Sznarbachowski Feliks Witold, pseud.: Bohdan Kresowiec, Syn Kolejarza (1876–1931), ksiądz rzymskokatolicki, działacz społeczny, pisarz, wydawca.
Ur. 29 V w Browkach (pow. skwirski), był synem Mikołaja Floriana, powstańca styczniowego, po utracie majątku ziemskiego na Litwie ukrywającego się w Besarabii, a następnie pracownika kolei na Podolu i Kijowszczyźnie, oraz Marii z Korybut-Romanowskich. Miał czworo rodzeństwa: Helenę (zm. 1957), zamężną za Cezarym Wiktorem Wilczewskim, Marię, pianistkę, Józefa (zm. 1926), laryngologa, i Franciszka (1884–1936), adwokata.
W l. 1885–94 uczęszczał S. do gimnazjum w Kijowie. Następnie wstąpił w r. 1895 do seminarium duchownego w Żytomierzu. Skierowany w r. 1898 na dalsze studia do Akad. Duchownej w Petersburgu, po kilku miesiącach z powodów zdrowotnych wrócił do Żytomierza, gdzie 25 VI 1899 otrzymał święcenia kapłańskie z rąk sufragana łucko-żytomierskiego bp. Bolesława Hieronima Kłopotowskiego. Był wikariuszem, a od kwietnia 1900 czasowym administratorem paraf. Czeczelnik (pow. olhopolski); pełniąc tę funkcję, dokończył budowę kaplicy w Olhopolu. W grudniu 1900 został administratorem paraf. Szarawka (pow. proskurowski); w ciągu kilku lat odnowił tam kościół, odbudował plebanię i budynki gospodarcze oraz uporządkował sprawy majątkowe parafii. Opublikował broszury: Historyczny rys Fastowa (W. 1904), Nieco o kapłaństwie i Obrazki ze wsi. Nowele (obie W. 1906). W czasie pogromów w r. 1905 udzielał pomocy Żydom.
Dn. 8 XI 1906 bp łucko-żytomierski Karol Antoni Niedziałkowski mianował S-ego proboszczem kościoła katedralnego w Żytomierzu i wicedziekanem żytomierskim. S. zbudował w Żytomierzu dom dla księży, przeznaczony też na siedzibę kurii biskupiej i schronisko dla kapłanów-emerytów, wzniósł kaplice na przedmieściu Krosznia oraz poza miastem w Zabrudziu, a także odnowił kaplicę cmentarną. W r. 1907 opublikował w Żytomierzu kilka «czytanek ludowych» o treści religijno-społecznej. Na I Zjeździe Pisarzy i Dziennikarzy Polskich Katolickich, 18–20 VI t.r. w Warszawie, wygłosił referat O potrzebie porady prawnej dla ludu. Dn. 26 XI Sąd Okręgowy w Kamieńcu Podolskim skazał S-ego na grzywnę oraz zakazał pełnienia funkcji kościelnych przez trzy miesiące za nawracanie prawosławnych na katolicyzm. Dn. 9 VII 1909 został członkiem konsystorza łucko-żytomierskiego; t.r. otrzymał też godność kanonika honorowego kapit. łuckiej. W poł. lipca 1910 mianowano go administratorem sanktuarium w Brahiłowie (pow. winnicki), a w l. 1910–14 pełnił także funkcję wicedziekana winnickiego. Założył w Brahiłowie własne wydawnictwo, w którym drukował broszurki «kopiejkowe» i książki, głównie o tematyce religijnej, m.in. Żywy Różaniec, jego pożytek, zadania i ustawy (Żytomierz 1911), oraz poświęconą historii sanktuarium Monografię Brahiłowa i historię Cudownej Statui Pana Jezusa Brahiłowskiego (Żytomierz 1911); w l. 1912–14 wydał trzy tomy ilustrowanego „Kalendarza Brahiłowskiego”. Starając się przywrócić tradycję pielgrzymkową do Brahiłowa, odnowił kościół (konsekrowany w r. 1911 przez sufragana łucko-żytomierskiego bp. Longina Żarnowieckiego), a obok wzniósł dom dla pielgrzymów. Dokończył też budowę kościoła filialnego w Żmerynce (pow. winnicki).
Usunięty w r. 1914 przez władze rosyjskie z Brahiłowa, objął S. probostwo kolegiaty w Ołyce (pow. dubieński). Mimo działań wojennych i przejścia w r. 1915 linii frontu, uporządkował miejscowy kościół i cmentarz oraz odbudował dawne budynki kolegiackie. Na początku r. 1916 udał się na leczenie do Piotrogrodu; pracował tam jednocześnie jako kapelan w ochronkach w pobliskich Szuwałowie i Ozierkach oraz wyjeżdżał do obozu dla internowanych w Rewlu (obecnie Tallin). Nawiązawszy współpracę z Centralnym Komitetem Obywatelskim Król. Pol. w Rosji, wchodzącym w skład Rady Zjazdów Polskich Organizacji Pomocy Ofiarom Wojny, z ich pomocą wydał w Piotrogrodzie t.r. modlitewniki: Głos wygnańca, Przed Twe ołtarze oraz Nabożeństwo majowe dla kapłanów. Równocześnie publikował w Charkowie serię „Biblioteczka dla wygnańców”, oferującą broszurowe wydania dzieł z literatury polskiej oraz opracowań z zakresu historii Polski; poza serią wydał tam wtedy Album królów polskich i Album polski dla młodzieży. W listopadzie zamieszkał w Kijowie i t.r. opublikował tu Mowę żałobną wygłoszoną w kościele św. Aleksandra w Kijowie, na nabożeństwie za duszę ś.p. Henryka Sienkiewicza d. 10/23 listopada 1916 r. oraz założył miesięcznik „Wiadomości bibliograficzne”, a jego kierownictwo powierzył przebywającemu tam wówczas Aurelemu Drogoszewskiemu; pismo stawiające sobie za cel informację o całości polskiego piśmiennictwa w Rosji upadło w r. 1917, po wydaniu trzech numerów. Dn. 4 II t.r. został S. mianowany proboszczem kościoła NMP w Berdyczowie, a we wrześniu, po oddaniu tej świątyni jezuitom, przeszedł na probostwo tamtejszej paraf. św. Barbary; od 7 VI był dziekanem lipowiecko-berdyczowskim. Po rewolucji lutowej 1917 r. odzyskał w Berdyczowie budynki klasztoru pokarmelitańskiego i umieścił w nich «Dom Polski», bibliotekę polską i bursę dla młodzieży. Był członkiem Polskiego Tow. Opieki nad Zabytkami Przeszłości i kierował jego filią berdyczowską oraz należał do władz założonego przez Towarzystwo «Skarbca druków polskich w cesarstwie z epoki wojny», gromadzącego ówczesne wydawnictwa polskie z terenu Rosji. Stał na czele miejscowego oddziału Polskiego Komitetu Wykonawczego na Rusi. W czerwcu t.r. uczestniczył w zjeździe polskich organizacji w Kijowie, na którym m.in. postulował utworzenie katedry teologii na kijowskich Wyższych Polskich Kursach Naukowych. Po rozbiciu w maju 1918 pod Kaniowem II Korpusu Polskiego ukrywał w Berdyczowie przed Niemcami żołnierzy polskich.
W sierpniu 1918 wrócił S. do Ołyki i w ciągu kilku miesięcy założył na Wołyniu kilkanaście szkół Polskiej Macierzy Szkolnej oraz wiele stow. spółdzielczych. W ołyckim pałacu Radziwiłłów urządził seminarium duchowne diec. łucko-żytomierskiej, a w zakupionym przez siebie domu otworzył sierociniec. Następnie krótko mieszkał w Łucku i stanął na czele polsko-ukraińsko-czeskiej delegacji z Wołynia, która została przyjęta w Warszawie przez marszałka Sejmu Ustawodawczego Wojciecha Trąmpczyńskiego, premiera Ignacego Paderewskiego oraz (7 VI 1919) Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego, a także ambasadorów Wielkiej Brytanii, Francji i USA oraz nuncjusza apostolskiego A. Rattiego. Dn. 13 VI 1919 przemawiał S. w warszawskim Muz. Handlu i Przemysłu na wiecu w sprawie sytuacji ludności polskiej Wołynia, Podola i Kijowszczyzny. Wystąpił 21 VII t.r. z listem otwartym do tzw. komisji Henry’ego Morgenthaua, protestując przeciw oskarżeniom Polaków o dokonywanie pogromów ludności żydowskiej. Dn. 15 X został prałatem dziekanem przywróconej kapit. kolegiackiej w Ołyce, a w poł. r. 1920 protonotariuszem apostolskim. Następnie przebywał przez kilka miesięcy w USA, odwiedzając polskie parafie.
Na początku r. 1921 został S. proboszczem we Włodzimierzu Wołyńskim. Rewindykował część dóbr kościelnych przejętych przez Cerkiew prawosławną oraz założył miesięcznik „Praca Katolicka” (ukazało się tylko sześć numerów). T.r. zorganizował pielgrzymkę diecezjalną do Częstochowy, która w drodze powrotnej złożyła w Sejmie w Warszawie dwa memoriały dotyczące Wołynia: w sprawie potrzeb religijnych ludności oraz sytuacji polskich chłopów bezrolnych. W grudniu t.r. objął probostwo w Kowlu. Został tam prezesem Komitetu Wykonawczego powołanego 26 XII Komitetu Budowy Kościoła-Pomnika p. wezw. św. Stanisława Biskupa Męczennika «ku czci poległych na Kresach bohaterów polskich». W l. 1922–5 był członkiem diecezjalnej rady artystycznej ds. budowli i zdobnictwa kościelnego. Publikował opowiadania, wiersze i artykuły (pod pseud. Bohdan Kresowiec i Syn Kolejarza) w wychodzących w Łucku w l. 1923–5 „Ludzie Bożym”, a następnie w l. 1930–1 w „Życiu Katolickim”. Po utworzeniu w październiku 1925 diec. łuckiej był jednym z kandydatów na biskupa ordynariusza, jednak rząd RP nie zgodził się na jego nominację. W celu zebrania funduszy na budowę kościoła-pomnika w Kowlu wydał pracę Początek i dzieje rzymsko-katolickiej diecezji łucko-żytomierskiej, obecnie łuckiej w zarysie (W. 1926). Podczas kolejnego pobytu w USA opublikował Życie i czyny ś.p. arcybiskupa Jana Cieplaka (Nowy Jork 1927). Uważano S-ego za filar Chrześcijańskiej Demokracji na Wołyniu. Był prezesem Centralnego Związku Zjednoczonych Organizacji Polskich Okręgu Kowelskiego oraz naczelnym kapelanem wołyńskiego towarzystwa «Sokół». S. zmarł 10 VIII 1931 w Kowlu, został pochowany na cmentarzu obok nowo wybudowanego prezbiterium niewykończonego kościoła-pomnika św. Stanisława; w pogrzebie uczestniczył bp łucki Adolf Szelążek. S. był odznaczony rosyjskim Orderem św. Stanisława III kl. (1909).
Bratankiem S-ego (synem Franciszka) był Włodzimierz (1913–2003), poeta, prozaik, działacz Obozu Narodowo-Radykalnego «Falanga», który po wojnie na emigracji współpracował z Radiem Wolna Europa.
Imię S-ego nadano ulicy w Kowlu, przy której mieszkał. Budowę kościoła-pomnika ukończył jego następca na probostwie kowelskim ks. Marian Tokarzewski. W czasie drugiej wojny światowej świątynia została poważnie zniszczona, a później zburzona.
Fot., w: Filipowicz J., Album kapłanów diecezji łucko-żytomierskiej i kamienieckiej, L. 1995 s. 29; – Kolesnyk V., Vidomi Poljaky v istoriji Vinnyččyny. Biohrafičnyj slovnyk, Vinnycja 2007; Piśmiennictwo o Henryku Sienkiewiczu. Materiały bibliograficzne, W. 1955; Słown. Pol. Teologów Katol., VII (bibliogr. prac); Słown. pseudonimów, IV; – Cisek J., Kalendarium działalności Józefa Piłsudskiego, Nowy Jork 1992; Dzwonkowski R., Losy duchowieństwa katolickiego w ZSSR 1917–1939. Martyrologium, L. 1998 (fot.); Grzymała-Siemianowski W., Ksiądz Feliks Sznarbachowski. Protonotariusz apostolski i jego dwudziestopięcioletnia praca kapłańska, W. [1924] (fot., błędne miejsce ur.); Korzeniowski M., Za Złotą Bramą. Działalność społeczno-kulturalna Polaków w Kijowie w latach 1905–1920, L. 2009; Kuszłejk o J., Książka polska w Rosji na przełomie XIX i XX wieku, W. 1993; Mędrzecki W., Inteligencja polska na Wołyniu w okresie międzywojennym, W. 2005; Rosovski V., Rymo-katolyc’ka hromada v Žmerynci na Podilli. Istorija zasnuvannja kostiolu i parafii sv. Oleksija, L. 2010 (fot.); Stępnik K., O Sienkiewiczu: mowy, kazania, wiersze, „Pam. Liter.” R. 87: 1996 z. 4 s. 35, 41; Ślisz A., Prasa polska w Rosji w dobie wojny i rewolucji (1915–1919), W. 1968; – Acta Apostolicae Sedis, Romae 1920 XII 261; Dzieje budowy pomnika-kościoła, stawianego w Kowlu, na Wołyniu, pod wezwaniem Św. Stanisława Biskupa Męczennika, ku czci poległych na Kresach bohaterów polskich, Kowel 1926 s. 13–14, 20, 33–4, 36, 41, 44–6, 56–7, 72, 74–5, 78; Elenchus ecclesiarum et venerabilis cleri saecularis et regularis dioecesis Luceoriensis, 1926–32, Luceoriae 1926–[32]; Elenchus omnium ecclesiarum et universi cleri dioecesium Luceoriensis et Żytomiriensis nec non Camenecensis, 1917, [Kijów 1917]; toż za r. 1918, [Żytomiriae 1918]; toż za r. 1920, Neo-Sandeciae 1920; toż za r. 1921, Premisliae 1921; toż za r. 1923, Luceoriae 1923; toż za r. 1925, Luceoriae 1925; Kalendarium liturgicum dioecesium Luceoriensis et Żytomiriensis nec non ecclesiorum per Podoliam, 1900, Żytomiriae 1899; toż za r. 1911, Żytomiriae [b.r.w.]; Mańkowski P., Pamiętniki, W. 2002; Skalski T., Terror i cierpienie. Kościół katolicki na Ukrainie 1900–1932. Wspomnienia, Kr. 2008 (fot.); Sznarbachowski W., 300 lat wspomnień, Londyn 1997; Witos W., Moje wspomnienia, Paryż 1964 II; Zjazd Polski na Rusi w Kijowie w dniach 18–24 czerwca 1917 roku, Winnica [1917] s. 33, 91; – „Dzien. Pol.” R. 5: 1928 nr 231; „Lud Boży” 1923 nr 4, 6, 16, 23, 1924 nr 6, 18, 1924 nr 24 s. 193 (fot.), nr 28–29, 32–33, 40, 1925 nr 16; „Wołanie z Wołynia” R. 3: 1997 nr 1 s. 46–7 (R. Dzwonkowski); – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne: „Życie Katol.” 1931 nr 32–34 (błędna data ur.); – Ośrodek Archiwów Bibliotek i Muzeów Kośc. w L.: Arch. Diec. Łuckiej, sygn. ABMK 4615 k. 1–8, 11, 21–2, 39–41, 88–98 (protokoły posiedzeń kapit. kolegiackiej w Ołyce); Deržavnyj archiv Žytomyrskoji oblasti w Żytomierzu: F. 178 op. 1 spr. 511 k. 1–64, op. 2 spr. 387 k. 270, 290, spr. 680 k. 1–44, op. 13 spr. 1087, F. 178 op. 2 spr. 680 k. 1–44.
Witalij Rosowski