Rabowski Ferdynand Karol Eugeniusz (1884–1940), geolog. Ur. 5 II we Włocławku, w rodzinie wyznania ewangelickiego, był synem Juliusza Eugeniusza, przemysłowca, i Anny Wiktorii z Braunów.
Początkowo R. uczył się we Włocławku, a następnie w l. 1897–1900 w Warszawie. W r. 1901 przeniósł się do Zakopanego, gdzie uczył się prywatnie. Intensywnie uprawiał wówczas taternictwo, dokonując m. in. w r. 1902 wspólnie z Teodorem Eichenwaldem przejścia graniowego od Salatyńskiego Wierchu po Cubrynę. Maturę uzyskał 7 VI 1903 (stary styl) w gimnazjum w Orle. Latem t.r. pod wpływem M. Lugeona, uczestniczącego w wycieczce Międzynarodowego Kongresu Geologicznego w Tatry, R. zainteresował się koncepcją płaszczowinowej budowy Tatr i Pienin i zdecydował się na studia przyrodnicze. Od października t.r. studiował geografię fizyczną na uniwersytecie w Bernie w Szwajcarii u E. Brücknera, a w r. 1904 na uniwersytecie w Lozannie, pod kierownictwem M. Lugeona, następnie – jako przedmiot podstawowy – geologię.
Geologiczne prace terenowe podjął R. w r. 1906 w Prealpach w kantonie berneńskim (okolice Simmentalu). W terenie przebywał rocznie ponad 6 miesięcy i w r. 1909 przedstawił Szwajcarskiej Komisji Geologicznej mapę w skali 1: 50 000. Komisja poleciła mu w dowód uznania rozszerzenie zdjęcia w formie rewizji na obszary przyległe, choć były one już przedtem opracowane. Tak powiększoną mapę ukończył w r. 1911 i wydał w rok później. Komentarz tekstowy do mapy miał stać się podstawą dysertacji doktorskiej R-ego. Jej opracowanie przeciągnęło się wskutek dostrzeżonych komplikacji w budowie tej części Alp Berneńskich (m. in. wspólnie z A. Jeannetem odkrył nową płaszczowinę, tzw. Simmy). Ostatecznie R. w marcu 1918 przedstawił Szwajcarskiej Komisji Geologicznej zeszyt pierwszy (tektonika i szczegółowe opisy) rozprawy Les Préalpes entre la Simmental et Dimtigental (Berno 1919), na podstawie której uzyskał w r. 1920 na Uniw. Warsz. doktorat filozofii. Dzieło to wskutek wyjazdu R-ego do kraju w r. 1919 nie zostało zakończone, podobnie jak powierzone mu przez Komisję Geologiczną w Szwajcarii zdjęcie i szczegółowe zbadanie dolin Bagnes, Entremont i Ferret w kantonie walijskim. W sumie rezultatem prac terenowych R-ego w Szwajcarii było 6 rozpraw i 1 mapa. Dorobek ten ma trwałą wartość poznawczą, jest cytowany w rozprawach późniejszych i w kompendiach regionalnych.
W Szwajcarii R. przyjaźnił się z wieloma najwybitniejszymi potem geologami i geografami polskimi, z Ludwikiem Horwitzem, Mieczysławem Limanowskim, Edwardem Janczewskim, Wiktorem Kuźniarem, Eugeniuszem Romerem, Ludwikiem Sawickim, Janem Nowakiem, Stanisławem Lencewiczem. Bardzo często zabierał Polaków w Alpy Walijskie lub w okolice Simmentalu i Dimtigentalu, pokazując im różnorodne problemy płaszczowinowej budowy tych gór. W r. 1908 opublikował we „Wszechświecie” artykuł o zlodowaceniu Antarktydy.
Dn. 1 I 1920 R. podjął pracę jako geolog w Państwowym Instytucie Geologicznym (PIG) w Warszawie. Powierzono mu wówczas sporządzenie mapy geologicznej Tatr w skali 1: 25 000. Prace terenowe prowadził na obszarze Tatr polskich i słowackich, także w Niżnych Tatrach i masywach znajdujących się w sąsiedztwie oraz w Pieninach. Rezultatem pierwszego roku badań było wyróżnienie w utworach dawniej zaliczanych przez W. Uhliga do liaso-jury starszych od nich wapieni i dolomitów wieku triasowego (rozprawa O triasie wierchowym w Tatrach, „Sprawozdanie PIG” 1921). Przypuszczenie to poparł w r. 1930 znalezieniem skamieniałości w triasie wierchowym. Wyróżnienie tych serii miało istotne znaczenie dla ustalenia głównych elementów budowy płaszczowinowej Tatr. W r. 1922 wyróżnił już w serii wierchowej masyw autochtoniczny oraz wierchowe fałdy Czerwonych Wierchów i Giewontu. Jednocześnie – wspólnie z L. Horwitzem – oznaczył paleontologicznie niektóre serie jurajskie wierchowe i reglowe. W r. 1923 kontynuował prace nad tektoniką serii reglowej, a jednocześnie z Horwitzem podjął badania Skałki Haligowieckiej w pienińskim pasie skałkowym. Wspólnie z Walerym Goetlem podjął także badania nad tektoniką pasma reglowego Tatr. Od r. 1924, niezależnie od prac w Tatrach oraz obszarach sąsiednich, zbierał materiały do zdjęcia geologicznego w okolicy Przemyśla, Dobromila i Chyrowa. Prace te, z przerwą w r. 1925 wskutek choroby płuc, kontynuował do r. 1928, ogłaszając kilka przyczynków na ten temat.
Poglądy swe na budowę Tatr i Pienin przedstawił w rozprawach: Budowa Tatr. Pasmo wierchowe, Skałki i ich rola w łańcuchu karpackim oraz – wspólnie z W. Goetlem: Budowa Tatr. Pasmo reglowe („Sprawozdanie PIG” 1925 t. 3). Potwierdził istnienie dwóch fałdów wierchowych (Czerwonych Wierchów i Giewontu) z podrzędnymi komplikacjami, autochtoniczność trzonu krystalicznego z bezpośrednią pokrywą osadową oraz istnienie dwóch płaszczowin reglowych. Skałki pienińskie wiązał z płaszczowinami reglowymi. Bardziej szczegółowe prace w Tatrach uzależnione były od dobrych pokładów topograficznych. Dzięki zabiegom W. Goetla Wojskowy Instytut Geograficzny podjął wykonanie fotogrametrycznej mapy polskiej części tego masywu. Na tej podstawie R. rozpoczął sporządzanie nowych map w skali 1: 10 000 całej serii wierchowej oraz przyległego odcinka serii reglowej. Prace te prowadził głównie podczas kuracji zdrowotnej w Zakopanem. Rezultaty badań w Pieninach przedstawił w druku wspólnie z L. Horwitzem podczas Zjazdu Polskiego Tow. Geologicznego w dn. 18–19 V 1929. W r. 1930 wspólnie z Stefanem Kreutzem 21–26 VII prowadził wycieczkę w Tatry, która objęła także słowacką część masywu i Niżne Tatry. Niektóre zagadnienia poruszone w czasie tych wycieczek przedstawił w rozprawie Cztery przekroje geologiczne między Doliną Kościeliską a Doliną Kondratową („Sprawozdanie PIG” 1931).
W czasie pracy w Tatrach R. prowadził liczne wycieczki studentów geografii i geologii z Polski oraz specjalistów z wielu krajów (zwłaszcza Czechów i Słowaków). Był w bliskich kontaktach z Tadeuszem i Stefanem Zwolińskimi (odbywał z nimi wycieczki także na Babią Górę), których wspomagał w pracach kartograficznych, geologicznych i speleologicznych. W r. 1927 uczestniczył w II Zjeździe Asocjacji Karpackiej w Rumunii. Był członkiem Komisji Fizjograficznej PAU (od 5 VII 1920), Polskiego Tow. Geologicznego (od r. 1921), Tow. Muzeum Ziemi (od r. 1932), Polskiego Tow. Tatrzańskiego. Dn. 31 VII 1933 wskutek pogarszającego się zdrowia, przeszedł na emeryturę. Od tej pory całkowicie poświęcił się badaniom geologicznym Tatr, korzystając ze wsparcia finansowego Funduszu Kultury Narodowej, Tow. Muzeum Ziemi, a w l. 1938–9 także PIG-u, w którego czasopismach drukował przyczynki odnośnie do serii wierchowej (głównie Czerwone Wierchy i Osobita), regli zakopiańskich oraz trzonu krystalicznego. Nie wszystkie prace zdołał przygotować do druku, pozostałe rękopisy zabezpieczyła rodzina oraz Stanisław Sokołowski. Niektóre z nich wydano pośmiertnie w „Biuletynie” Instytutu Geologicznego w r. 1954, inne w obszernej rozprawie Serie Wierchowe Tatr Zachodnich (W. 1959). W r. 1953 wydano także jego Mapę geologiczną serii wierchowej Tatr Polskich w skali 1: 20 000, a w latach późniejszych zgromadzone przez R-ego materiały uwzględniono także na mapie geologicznej Tatr Polskich w skali 1: 10 000.
Od r. 1933 R. mieszkał w Zakopanem w domu Wojciecha Brzegi na Skibówkach. Podczas pobytu w Zakopanem opiekował się wystawą geologiczną Muzeum Tatrzańskiego, którą modyfikował zgodnie z najnowszymi ustaleniami o budowie masywu tatrzańskiego. Także «przedzierzgnąwszy się z geologa w etnografa, wyeksploatował sumiennie okolice Jaworek», wykupując najstarsze typy odzieżowe (Juliusz Zborowski). Pogarszający się stan zdrowia R-ego (choroba Parkinsona, paraliż połowy ciała) utrudniał odległe dojścia do Doliny Chochołowskiej. Wybierał sobie wtedy za bazę jeden z szałasów górskich, do którego okresowo donosił żywność na kilka dni. Stąd realizował na ogół samotne wycieczki badawcze. Pracy nie przerywał mimo licznych bolesnych obsunięć ze stromych skałek. Z ostatniej wycieczki badawczej do Doliny Chochołowskiej wrócił kilka dni przed zgonem. Zmarł 19 IV 1940 w Zakopanem i tam został pochowany.
W małżeństwie z Zofią z Becków (2 v. Maurin) miał R. córki: Zofię (ur. 1912) i Helenę (ur. 1919), zamężną Witkiewiczową.
Nazwisko R-ego zostało umieszczone na tablicy pamiątkowej poświęconej pracownikom PIG-u zmarłym w l. 1939–45, znajdującej się w holu starego gmachu Instytutu Geologicznego w Warszawie. Jego imieniem nazwano jedną z turni między Miętusią a Małą Łąką.
Bukowski C. Z., Bukowska M. W., Bibliografia publikacji pracowników Instytutu Geologicznego, wydanych w latach 1919–1959, „Prace Inst. Geol.” T. 30: 1960 cz. 1 s. 585–6; Fleszarowa R., Retrospektywna bibliografia geologiczna Polski, Cz. 1, 1900–1950, W. 1958 II z. 2; Radwańska-Paryska Z., Paryski H., Encyklopedia tatrzańska, W. 1973; [Książkiewicz M.] J. Podgórski, Ferdynand Rabowski, w: Straty kultury pol., 1939–1945, s. 193–8; Olszewicz, Lista strat kultury pol.; – Andrusov D., Geológia Ceskoslovenských Karpát, Bratislava 1958 I 64–5 (fot.); Goetel W., Ferdynand Rabowski 1884–1940, „Roczn. Pol. Tow. Geol.” T. 19: 1950 s. 241–8 (bibliogr.); Guzik K., Mapa geologiczna Tatr Polskich w skali 1: 10 000, „Przegl. Geol.” R. 5: 1959 s. 344–7 (fot.); Kotański Z., [Przedmowa do:] Rabowski F., Serie Wierchowe Tatr Zachodnich, „Prace Inst. Geol.” T. 27: 1959 s. 7–10; Krajewski S., Notatka o Polakach studiujących w Szwajcarii nauki geologiczne w latach 1897–1930, „Prace Muz. Ziemi” Nr 15: 1970 cz. 1 s. 21–34; Małkowski S., Polscy badacze Ziemi w przeszłości, tamże Nr 18: 1971 cz. 2 s. 111–12 (fot.); Marosz J., Mieczysław Limanowski w latach 1876–1923, tamże Nr 15: 1970 cz. 1 s. 149; Passendorfer E., Pamięci Ferdynanda Rabowskiego, w: Na skalnej drodze, W. 1980 s. 113–16; Sokołowski S., Badania geologiczne w Tatrach, „Prace Inst. Geol.” T. 30: 1960 s. 189–204; tenże, Uwagi o materiałach rękopiśmiennych Ferdynanda Rabowskiego, tamże T. 27: 1959 s. 5–6; tenże, W pięćdziesiątą rocznicę teorii powstania Tatr i Pienin, „Biul. Inst. Geol.” 1954 [nr] 86 s. 5–15; Wójcik Z., Zarys dziejów polskich towarzystw przyjaciół nauk o Ziemi 1932–1981, W. 1982 s. 29, 33–5, 44, 57, 60, 216; tenże, Zbiory geologiczne Muzeum Tatrzańskiego im. Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem, „Prace Muz. Ziemi” Z. 21: 1974 cz. 2 s. 211–47; Zborowski J., Pisma podhalańskie, Kr. 1972 I 199, 201, 250, 261, 267; – Lugeon M., Kilka słów o działalności Ferdynanda Rabowskiego w czasie pobytu w Szwajcarii, „Biul. Inst. Geol.” 1954 [nr] 86 s. 9–12; Trzecie sprawozdanie Funduszu Kultury Narodowej, W. 1937 s. 180, 288; – „Biul. Państw. Inst. Geol.” 1938 [nr] 1 s. 5, 38, 1939 [nr] 18 s. 6, 38, 103, 1946 [nr] 25 s. 21; „Posiedzenia Nauk. Państw. Inst. Geol.” 1922–37; „Roczn. Pol. Tow. Geol.” 1923–50; „Spraw. Pol. Inst. Geol.” 1921–37; „Sprawozdanie Kom. Fizjograficznej PAU” 1920–38; „Wiad. Muz. Ziemi” T. 3: 1947 s. 121; „Wierchy” R. 17: 1947 s. 10; „Ziemia” R. 5: 1914 s. 416; – Arch. Inst. Geol. byłego Centralnego Urzędu Geol. w W.: rkp. sygn. IG R/31, IG R/38; Arch. Muz. Tatrzańskiego im. T. Chałubińskiego w Zakopanem (zespół F. R., nieskatalogowany); Arch. Muz. Ziemi PAN w W.: Zespół S. Sokołowskiego, nieskatalogowany; – Informacje Zofii Rabowskiej, Stanisława Sokołowskiego i Zofii Zwolińskiej.
Zbigniew J. Wójcik