Sypniewski Felicjan (1822–1877), przyrodnik.
Ur. 24 I w rodzinnym majątku Piotrowo koło Poznania, w rodzinie szlacheckiej h. Odrowąż, był drugim dzieckiem Stanisława (1772–1843), w czasach Ks. Warsz. prezesa rady municypalnej Poznania, asesora tryb. handlowego, oraz Anny z Powelskich (ok. między 1794 a 1797 – 1858).
S. uczęszczał do szkół w Poznaniu, m.in. od r. 1831 do Gimnazjum Marii Magdaleny, którego jednak nie ukończył. Ok. r. 1840 odbywał praktykę rolniczą w majątku w Truskułowie. Od r. 1842 uczył się w nowo otwartej dwuletniej szkole rolniczej w Reskowie na Pomorzu Zachodnim. Przez kilka lat, od ok. r. 1845, studiował nauki przyrodnicze w Berlinie, słuchając m.in. wykładów H. W. Dovea i Ch. G. Ehrenberga; zaprzyjaźnił się wtedy z Julianem Zaborowskim. Dyplomu nie uzyskał. Następnie wrócił do Piotrowa i poświęcił się prowadzeniu swego majątku (639,11 ha). Zajmował się też ogrodnictwem i szkolił ogrodników. Równocześnie prowadził badania nad florą i fauną okolicznych terenów. Należał do Naturwissenschaftlicher Verein der Provinz Posen i na jego posiedzeniach wygłosił kilka odczytów. Współpracował z poznańskim tygodnikiem „Przyroda i Przemysł”, wydawanym od r. 1856 przez Zaborowskiego; opublikował tam anonimowo Opis zwierząt błonkoskrzydłych czyli skrzydlatych należących do fauny polskiej (1856 nr 46) oraz Opisanie mięczaków krajowych żyjących (niekoplanych) należących do fauny polskiej (1856 nr 49). Interesował się astronomią i zapowiadaną na łamach pisma pracę Popularny wykład astronomii ogłosił, jak się wydaje (także anonimowo) pt. Jaką odgrywają rolę zmiany księżyca w rachubie czasu (1857 nr 45–46). W r. 1857 został członkiem zwycz. powołanego wówczas Tow. Przyjaciół Nauk w Poznaniu (TPNP) i 31 X t.r. objął przewodnictwo jego Wydz. Przyrodniczego. Na posiedzeniach Wydziału wygłosił dziewięć odczytów: O konstrukcji i użyciu nowszych achromatycznych mikroskopów, tudzież o przysposobieniu i zachowywaniu mikroskopowych przedmiotów, O komecie Donatego, O mamucie („Przyr. i Przem.” 1858 nr 21–22), O charakterze ogólnym powierzchni księżycowej, O diatomaceach, czyli jednokomórkowych organizmach z pryzmatyczną powłoką krzemionkową, Teoria atomistyczna dr. Schleitza, O rozwijaniu i mnożeniu się owadów żyworodnych, w szczególności kleszcza, czyli wlepszcza owczego, (melophagus ovinus), O planetach krążących pomiędzy Marsem a Jowiszem oraz O wpływie pasożytów na organizmy roślinne i zwierzęce. Był jednym z inicjatorów utworzenia Muz. Przyrodniczego TPNP; ofiarował mu swą kolekcję mięczaków i wraz z Zaborowskim zaapelował o nadsyłanie zbiorów z terenu W. Ks. Pozn. Po śmierci Zaborowskiego pełnił od października 1858 funkcję redaktora naczelnego „Przyrody i Przemysłu” (nr 42–48; potem pismo przestało się ukazywać).
W r. 1860 opublikował S. pracę Okrzemki (Diatomaceae) okolic Poznania wraz z krótką charakterystyką wszystkich rodzajów okrzemek w wodach słodkich żyjących według analitycznej metody (P.), będącą pierwszym polskim diatomologicznym opracowaniem florystycznym oraz podręcznikiem z tego zakresu wraz z kluczem do oznaczania okrzemek. Był twórcą polskiego terminu «okrzemki» oraz całej nomenklatury tych glonów. Otrzymał wtedy propozycję objęcia wakującej Katedry Zoologii na UJ, ale nie mając studiów uniwersyteckich, postanowił nie przyjmować posady. W r. 1860 odszedł z funkcji przewodniczącego Wydz. Przyrodniczego TPNP, znalazł się natomiast w składzie komisji do scalenia średzko-wrzesińskich, poznańsko-szamotulskich i gostyńskiego towarzystw rolniczych oraz do opracowania projektu statutu przyszłego Centralnego Tow. Gospodarczego dla W. Ks. Pozn. (powstało 21 II 1861 w Poznaniu). W r. 1872 został członkiem dyrekcji filialnego Tow. Rolniczego Poznańsko-Szamotulskiego.
S. prowadził także badania nad krajowymi mchami i wodorostami. Zgromadził cenne zbiory botaniczne, zoologiczne i mineralogiczne, w tym kolekcję motyli (ponad 10 tys. gatunków), pajęczaków i mięczaków, a także bogatą bibliotekę z zakresu entomologii i malakologii. Do swych badań zakupił aparaturę naukową, m.in. mikroskopy i teleskop. Amatorsko zajmował się też malarstwem; pozostawił zbiór akwarel, wzorowanych częściowo na obrazach J. L. von Hildebrandta. S. zmarł 6 IX 1877 w Piotrowie, został pochowany w grobowcu rodzinnym w Głuszynie pod Poznaniem.
S. był dwukrotnie żonaty. W małżeństwie z Walerią z Dobrogoyskich (zm. 1850) miał syna Józefa (ur. 1850), a w małżeństwie z Walentyną z Radońskich (1837–1903) czworo dzieci: Teodora (ur. 1866), wydawcę założonej w r. 1912 w Poznaniu „Gazety Powszechnej”, Franciszka (ur. 1868), Karola (ur. 1869) i Emilię (ur. 1876).
W r. 1882 w poznańskim „Ziemianinie” (nr 28) ukazał się artykuł S-ego O ważności botaniki dla rolników. Zebrana przez niego kolekcja mięczaków została oznaczona przez lwowskiego malakologa Józefa Bąkowskiego, a jej spis obejmujący 58 gatunków ślimaków i 9 gatunków małży opublikował Piotr Radoński w „Rocznikach Poznańskiego Tow. Przyjaciół Nauk” (R. 19: 1882). Wdowa po S-m przekazała jego spuściznę na rzecz TPNP; kolekcja motyli stała się po pewnym czasie własnością UJ.
Enc. Org., XXIV; Poczet członków Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk 1857–2007, P. 2008; Słown. biologów; Słown. pol. tow. nauk., II cz. 3; Wojtkowski, Bibliogr. historii Wpol.; Wpol. Słown. Biogr.; Żychliński, II; – Grot Z. i in., Sto lat poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, P. 1957; Hist. Nauki. Pol., IV; Karwowski, Hist. W. Ks. Pozn., II, III; Nauka w Wielkopolsce. Przeszłość i teraźniejszość, Red. G. Labuda, i in., P. 1973; Siemińska J., Polscy badacze okrzemek, „Wiad. Botaniczne” 2007 nr 1–2 s. 30–1; Swinarski W., Towarzystwo Rolnicze Poznańsko-Szamotulskie 1860–1910. Rys historyczny pięćdziesięcioletniego istnienia, P. 1910 s. 22; Szafran H., Przyczynki do historii badań flory poznańskiej, P. 1993 s. 12–18; taż, Wydział Matematyczno-Przyrodniczy Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, „Roczniki Hist.” R. 23: 1957; Veritate et scientia. Księga pamiątkowa w 125-lecie Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Red. A. Gąsiorowski, W.–P. 1982; Wojtkowski A., Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Poznaniu w latach 1857–1927, P. 1928 s. 130, 176, 178–9, 187, 194–7, 268; Zakrzewski Z., Wielkopolanie w kulturze polskiej. Refleksje nad przeszłością, P. 1992; – Motty M., Przechadzki po mieście, P. 1999 I; Spis naturalistów polskich obecnie żyjących, oraz wyliczenie ich prac na polu piśmiennictwa nauk przyrodniczych. Felicjan Sypniewski, „Przyr. i Przem.” 1858 nr 28 s. 222; Wielkopolska (1851–1914). Wybór źródeł, Oprac. W. Jakóbczyk, Wr. 1954; – „Dzien. Pozn.” 1877 nr 205 (nekrolog S-ego); „Przyr. i Przem.” 1858 nr 5 s. 39; „Roczniki TPNP” R. 1: 1860 s. 596–600, 606, 617, R. 2: 1863 s. 782–3, R. 16: 1889 s. 753–5, 790–4 (F. Chłapowski), R. 19: 1892 s. 623–8; AP w P.: sygn. 15101 (kartoteka ewidencji ludności), sygn. 2653 k. 96; B. TPNP: rkp. 1646 k. 33–8, rkp. 1659 k. 22–7, rkp. 1670 k. 42–5, rkp. 1683 k. 24–30, rkp. 1691/2 k. 50–4, rkp. 1802 k. 105, rkp. 1804 k. 296–8.
Alina Hinc