INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Franciszek Feliks Rozmanit (Rozmanith)  

 
 
Biogram został opublikowany w latach 1989-1991 w XXXII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Rozmanit (Rozmanith) Franciszek Feliks (1832–1878), naczelnik wydziału w organizacji m. Warszawy 1863 r., przedsiębiorca. Przodkowie R-a – wedle tradycji rodzinnej – przybyli do Polski z Węgier w XVI w. (starsze formy nazwiska także: Rozmanieth, Rozmanietch). R. ur. w Krakowie, był synem Antoniego, kupca, i Anieli z Zagórskich, starszym bratem Leona (ur. ok. 1838), subiekta, członka organizacji warszawskiej i skarbnika Rządu Narodowego w r. 1863, i Antoniego (zob.). Oprócz braci także pozostała rodzina R-a: dwaj kupcy warszawscy – stryj Stanisław Rozmanith, ojczym Ignacy Kijas, żona Helena z Zimmermannów (Cymmermanów) i jej siostra Józefa (1844–1929) żona Leona, bądź uczestniczyli w pracach Organizacji Narodowej okresu powstania styczniowego, bądź pracom tym sprzyjali; żona R-a i jej siostra Józefa, córki aptekarza z Częstochowy, należały do organizacji kobiecej zwanej Piątkami, które zajmowały się niesieniem pomocy rodzinom powstańców oraz zaopatrywaniem partyzantów w odzież i materiały opatrunkowe, a także pracowały w łączności.

R. wspólnie z żoną prowadził sklep win i korzeni kolonialnych w Warszawie w Hotelu Polskim przy ul. Długiej, nr hip. 585 (nr polic. 29), przy którym to sklepie utrzymywał także czytelnię pism oraz kantor loterii i zamówień na opał. Dn. 15 X 1861 R. był ukarany grzywną przez władze zaborcze za zamknięcie sklepu w rocznicę śmierci Tadeusza Kościuszki.

W lutym i marcu 1863 więziony był R. w cytadeli pod zarzutem należenia do «partii rewolucyjnej», do czego się nie przyznał i w początku kwietnia został zwolniony. Odtąd sprawował urząd naczelnika jednego z pięciu wydziałów miejskich. Jako wydziałowy wchodził w skład Rady Miejskiej, organu doradczego naczelnika miasta, oraz w skład Komisji Podatkowej Weryfikacyjnej do spraw rozkładu i poboru podatku narodowego. Reprezentował poglądy umiarkowane. Współcześni zaliczają go do «wybitniejszych» działaczy narodowych. Jego pomocnikiem był brat Leon.

W sklepie R-a funkcjonowała jedna z głównych placówek Ekspedytury Rządu Narodowego, czemu sprzyjał ruch klientów. Przez długi okres składano tam codziennie i odbierano tysiące przesyłek, które rozsyłano po całym kraju. Tam też mieścił się jeden z magazynów organizacji kobiecej «Piątek». W związku z dekonspiracją tej placówki R. został aresztowany 11 X 1863 i osadzony w Cytadeli. Badany przez Tymczasową Komisję Śledczą nie przyznał się do niczego, nikogo nie obciążył. Wyrokiem Polowego Sądu Wojennego w Cytadeli z dn. 20 XI (2 XII) 1863 R. został skazany na trzy miesiące więzienia w twierdzy i na 3 lata dozoru policyjnego. Wyrok ten 16 (28) XII 1863 namiestnik zmienił na zamieszkanie w odległych guberniach Cesarstwa pod nadzorem policji. Dn. 2 I 1864 został R. wywieziony do gub. kazańskiej. Natomiast wedle świadectwa Heleny Rozmanitowej mąż jej był w czasie powstania aresztowany trzykrotnie i skazany na karę śmierci, którą dzięki «nadzwyczajnym protekcjom» i środkom materialnym zamieniono najpierw na zesłanie na Syberię, a następnie na pobyt w m. Jadrynie w gub. kazańskiej. Dn. 12 (24) VI 1865 żona R-a złożyła podanie na ręce generała-policmajstra F. Trepowa o zezwolenie na powrót męża z zesłania. Dalszy bieg sprawy jest nieznany. Ze wspomnień żony R-a wynika, że przebywała ona wraz z mężem na zesłaniu w Jadryniu, gdzie razem z ks. Wojciechem Jakubowiczem prowadziła wśród zesłanej młodzieży polskiej «działalność religijno-etyczną».

R. wrócił do kraju w r. 1869. Zamieszkał w Grójcu, gdzie założył Tow. Zaliczkowo-Wkładowe; był jego dyrektorem. Instytucja miała na celu podniesienie stanu gospodarczego regionu przez udzielanie kredytów rolnikom i przedsiębiorcom. Popularyzował też R. idee «kooperatyw kredytowych» na łamach „Gazety Warszawskiej” i „Przeglądu Tygodniowego”. Ogłosił osobno drukiem rozprawę pt. Towarzystwa Zaliczkowo-Wkładkowe (W. 1875). Utworzone przez R-a Towarzystwo upadło na skutek niesumienności kredytobiorców, którzy spowodowali niewypłacalność firmy Bankowi Handlowemu. W konsekwencji R. 5 IV 1878 popełnił samobójstwo. Z woli zmarłego ostatecznej likwidacji Towarzystwa miał dokonać jego brat Leon.

R. był bezdzietny. Wychowywał syna swej zmarłej siostry Teresy.

 

Fot. w: Muz. WP w W. (nr 4113/2091); – Estreicher w. XIX; – Bruchnalska M., Ciche bohaterki. Udział kobiet w powstaniu styczniowym, Miejsce Piastowe 1933 s. 78–9 (dot. Józefy z Zimmermannów Rozmanitowej); Jabłoński H., Aleksander Wyszkowski, Wyd. 2, W. 1963; Kieniewicz S., Powstanie styczniowe, W. 1983; Przyborowski W., Dzieje 1863 roku, Kr. 1919 V 55, 56; tenże, Historia dwóch lat 1861–1862, Kr. 1894 III 395; Ramotowska F., Rząd Narodowy Polski w latach 1863–1864, W. 1978; – Antoni Rozmanith – zesłaniec 1863 roku. Wspomnienia nadbajkalskie i syberyjski album, Oprac. E. Niebelski, L. 2021 s. 14; Berg, Zapiski o powstaniu, III 189, 325–6; Cederbaum, Wyroki Audytoriatu; Janowski J. K., Pamiętniki o powstaniu styczniowym, Lw. 1923 I; Kalendarz Towarzystwa Dobroczynności na 1964 r.; Kręcki A., Zbiór materiałów do historii powstania styczniowego 1863–1864 roku, W. 1916 s. 33; Pokazanija i zapiski o pol’skom vosstanii 1863 goda Oskara Avejde, Moskva 1961; Proces R. Traugutta, I–IV; Zarys powstania styczniowego; Zbiór zeznań; Zeznania śledcze o powstaniu; – „Czas” 1863 nr 236, 245, 286; „Gaz. Warsz.” 1876 nr 30; „Przegl. Tyg.” 1874 nr 4; – AGAD: Audytoriat Polowy Wojsk Stacjonujących w Król. Pol., nr 607, 1266–1270, Stała Komisja Śledcza przy Namiestniku i Głównodowodzącym Wojskami w Królestwie Polskim, nr 2, k. 106–107; Muz. WP w. W.: Zbiory Augusta Kręckiego, nr 10872/684 (m. in. kopie listów przedśmiertnych R-a i wspomnienia jego żony Heleny).

Franciszka Ramotowska

 

 

Powyższy tekst różni się w pewnych szczegółach od biogramu opublikowanego pierwotnie w Polskim Słowniku Biograficznym. Jest to wersja zaktualizowana, uwzględniająca publikowane w kolejnych tomach PSB poprawki i uzupełnienia.     

 

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Postaci powiązane

   
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Feliks Jasieński

1861-07-08 - 1929-04-06
kolekcjoner
 

Leopold Horowitz

1837-02-02 - 1917-07-22
malarz
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Stanisław Wiktor Mieczyński

1842-02-13 - 1910-05-25
pedagog
 

Józef Emilian Peszke

1845-07-07 - 1916-09-06
lekarz
 

Aleksander Semkowicz

1850-02-07 - 1923-04-02
historyk
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.