Rudziński Eustachy (1885–1953), nauczyciel, poseł na Sejm RP, działacz spółdzielczy, dyrektor Zjednoczenia Związków Spółdzielni Rolniczych RP. Ur. 20 IX w Makowie na ziemi łomżyńskiej, był synem Edwarda, właściciela zakładu ślusarskiego, i Kamilii z Koterwasów.
Szkołę wydziałową ukończył R. w Krakowie. W l. 1903–5 chodził na I i II kurs Wyższej Szkoły Przemysłowej w Krakowie. Po ukończeniu II kursu uczęszczał na wykłady z fizyki i matematyki na Wydz. Filozoficznym UJ, które kontynuował na uniwersytecie w Bernie w Szwajcarii. Na skutek ciężkich warunków materialnych wrócił do kraju i podjął pracę jako nauczyciel matematyki, fizyki i chemii w szkołach średnich w Warszawie, a następnie w Płocku (1912), Dąbrowie Górniczej i Sosnowcu (1913). Pracował również w tajnych organizacjach młodzieżowych oraz włączył się do pracy konspiracyjnej Związku Strzeleckiego, za co był więziony w Kielcach przez władze rosyjskie. W r. 1914 przebywał na strzeleckim kursie podoficerskim w Krakowie.
Po wybuchu pierwszej wojny światowej R. nie otrzymał przydziału do formacji legionowych ze względu na zły stan zdrowia i pracował w intendenturze obozu strzeleckiego pod Oleandrami w Krakowie. W r. 1915 wyjechał (wraz z żoną) do Pragi, gdzie współpracował z dziennikiem „Pravo Lidu” oraz brał udział w organizowaniu samopomocy wśród uchodźców i młodzieży akademickiej. Po powrocie do kraju uczył w szkołach średnich w Sosnowcu. Równocześnie rozpoczął działalność w Polskim Stronnictwie Ludowym (PSL) oraz niepodległościową. Wskutek konfliktu z władzami niemieckimi przeniósł się na teren okupacji austriackiej. Objął kierownictwo nowo założonej szkoły w miejscowości Niemce pod Strzemieszycami. Po utworzeniu Dep. Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego przez Tymczasową Radę Stanu, został mianowany w r. 1917 inspektorem szkolnym w Radomsku. Zakładał nowe szkoły po wsiach i organizował kursy dokształcające dla nauczycieli. Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej w Lublinie mianował go komisarzem ludowym w Radomsku. Z ramienia PSL – «Wyzwolenie» został wybrany z listy nr 3 do Sejmu Ustawodawczego w lutym 1919 w okręgu nr 30 w Częstochowie. W Sejmie był sekretarzem Komisji Spraw Zagranicznych oraz członkiem Komisji: Ochrony Pracy, Oświatowej, Przemysłowo-Handlowej i do Spraw Żydowskich. Przemawiał ponad 20 razy, był przywoływany do porządku, a nawet wykluczany z posiedzeń jak np. za natarczywe domaganie się głosu, który nie został mu udzielony (30 IV 1920). Zabierał głos m. in. w dyskusji nad projektem ustawy o ratyfikacji traktatu wersalskiego (20 VII 1919), nad projektem ustawy konstytucyjnej (24 IX, 19 X, 29 X 1920). W okresie wojny polsko-radzieckiej 1920 r. brał udział w organizowaniu samoobrony społeczeństwa. Wkrótce po wojnie udał się do USA, gdzie przez pół roku pracował nad pozyskaniem sympatyków dla reprezentowanej przez siebie partii. W dn. 7 XI 1919 został wybrany na członka Zarządu Głównego (ZG) PSL – «Wyzwolenie». Wybór ten ponawiano w l. 1921, 1922, 1923, 1925 i 1927. Dn. 21 V 1926 wybrano go również na wiceprezesa ZG PSL – «Wyzwolenie».
W wyborach do Sejmu w listopadzie 1922 uzyskał R. mandat poselski z listy nr 3: PSL – «Wyzwolenie» w okręgu 17 w Częstochowie. W Sejmie był członkiem Komisji: Skarbowo-Budżetowej i Spraw Zagranicznych. W dn. 21 IV 1923 został wybrany na delegata do Państwowej Rady Emigracyjnej. W Sejmie I kadencji przemawiał również ponad 20 razy w tym m. in. w sprawach budżetowych (2 VII 1923, 10 XII 1924, 24 i 28 IV 1925, 30 IX 1926), jako sprawozdawca projektu ustawy o ratyfikacji traktatu koncyliacyjno-arbitrażowego między Polską a Danią (9 II 1927). Podobnie jak i Stanisław Stroński ze Stronnictwa Chrześcijańsko-Narodowego R. odniósł się krytycznie do paktów lokarneńskich zarówno w sejmowej Komisji Spraw Zagranicznych (28 X 1925), jak i w Sejmie (2 III 1926). Oceniał negatywnie wprowadzone w nich rozróżnienie między gwarantowanymi granicami Niemiec na Zachodzie a ich niegwarantowanymi granicami na Wschodzie, osłabienie sojuszu Polski z Francją oraz dopuszczalność wojny w polsko-niemieckim traktacie arbitrażowym.
W wyniku połączenia w r. 1923 PSL – «Wyzwolenie» i PSL – «Jedność Ludowa» doszło również do złączenia reprezentacji parlamentarnych obydwóch stronnictw w r. 1924. W marcu 1925 R. został wybrany na prezesa ich wspólnego klubu; funkcję tę pełnił do maja t. r. Wchodził w skład zespołu redakcyjnego pisma „Wyzwolenie Ludu”. Ogłaszał także artykuły w „Wyzwoleniu” m. in.: Do Braci Chłopów (1925 nr 11), Znaczenie naszego Walnego Zjazdu (1925 nr 14, 15, 16). Uczestniczył w zebraniach półlegalnej organizacji kierowanej przez Adama Skwarczyńskiego, a nawiązującej do tradycji Wolnomularstwa Narodowego – zwanej Zakonem. Był też R. prezesem okręgowego zarządu Kółek Rolniczych i członkiem wydziału Sejmiku Powiatowego w Radomsku. Brał udział w licznych zjazdach i kongresach międzynarodowych. Po zamachu majowym, gdy PSL – «Wyzwolenie» zaczęła stopniowo w l. 1927–8 przechodzić do opozycji, R. opuścił to stronnictwo i przeszedł wraz z m. in. Bogusławem Miedzińskim do obozu rządowego. Spotkał się wówczas z ostrą krytyką na zebraniach i zjazdach chłopskich. W późniejszym życiu politycznym zachował jednak kontakty z działaczami PSL – «Wyzwolenie».
R. był zatrudniony do r. 1927 w Inspektoracie Szkolnym na m. Warszawę, a następnie był dyrektorem Centrali Spółdzielni Rolniczo-Handlowych «Storol» w Warszawie do r. 1928. Z kolei został dyrektorem utworzonego w r. 1924 Zjednoczenia Związków Spółdzielni Rolniczych RP (ZZSR). W tym charakterze objął również funkcję dyrektora Spółdzielczego Instytutu Naukowego (SIN), po odejściu z tego stanowiska w r. 1928 Stanisława Wojciechowskiego. Funkcję tę pełnił honorowo. W r. 1931 objął ponadto po Tadeuszu Kłapkowskim funkcję redaktora naczelnego „Spółdzielczego Przeglądu Naukowego”. Wraz z T. Kłapkowskim był autorem artykułu pt. Spółdzielczość rolnicza (w: „Pięć lat na froncie gospodarczym”, W. 1931 I). W r. 1934 odszedł ze ZZSR oraz zrezygnował z funkcji dyrektora SIN i redaktora naczelnego „Spółdzielczego Przeglądu Naukowego”. Został zatrudniony w Zarządzie Miejskim m. st. Warszawy jako wicedyrektor administracyjny Gospodarstwa Rolnego i Leśnego «Agril». Podobnie jak przy krytyce Locarna, nie zabrakło R-emu również przenikliwości politycznej w ocenie paktu Ribbentrop-Mołotow, w którym widział zagrożenie dla niepodległości i bytu narodu polskiego. Opinię tę R. wyraził 27 VIII 1939 na towarzyskim spotkaniu byłych wyzwoleniowców, wśród których Alfred Fiderkiewicz usprawiedliwiał to polityczne posunięcie ZSRR.
W czasie okupacji niemieckiej R. pracował nadal w «Agrilu», a od r. 1942 był również formalnie zastępcą Mariana Drozdowskiego, dyrektora Miejskiego Zakładu Aprowizacyjnego m. st. Warszawy. Po powstaniu warszawskim został wywieziony do Niemiec, gdzie przebywał do czerwca 1946. Prowadził tam działalność oświatową wśród wysiedleńców polskich. Po powrocie do Polski pracował od r. 1946 do lipca 1948 jako kierownik Działu Ogólnego w Wydz. Rolniczym «Społem». Następnie pracował do 30 V 1951 w Centrali Rolniczej Spółdzielni «Samopomoc Chłopska». Od 26 V 1951 był zatrudniony w Biurze Zarządu Głównego Zrzeszenia Katolików «Caritas» w Warszawie w charakterze kierownika Sekretariatu i zastępcy dyrektora. Zmarł 16 VIII 1953 w Warszawie i został pochowany na cmentarzu na Powązkach.
R. był żonaty i miał córkę.
Giza S., Wycech Cz., Materiały do bibliografii historii ruchu ludowego i zagadnień społecznych wsi 1864–1961, W. 1964; Mościcki-Dzwonkowski. Parlament RP 1919–27 (fot.); Rzepeccy, Sejm i Senat 1922–7, s. 187 (fot.), 189, 464, 467, 470; Rzepecki, Sejm 1919, s. 173 (fot.), 175, 274, 276, 280; Słownik biograficzny działaczy ruchu ludowego. Makieta, W. 1989 (fot.); Giza, Władze stronnictw lud., s. 604–12; Lista posłów do Sejmu Ustawodawczego Rzeczypospolitej Polskiej dn. 12 kwietnia 1919 r., W. 1919 s. 20, 22; Skład osobowy Sejmu Ustawodawczego Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 20 stycznia 1920 r.. [W. 1920] s. 25, 33, 44; Zagórowski, Spis nauczycieli, I–II; – Bartoszewski W., 1859 dni Warszawy, Wyd. 2, Kr. 1984; Drozdowski M. M., Stefan Starzyński prezydent Warszawy, W. 1980; Giza S., Kalendarz wydarzeń historii ruchu ludowego 1895–1965, W. 1967; Korczyk H., Przyjęcie Niemiec i Polski do Rady Ligi Narodów w 1926 roku, Wr. 1986; Krasuski J., Stosunki polsko-niemieckie 1919–1925, P. 1962 s. 120, 122, 452, 458; Madajczyk Cz., Burżuazyjno-obszarnicza reforma rolna w Polsce (1918–1939), W. 1956; Pisma ulotne stronnictw ludowych w Polsce 1895–1939, Oprac. S. Kowalczyk, A. Łuczak, W. 1971; Próchnik A., Pierwsze piętnastolecie Polski niepodległej, W. 1957; Rek T., Ruch ludowy w Polsce, W. 1947 II–III; Światło A., Spółdzielczy Instytut Naukowy 1919–1939, W. 1973 s. 29, 38, 125–6, 128; Weydlich K., Franciszek Stefczyk, W. 1936; Zarys historii polskiego ruchu ludowego, W. 1970 II; – Fiderkiewicz A., Burzliwe lata. Wspomnienia z lat 1928–1939, W. 1963 s. 363–5; tenże, „Dobre czasy”. Wspomnienia z lat 1922–1927, W. 1958 s. 188–9, 285, 292; Materiały źródłowe do historii polskiego ruchu ludowego, W. 1966 II; Spraw. stenogr. Sejmu 1919–27; Szesnaste Sprawozdanie c.k. państwowej Szkoły Przemysłowej w Krakowie ogłoszone z końcem roku szkolnego 1903/4, Kr. 1904 s. 61; toż, Siedemnaste… z 1904/5, Kr. 1905 s. 62; Rocznik polskiego przemysłu i handlu, W. 1938 poz. nr 7830; – „Roczniki Dziej. Ruchu Lud.” Nr 2: 1960, Nr 4: 1962, Nr 9: 1967; „Spółdzielczy Przegl. Nauk.” 1931 nr 8, 1934 nr 2; „Życie Warszawy” 1953 nr 197 s. 3; – Biuro Zarządu Głównego „Caritas” w W. (Krakowskie Przedmieście 62): Akta personalne R-ego nr 10.
Henryk Korczyk