Sypniewski Feliks (1830 lub 1831 – 1902), malarz.
Wg świadectwa szkolnego w r. 1849 miał 18 lat. Pochodził z rodziny szlacheckiej, wywodzącej się z Wielkopolski. Był synem Feliksa; zapewne wcześnie został sierotą. Prawdopodobnie jego stryjem był Ignacy Sypniewski, urzędnik państw., w r. 1849 naczelnik pow. krasnostawskiego w Lubelskiem, który opiekował się S-m.
S. początkowo uczył się w Gimnazjum Realnym w Warszawie, a w l. 1846–9 był słuchaczem Kursu Realnego przy Gimnazjum Gubernialnym w Lublinie. W l. 1849–52 kształcił się w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie. Wówczas i po ukończeniu Szkoły przebywał w kręgu malarzy skupionych wokół Wojciecha Gersona, do którego należeli m.in. Józef Brodowski, Franciszek Kostrzewski, Henryk Pillati i Józef Szermentowski; poznał też Juliusza Kossaka. Utrzymywał kontakty z zaprzyjaźnionym z tym gronem, dziennikarzem i fotografem, Marcinem Olszyńskim. W r. 1853 został przedstawiony wśród licznie sportretowanych artystów warszawskich na obrazie Pillatiego „Turniej artystów”, żartobliwie dokumentującym ścieranie się malarstwa historycznego z rodzajowym.
S. uprawiał od początku malarstwo historyczne, często idealizując wydarzenia sprzed wieków. Na wystawie TPSP w Krakowie eksponował w r. 1855 olejny obraz Odbicie branki z rąk tatarskich. Prawdopodobnie dzięki pomocy Benedykta Tyszkiewicza wyjechał t.r. na dalsze studia do Paryża. Razem z przybyłymi z Warszawy malarzami, m.in. Kossakiem, Pillatim i Franciszkiem Tepą, korzystał pod koniec pobytu w r. 1857 z pracowni urządzonej przez Gersona. Pillati jeszcze t.r. na obrazie „Rozejście się narodów”, zainspirowanym gremialnymi wyjazdami młodych malarzy za granicę (Muz. Narod. w W.), przedstawił S-ego jadącego z Warszawy do Lublina. Jeżeli rzeczywiście odbył S. tę drogę, to przebywał w Lublinie krótko, bowiem już w r. 1858 wystawiał prace w Warszawie: w sklepie Władysława Hirszla oraz na otwartej 2 VII t.r. Wystawie Krajowej Sztuk Pięknych, gdzie pokazał obrazy Hetman Koniecpolski i Hetman Sanguszko, dobrze przyjęte przez krytykę. W l. 1860–87 corocznie brał udział w warszawskich wystawach TZSP, eksponując przeważnie obrazy historyczne, często batalistyczne, wykonane głównie w technice olejnej, a niekiedy także akwarele i rysunki (m.in. Zdarzenie z życia Stanisława Rewery Potockiego, hetmana Wielkiego Koronnego, Żółkiewski pod Cecorą, Jadwiga pod Haliczem, Jan Zamoyski odwiedzający Jana Kochanowskiego, Śmierć Leszka Białego, Rotmistrz chorągwi pancernej, Henryk Dąbrowski na balu oraz Bitwy: pod Obertynem, pod Grunwaldem, pod Puckiem, pod Warną i Bitwa średniowieczna). Na początku l. sześćdziesiątych wprowadził do tematyki swoich obrazów sceny rodzajowe, ale nadal odwoływał się często do wieków minionych (np. Romans z czasów Zygmunta Augusta, Pogoń za zwierzem). Eksploatował też tematy fantastyczne (Dziewice jezior), a nawet anegdotyczne (m.in. w r. 1865 sześć rysunków ukazujących aktora Ludwika Panczykowskiego w pięciu rolach). Na zamówienie TZSP w Warszawie wykonał w r. 1868 projekt dekoracji fryzu w siedzibie Towarzystwa w dawnym klasztorze Bernardynów. Rysowany węglem karton przedstawiał Włoskich medalierów na dworze Zygmunta Starego (niekiedy tytułowany Początek medalierstwa w Polsce) i zyskał uznanie krytyki jako jedno z najlepszych dzieł S-ego (zakupiony przez TZSP w r. 1874). Również inne wystawiane w TZSP prace S-ego były niemal corocznie kupowane przez Towarzystwo i losowane jako premie lub reprodukowane do losowania. S. był też trzykrotnie wyróżniony: w r. 1863 w konkursie na rysunek historyczny za Jadwigę pod Haliczem, w r. 1873 w konkursie na obraz z życia św. Stanisława ze Szczepanowa, a w r. 1874 drogą tzw. premii reprodukcyjnej (wykonano litografię z obrazu S-ego Toast weselny). Pierwszą nagrodę zdobył w r. 1877, w konkursie na rysunek przedstawiający śmierć Leszka Białego. W l. 1858–85 posłał kilkanaście swoich dzieł (przeważnie wystawianych w TZSP) na wystawy do TPSP w Krakowie. Od r. 1866 czasopisma warszawskie („Kłosy”, „Tygodnik Ilustrowany”, „Tygodnik Powszechny”, potem „Biesiada Literacka” i „Tygodnik Polski”) zamieszczały drzeworytowe reprodukcje jego obrazów i rysunków; ukazało się w nich ogółem ponad osiemdziesiąt ilustracji wg prac S-ego.
Uczestnicząc w życiu artystycznym Warszawy, był S. w l. 1875–81 członkiem rzeczywistym TZSP, a w r. 1878 znalazł się w gronie malarzy, którzy ofiarowali swe prace do albumu darowanego Józefowi Ignacemu Kraszewskiemu (album w Muz. Narodowym w Poznaniu). Do początku l. osiemdziesiątych utrzymywał też bliższe kontakty z rodziną malarza Erazma Fabiańskiego, którego drugą żoną była Lucyna z Sypniewskich, córka Ignacego. Prawdopodobnie wyjeżdżał wtedy na wieś z Fabiańskimi. Na tematy swych obrazów wybierał S. wydarzenia z odległej historii Polski, które ukazywał w sposób narracyjny. Postaciom nadawał pozy schematyczne, a z czasem popełniał coraz więcej błędów w ich anatomii. Wytykano mu też ubogą paletę barw. S. był świadomym epigonem twórczości Aleksandra Lessera i Januarego Suchodolskiego, korzystał też z dorobku Kossaka. Od poł. l. osiemdziesiątych wystawiał coraz rzadziej, choć nadal malował i rysował. Pod koniec życia stał się odludkiem. Zmarł 5 I 1902 w Szpitalu Dzieciątka Jezus w Warszawie, wg nekrologów został pochowany (początkowo pod omyłkowym nazwiskiem Cetliński) na cmentarzu na Bródnie.
S. rodziny nie założył.
W r. 1904 zorganizowano wystawę prac S-ego, pokazaną w TZSP w Warszawie i TPSP w Krakowie. Prace i reprodukcje S-ego losowano jako premie w TZSP aż do wybuchu pierwszej wojny światowej; wykorzystywano je też w czasopismach („Wędrowiec” 1904–6, „Ziarno” 1908–13). Pojawiały się także na wystawach tematycznych, m.in. jego Autoportret (wówczas własność Zofii z Lubomirskich Benedyktowej Tyszkiewiczowej) pokazano w r. 1919 w Pałacu Łazienkowskim w Warszawie na wystawie „Sto lat malarstwa polskiego”, a obraz Chłopiec jedzący eksponowano w r. 1922 na Wystawie Malarstwa Polskiego XIX w. w Lublinie. Obrazy S-ego wykorzystywano również jako wzory do haftów krzyżykowych (tego rodzaju wyroby Zakładu Rujskich eksponowano w r. 1902 na wystawie w Paryżu). Pojedyncze obrazy pojawiają się aktualnie w handlu antykwarycznym. Prace S-ego znajdują się m.in. w zbiorach Muz. Narodowego w Warszawie.
Wizerunek S-ego na zbiorowym portrecie malarzy warsz. z r. 1858 przez Antoniego Murzynowskiego w Muz. Narod. w W.; – Pol. Bibliogr. Sztuki; Thieme–Becker, Lexikon d. Künstler, XXXII; – Grafika prasowa w XIX wieku, Kórnik 2007; Katalog Nieustającej Wystawy TPSP, Kr. 1904; Katalog Wystawy Malarstwa Polskiego XIX w., L. 1922 poz. 76 (nieścisłości); Sto lat malarstwa polskiego, W. 1919 poz. 201; – Bolesławita B., Z roku 1866 rachunki, P. 1867 s. 296–304; Dobrowolski, Nowoczesne malarstwo pol., I; [Gerson W.], „Jednodniówka Pamięci prof. i kolegów”, W. 1907; Jakimowicz I., Ryszkiewicz A., Szkoła Sztuk Pięknych w Warszawie 1844–1866, „Roczn. Warsz.” T. 4: 1963 s. 109; Kozakiewicz S., Ryszkiewicz A., Warszawska cyganeria malarska, Wr. 1955; Księga pamiątkowa jubileuszu J. I. Kraszewskiego 1879 roku, Kr. 1881; Piątkowski H., Z przeszłości polskiego malarstwa, „Wędrowiec” 1905 nr 2 s. 25–6; [Prokesch W.] W. Pr., Wystawa dzieł śp. F. Sypniewskiego w TPSP w Krakowie, „Kur. Warsz.” 1904 nr 82; Ryszkiewicz A., Malarstwo Polskie. Romantyzm, historyzm, realizm, W. 1989; tenże, Polski portret zbiorowy, Wr. 1961; Swieykowski, Pam. Tow. Przyj. Sztuk Pięknych; Wiercińska, Tow. Zachęty; Witkiewicz S., Juliusz Kossak, Lw. 1906, s. 38,50; – Sprawozdanie Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych, Kr. 1904 s. 20–1; Sprawozdania Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych, W. 1875–82; Wiercińska, Katalog prac TZSP; – „Gaz. Codz.” 1856 nr 43, 1858 nr 135; Kalendarz Jaworskiego, W. 1865 s. 36, 1867 s. 133, 1869 s. 8, 54, 1870 s. XXXVI, 1872 s. 5, 1873 s. 52, 1874 s. 5, 51, 53, 1875 s. 5, 61; „Kółko rodzinne” 1860 nr 22; „Kron. Wiad. Krajowych i Zagran.” 1858 nr 182; „Lamus” 1910 z. 8 s. 511; „Tyg. Ilustr.” 1865 nr 318 s. 178–9, 1904 nr 14 s. 277 (fot.); „Tyg. Mód i Powieści” 1978 nr 33 s. 387; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne z r. 1902: „Bibl. Warsz.” t. 1 nr 2 s. 406 (Kron. miesięczna), „Biesiada Liter.” nr 4 s. 75, „Gaz. Lwow.” nr 17, „Kur. Lwow.” nr 21, „Kur. Warsz.” nr 17, „Słowo Pol.” nr 36, „Tyg. Ilustr.” nr 4 s. 78, „Wędrowiec” nr 4 s. 66, „Ziarno” nr 4 s. 79, „Życie i Sztuka” nr 3 s. 35; – AP w L.: Gimn. Woj. Lub., sygn. 486 s. 122–3; B. Jag.: rkp. 7831 IV k. 112–13 (listy S-ego do TPSP w Kr.); Paraf. rzymskokatol. p. wezw. Świętego Krzyża w W.: Księgi ślubów.
Joanna Daranowska-Łukaszewska