Suryn Felicjan, pseud.: F. Sur., Fel. S. (błędnie – F.S.) (1842 lub 1843 – 1921), powstaniec styczniowy, publicysta, literat.
Ur. w rodzinie szlacheckiej, z matki z domu Piotrowskiej; był jedynakiem.
Dzieciństwo i wczesną młodość spędził S. w Boszarach (pow. czauski, gub. mohylewska), majątku brata matki, Leonarda Piotrowskiego (zm. 1860). Następnie mieszkał z rodzicami w sąsiednim pow. czerykowskim, w okolicach Krzyczewa. W 2. poł. k. pięćdziesiątych uczęszczał do gimnazjum w Mohylewie. Od września 1860 studiował w Inst. Rolniczym w Horkach (gub. mohylewska). Pierwszą jego pracą był artykuł Szlachcic białoruski rozpowszechniany w jednej z rękopiśmiennych gazetek studenckich. W okresie studiów pracował charytatywnie w krótkotrwałej, powołanej do życia z inicjatywy miejscowego ziemiaństwa, horeckiej szkółce parafialnej. Od r. 1862 należał do tajnej organizacji spiskowej. W czasie powstania styczniowego, w nocy z 5 na 6 V 1863, dołączając jako student Inst. Rolniczego do oddziału powstańczego pod dowództwem naczelnika woj. mohylewskiego, kpt. Ludwika Topór-Zwierzdowskiego, wziął S. udział w szturmie i zdobyciu Horek. Z powodu odniesionych obrażeń wraz z innym rannym członkiem oddziału pozostawiony został w szpitalu Instytutu. Pomimo denuncjacji władz szkolnych, Komisja Śledcza w Horkach 25 VI t.r. uznała, że S. udziału w powstaniu nie brał. Oddany został jedynie pod nadzór policji, a decyzją dyrekcji wyrzucony z Inst. Rolniczego.
S. osiadł w Krzyczewie, przebywał również w pobliskiej Hubieńszczyźnie i Łuszczejonkach (pow. czerykowski). Zwolniony został spod nadzoru policji pod koniec maja 1871, ale z administracyjnym zakazem zamieszkania w Petersburgu i gub. stołecznych Rosji: petersburskiej i moskiewskiej. Rozpoczął t.r. współpracę z „Tygodnikiem Ilustrowanym”. Początkowo publikował tam artykuły krajoznawcze: Wspomnienie Mohylewa (1871 nr 192), Mścisław (1872 nr 245), Listy z Białorusi (1872 nr 247–248, 1873 nr 273, 275), Listy z podróży po kraju (1873 nr 306, 1874 nr 329–331, 1876 nr 50, 1877 nr 82–83, 1878 nr 135–136). Gromadzone przez S-a materiały do zbioru podań, przysłów i pieśni białoruskich zaowocowały szkicem Słów kilka o tworach fantazji ludu na Białorusi (tamże 1873 nr 266). Niebawem w jego artykułach w „Tygodniku Ilustrowanym” zaczęła dominować tematyka historyczna, dotycząca zwłaszcza średniowiecznych dziejów pobrzeża bałtyckiego: Świętopełk książę Pomorza gdańskiego (1876 nr 33–34), Mestwin książę Pomorza gdańskiego (1877 nr 60–61), Ostatnie zapasy Obotrytów z Niemcami (1879 nr 194–197). Zajmował się też polskim piśmiennictwem XVIII w.: Dawid Pilchowski, biskup – sufragan wileński (1876 nr 30), Erazm Otwinowski i pamiętnik jego do panowania Augusta II (1880 nr 236–240). Na podstawie własnych przeżyć scharakteryzował środowisko studenckie i okoliczną szlachtę we Wspomnieniach horeckich (1879 nr 189–193), a w Ze wspomnień (1883 nr 38–42) zarysował na przykładzie zaprzyjaźnionego rodu arystokratycznego obraz stopniowego upadku i degeneracji tej warstwy narodu. W oparciu o rodzinne silva rerum zrekonstruował obyczajowość i polityczne intrygi z czasów Augusta II w opowieści historycznej Z kresowej przeszłości (1883 nr 46–52), bezskutecznie oferowanej wileńskiej firmie księgarsko-wydawniczej «E. Orzeszkowa i S-ka». Na przełomie l. siedemdziesiątych i osiemdziesiątych opracował do pierwszych trzech tomów „Słownika geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich” dwanaście haseł (jedno wspólnie z Adamem Chmarą), dotyczących głównie miejscowości z okolic Mohylewa (najobszerniejsze hasło: Homel).
Ok. r. 1883 przeniósł się S. na stałe do Mińska. W r. 1885 wydał w Krakowie, nakładem „Kuriera Świątecznego”, niedużą powieść Fatalne wpływy, traktującą o losach szlacheckiej rodziny spod Mohylewa. W l. osiemdziesiątych podejmował w „Tygodniku Ilustrowanym” głównie problematykę historycznoliteracką, w formie studium bądź szkicu: Franciszek Dionizy Kniaźnin (1881 nr 283–286, z błędami), Najnowsi powieściopisarze polscy i ich kierunek (1881 nr 269–273, 275–277) o powieściach Zygmunta Kaczkowskiego, Teodora Tomasza Jeża, Elizy Orzeszkowej oraz Jana Lama; w artykule O pismach Zygmunta Krasińskiego (1884 nr 69–73) apelował o szczegółową monografię twórczości poety. Opublikował również: Bohdan Zaleski. Studium literackie (1886 nr 174–179), Ludwik Kondratowicz i jego poezje (dedykowany Orzeszkowej, 1887 nr 245–257). Współpracował też z „Tygodnikiem Powszechnym”; w artykule Najnowsi popularyzatorowie dziejów naszych (1882 nr 31–36) podjął temat ożywienia współczesnego dziejopisarstwa na przykładzie twórczości Michała Bobrzyńskiego, Józefa Rollego, Waleriana Kalinki oraz Józefa Szujskiego. W studium Sielankopisarze polscy (1884 nr 1–5) przedstawił rozwój polskiej sielanki od Szymona Szymonowica do Teofila Lenartowicza. Sporadycznie publikował w „Kurierze Codziennym”.
Na przełomie XIX i XX w. nabył S. obszerny majątek Gowarczów (pow. konecki) w Król. Pol., gdzie zamieszkał na stałe i zgromadził bogatą bibliotekę. Zmarł 17 I 1921 w Warszawie, został pochowany 21 I na cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kw. A–14, III, 5). Symboliczna tablica imienna S-a znajduje się także w kwaterze powstańców styczniowych (kw. C–13). W okresie drugiej wojny światowej spadkobiercy zmuszeni byli wyprzedać księgozbiór S-a.
W małżeństwie ze Stefanią z Pelikszów (1855–1942), córką Kornela Pelikszy (zob.), miał S. m.in. syna Kornela (1875–1935), inżyniera agronoma, żonatego z Felicją z Leszczyńskich 1.v. Węgierską (1872 – ok. 1930), oraz dwie niezamężne córki: Bolesławę (1886–1949) i Mieczysławę (1884–1962), nauczycielki.
Fot. S-a z rodziną w zbiorach Stanisława Fusieckiego z W.; – Ruch. Kalendarz encyklopedyczny na rok 1889, W. 1889 s. 171; Słown. pseudonimów, I, IV; – Borowy W., [wstęp do:] Kniaźnin F. D., Wybór poezji, Wr. 1948 s. 13;Groniowski K., Kwestia agrarna w Królestwie Polskim 1871–1914, W. 1966; Ihnatowicz E., Podróże do Grodna, w: Na pograniczu. Studia i szkice, Red. H. Karwacka, J. F. Nosowicz, Białystok 1992; Kłosiński K., Mimesis w chłopskich powieściach Orzeszkowej, Kat. 1990; Maliszewski E., Rok 1863 na kresach mohylewskich, W. 1920 s. 16; Markiewicz H., Polskie teorie powieści: od początków do schyłku XX wieku, W. 1998; Olechnowicz M., Polscy badacze folkloru i języka białoruskiego w XIX wieku, Ł. 1986; Paczoska E., Miasto którego nie ma, w: Na pograniczu. Studia i szkice, Red. H. Karwacka, J. F. Nosowicz, Białystok 1992; Pogranicze kultur, Red. C. Kłak, Rzeszów 1997; Walka o dobra kultury, Warszawa 1939–1945, Red. S. Lorentz, W. 1970 II; – Fusiecki S., Dzieje rodzinne, Turek 2005; Księga przysłów, sentencji i wyrazów łacińskich, używanych przez pisarzów polskich, Oprac. L. Czapiński, W. 1892 s. 36; Odrowąż-Szukiewicz H., Świadkowie wydarzeń 1918–1922. Archiwalia mogił żołnierzy na Powązkach wojskowych, W. 1990; Orzeszkowa E., Listy zebrane, Red. C. Jankowski, Wr. 1976 VIII; – „Kur. Warsz.” 1921 nr 19–20 (nekrologi); – B. Jag.: sygn. 6479 IV k. 503, sygn. 6535 IV k. 406–9 (listy S-a do Kraszewskiego), sygn. 7829 IV k. 296–8 (list S-a do M. Rollego); IBL PAN: Arch. Orzeszkowej, listy S-a, list Wincentego Korotyńskiego z 19 IX 1887; Lietuvos valstybės istorijos archyvas w Wil.: F. 370 Ap. 1871 p/o B194 s. 45 ds., F. 1248 Ap. 2, B.677 k. 35, F. 1248 Ap. 2 B.667 g k. 252 ds.; USC m. stoł. W.: sygn. V–131/111/1942 (akt zgonu żony S-a); USC w Mińsku Maz.: nr 95/1949/5 (odpis skrócony aktu zgonu córki S-a, Bolesławy), nr 253/ 1962/5 (odpis skrócony aktu zgonu córki S-a, Mieczysławy); – Informacje Józefa Szostakowskiego z Wil. oraz Stanisława Fusieckiego z W.
Dariusz Kukuć