Pohoska Ewa, pseud. Iza, Nina Zawadzka, Halina Sosnowska (1918–1944), działaczka konspiracyjna, publicystka, poetka i dramaturg. Ur. 19 VII w Warszawie, była córką Jana (zob.) i Hanny z Rzepeckich (zob. Pohoska Hanna). W domu panowała atmosfera patriotyczna, sympatie lewicowo-sanacyjne i demokratyczne. P. ukończyła w r. 1935 prywatne liceum Wandy Posselt-Szachtmajerowej w Warszawie. Następnie studiowała etnografię na Uniw. Warsz., lecz z powodu wybuchu wojny w r. 1939 nie zdążyła oddać pracy magisterskiej i złożyć egzaminu końcowego. Współpracowała z czasopismem młodzieży szkolnej „Czerwone Tarcze” (w r. 1938/9 nr 10 artykuł pt. Polska sztuka ludowa). W latach wojny i okupacji P. przez cały czas żywo uczestniczyła w różnych konspiracyjnych poczynaniach kulturalnych i politycznych. Studiowała socjologię i konspiracyjną Akademię Sztuk Pięknych. Trochę malowała. Zasadniczym jednak terenem działalności P-iej w konspiracji było życie kulturalne i polityczne. Poprzez osobiste kontakty, przede wszystkim przez swego wuja, płk-a Jana Rzepeckiego, szefa Biura Informacji i Propagandy (BIP) Komendy Głównej Armii Krajowej (AK), P. została wciągnięta do prac BIP i pełniła ofiarnie funkcję łączniczki i maszynistki.
Jeszcze przed wojną P. była zbliżona do kół młodzieży socjalistycznej. W czasie okupacji niemieckiej stała się członkiem grupy młodzieży socjalistycznej «Płomienie». W organie tej grupy pt. „Płomienie” umieściła kilka artykułów na temat roli sztuki w życiu społecznym, sztuki ludowej i in. W porozumieniu z kierownictwem grupy «Płomienie» weszła P. do redakcji konspiracyjnego pisma literackiego „Droga”, które ukazywało się w l. 1943–4. Należała do założycieli i była pierwszym naczelnym redaktorem tego pisma. „Droga” skupiała grono młodzieży literackiej i artystycznej, częściowo związanej z konspiracyjnymi organizacjami socjalistycznymi, w pewnym stopniu z ludzi sympatyzujących z lewicą społeczną i polityczną. W pierwszym numerze „Drogi” w artykule wstępnym deklarowała P. charakter pisma. Oceniając krytycznie dorobek kulturalny dwudziestolecia międzywojennego, P. uważała, że poszukiwania formalne nie prowadziły do prawdziwej sztuki nowoczesnej; nie wnikano głębiej w sens życia. Przyczyna tego stanu rzeczy – jej zdaniem – tkwiła w zacofanych stosunkach społecznych, teraz zaś należało zmienić zasadniczo stosunek artysty do pracy, szukać odkrywczych i nowych elementów przemian teraźniejszości, a walkę o nową sztukę powiązać z walką o wyższe wartości społeczne i humanistyczne. Jednocześnie P. wypowiadała się przeciw podporządkowaniu sztuki wszelkim ideologiom. Redagowała jedynie dwa pierwsze numery „Drogi”, gdzie ukazały się także inne jej artykuły, m. in. o sztuce ludowej.
Najważniejszym utworem P-iej był wydany już po jej śmierci wiosną 1944 konspiracyjnie na powielaczu w ilości około 200 egzemplarzy dramat pt. Schyłek amonitów, sygnowany jako numer 1 Biblioteki „Drogi”. W ujęciu groteskowo-satyrycznym ukazywała tu autorka ideologiczne i moralne problemy konspiracji, atakując nadmiar haseł, biurokratyzm, tendencje wodzowskie, maskowanie walki o wpływy sporami o koncepcje. Był to utwór z kluczem, gdzie występowały postacie ze świata znajomych P-iej; sama narysowała swój ironiczny autoportret w postaci Natany. P. pisała również wiersze liryczne, niedrukowane, poświęcone m. in. pamięci jej ojca rozstrzelanego w Palmirach w r. 1940. Była także aktorką zespołu Sceny Eksperymentalnej, który wystawił konspiracyjnie w r. 1943 na Filtrowej nr 48 utwór K. I. Gałczyńskiego „Mężczyzna w damskim kapeluszu”. Interesowała się żywo innymi przejawami życia kulturalnego, przede wszystkim sztuką francuską, a także polską sztuką ludową. Dom P-iej na Żoliborzu był jednym z ośrodków życia konspiracyjnego; skupiała się tam zarówno działalność polityczna, jak i kulturalna, a także akcja pomocy Żydom. Dn. 5 I 1944, po aresztowaniu przez patrol niemiecki łączniczki BIP Hanny Czaki, policja pojechała do jej mieszkania na Żoliborzu, ul. Słowackiego 35, gdzie odbywały się wykłady socjologii Uniwersytetu Ziem Zachodnich. Aresztowano całą rodzinę Czakich i wszystkich członków kompletu i wkrótce potem P-ą, która przyszła do mieszkania Czakich, pragnąc ich ostrzec o niebezpieczeństwie. P. została przewieziona do więzienia na Pawiaku. Wszelkie próby uratowania jej okazały się bezskuteczne. Trzymała się bardzo dzielnie; w grypsach z Pawiaka do matki pisała: «Mamo, bądź spokojna, jestem pełna wiary». W nocy z 10 na 11 II 1944 P. wraz z grupą 36 kobiet została rozstrzelana w ruinach getta warszawskiego.
Pełna twórczość P-iej nie została wydana. Schyłek amonitów, poza wydaniem konspiracyjnym, ukazał się w „Dialogu” 1968 nr 8. Niektóre artykuły konspiracyjne przedrukowano w wydawnictwie „Konspiracyjna publicystyka literacka, 1940–1944” (Kr. 1973). Poezje P-iej znajdują się w rękopisach w archiwach prywatnych.
Bibliogr. dramatu pol. 1763–1964, W. [1972] III; Pol. bibliogr. liter., za l. 1946, 1968, 1973; Rutowska M., Serwański E., Straty wśród pisarzy polskich (literatów, publicystów, dziennikarzy i redaktorów) w czasie II wojny światowej i okupacji hitlerowskiej 1939–1945, W. 1980; – Bartelski L., Genealogia ocalonych, Kr. 1963; tenże, Z głową na karabinie, W. 1974 s. 149; Bartoszewski W., Konspiracyjne czasopiśmiennictwo kulturalne w kraju w latach 1939–1945, „Twórczość” 1961 nr 10; tenże, 1859 dni Warszawy, Kr. 1974; tenże, Warszawski pierścień śmierci, Wyd. 2., W. 1970 (fot.); Dunin-Wąsowicz K., Wspomnienia o grupie „Płomienie”, „Pokolenia” 1962 nr 6; Garztecki J., O „Drodze” i Krzysztofie Baczyńskim, „Mies. Liter.” 1972 nr 1; Hillebrandt B., Konspiracyjne organizacje młodzieżowe w Polsce 1939–1945, W. 1973; Jastrzębski Z., Literatura pokolenia wojennego wobec dwudziestolecia, W. 1969; tenże, O „Drodze” i dokumentacyjnej twórczości konspiracyjnej. „Mies. Liter.” 1972 nr 6; Konspiracyjna publicystyka literacka 1940–1944 – Antologia, Kr. 1973; Marczak-Oborski S., O młodych literatach poległych w Warszawie, „Nauka i Sztuka” 1946 nr 2; tenże, Pohoska i Trzebiński – między groteską a dramatem, „Dialog” 1968 nr 8; tenże, Teatr czasu wojny, W. 1967; Petryńska M., Pismo literackie młodych – „Droga” 1943–1944, „Pokolenia” 1965 nr 3; Sołtan T., Motywy i fascynacje, W. 1978; Z dziejów podziemnego Uniwersytetu Warszawskiego, W. 1961; Żołnierz, poeta, czasu kurz… Wspomnienia o K. K. Baczyńskim, Wyd. 3., Kr. 1979; – Domańska R., Pawiak. Więzienie gestapo, W. 1978 (fot.); Petrozolin B., Powrót, „Mies. Liter.” 1979 nr 3; Pohoska H., Dom, „Tyg. Powsz.” 1969 nr 37; Szczypka J., W gałązce dymu, w ognia blasku…, W. 1977.
Krzysztof Dunin-Wąsowicz