe owce, O nauce dzieci polskich w języku obcym i o nauce w języku ojczystym (Cieszyn 1901). Współpracował w cieszyńskim »Miesięczniku Pedagogicznym«, a w Pol. T-wie Ped. na Śląsku wydał pod pseudonimem Ślązak broszurę O doniosłości języka polskiego w szkole i życiu codziennym, Ludowi polskiemu pod rozwagę (Cieszyn 1905), którą władze austr. ścigały. Należał (obok K. Kiedronia i R. Dyboskiego) do krzewicieli idei jedności Śląska, podzielonego dawniej granicą państwową, organizował i brał udział w zjazdach rodzimej inteligencji śląskiej. W r. 1907 powołał do życia kwartalnik »Zaranie Śląskie«, poświęcony regionalnej literaturze i kulturze ludowej Śląska. Dzięki temu pismu, które początkowo sam wydawał i redagował (później przejęło je Cieszyńskie Towarzystwo Ludoznawcze) ożywił ruch kulturalny na Śląsku i stworzył niejako miejscową szkołę literacką, skupiając wokół »Zarania Śląskiego« wszystkich ówczesnych pracowników na polskiej niwie kulturalnej, zarówno ówczesnego Śląska austr. (Popiołek, Zawisza, A. Hławiczka, Łysek, Grim, Lebiedzik) jak również i pruskiego (Jaroń, Walis). W r. 1912 »Zaranie« przestało wychodzić, lecz w r. 1929 dzięki inicjatywie F-ka znowu zostało powołane do życia. Na łamach »Zarania« ogłosił F. m. in. utwór sceniczny pt. Iste roki, pierwszą i przez długie lata jedyną regionalną sztukę ludową dla śląskich teatrów amatorskich, grywaną do czasów obecnych. Obszerny jej rozbiór i znaczenie narodowe przedstawił Henryk Maurer (»Zar. Śl.« 1934). Prócz rzeczy wymienionych ogłosił F. szereg artykułów z zakresu folkloru i piśmiennictwa śląskiego. W VIII Sprawozdaniu gimn. pol. w Cieszynie za r. 1902/3 ogłosił rozprawę O poezji ludowej na Śląsku Ciesz., w której obok bezimiennej twórczości ludowej uwzględnił również tzw. »domorosłych poetów« (Jana Kubisza, Adama Sikorę i i.). Sikorze poświęcił także osobną rozprawkę (Gwiazdka Ciesz., 1917). Jako znawca ludowości śląskiej (pochodził ze wsi i utrzymywał z nią kontakt) drukował na łamach »Zarania« mnóstwo materiałów ludoznawczych, przyczyniając się w ten sposób do ożywienia zaniedbanych wówczas badań etnograficznych nad Śląskiem. Obok pieśni dał przyczynki do znajomości zwyczajów, obrzędowości i strojów. M. i. towarzyszył K. Nitschowi w jego podróży dialektologicznej po Śląsku. Rozgłośnia katowicka Polskiego Radia miała w F-ku w początkach swego istnienia cenionego prelegenta (cykl pogadanek »Szkice z niwy polskiej Śląska« oraz lekcje języka polskiego). Jeden z tych »szkiców«, mianowicie monografię Jana Łyska, ogłosił drukiem (»Zar. Śl.« 1929). Interesował się także Józefem Chociszewskim, któremu poświęcił kilka studiów: J. Ch. jako współredaktor »Gwiazdki Ciesz.«. (Gwiazdka Ciesz. 1928, 35); Założenie pierwszego stowarzyszenia akademików polskich na Śląsku w związku z działalnością J. Ch. (»Księga o Śląsku«, wyd. z okazji 35-lecia »Znicza«, Cieszyn 1929, str. 65–71); Ch. na Śląsku (Roczniki T-wa Przyj. Nauk na Śląsku III: 1931, str. 322–328).
Ludwik Brożek