Czerny-Schwarzenberg (Szwarcenberg) Franciszek (1847–1917), profesor geografii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Urodził się w Krakowie 1 X i tutaj uczęszczał do gimnazjum św. Anny aż do złożenia egzaminu dojrzałości w r. 1866. Następnie rozpoczął studia wyższe najpierw na wydziale prawa i administracji, potem zaś na wydziale filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie w r. 1871 otrzymał stopień doktorski na podstawie rozprawy pt. Panowanie Jana Olbrachta i Aleksandra Jagiellończyka (Kr. 1871). Po odbyciu egzaminu nauczycielskiego z historii i geografii we Lwowie(1873) pełnił obowiązki suplenta w gimnazjum św. Anny w Krakowie i w wyższej szkole realnej we Lwowie w r. 1874. Otrzymawszy stypendium, Cz. wyjechał do Wiednia i Lipska celem pogłębienia swych studiów geograficznych, których owocem były dwie jego prace: Entdeckungsgeschichte der Gabun- und Ogowoländer und die Ogowoquellen (Zeitschrift der Gesellschaft für Erdkunde in Berlin 1876); Die Wirkung der Winde auf die Gestaltung der Erde (1876, 48 Ergänzungsheft zu Petermann’s Mittheilungen). Zwłaszcza ostatnia praca zwróciła uwagę uczonych, wobec czego Cz. zaraz po powrocie do Krakowa habilitował się na Uniwersytecie Jagiellońskim na docenta geografii w październiku 1876 r., co widziano tym chętniej, że wówczas wydział filozoficzny U. J. wznowił starania o obsadzenie opróżnionej po Polu katedry geografii. Toteż już we wrześniu 1877 r. mianowany został profesorem nadzwyczajnym, w dziesięć lat zaś później profesorem zwyczajnym geografii tegoż uniwersytetu. Na tym stanowisku działał lat 40 w kierunku naukowym i pedagogicznym. W latach 1891–3 był dziekanem wydziału filozoficznego. Z zakresu swego przedmiotu zostawił kilka większych i ważniejszych prac; prócz wyżej wymienionych wspomnieć wypada: Zarys rozwoju wiedzy o ziemi na tle odkryć geogr. (W. 1881), Dzisiejszy stan geografii, jej badań i wiadomości (Bibl. Warsz. 1882), O wpływie wielkich odkryć geogr. na Polskę i jej oświatę w w. XVI (Arch. do dziejów lit. i ośw. w Polsce V 1884) i inne, ogłosił również wiele recenzji i sprawozdań w różnych czasopismach. Równocześnie rozwinął Cz. szeroką działalność pedagogiczną, założył kółko geograficzne U. J., prowadził ćwiczenia geogr. z własnej inicjatywy. Objęte w r. 1891 kierownictwo komisji egzaminacyjnej dla kandydatów na nauczycieli szkół średnich, odciągnęło Cz. niemal zupełnie od pracy naukowej. Nie brał żywszego udziału w nowszym rozwoju geografii. Wiele zamieszczonych i pozostałych w rękopisach jego prac nie wyszło wogóle; nie wychował też uczniów pracujących na polu naukowym. W r. 1916 przeszedł po dłuższym urlopie zdrowotnym na emeryturę. Umarł w Krakowie 14 II 1917. Był członkiem Towarzystwa Geograficznego w Wiedniu, członkiem komisyj historycznej, fizjograficznej i balneologicznej w Akad. Umiej., radcą dworu austriackiego od r. 1911.

»Przegląd geograficzny« I, 1918/9 (artykuł L. Sawickiego o Cz.-m) 130–1; Kronika U. J. 1864–87 197; »Czas« 15 II 1917; »N. Reforma« 16 II 1917; »Gazeta lwowska« 18 II 1917; Wykaz służby dr Franciszka Schwarzenberg-Czernego prof. U. J. i Fasc. 48 Geografia w Archiwum U. J. 

Red.