Latinik Franciszek Ksawery (1864–1949), generał dywizji W. P. Ur. 17 VII w Tarnowie, syn Antoniego, nauczyciela geografii (autora „Geografiji Galicyi dla Szkół Ludowych…”, Kr. 1871, i „Obywatel, państwo, rząd, formy rządów”, Kr. 1878), oraz Kornelii z domu Romer. Z gimnazjum w Krakowie wstąpił do szkoły kadetów w Łobzowie, którą ukończył w r. 1882 i następnie podjął służbę w wojsku austro-węgierskim; uzyskał w r. 1885 stopień podporucznika, a w 1889 porucznika piechoty. W l. 1889–91 studiował w szkole wojennej Sztabu Generalnego w Wiedniu, następnie pracował kolejno w biurze kartograficznym, na stanowisku szefa sztabu brygady, w biurze operacyjnym XI Korpusu we Lwowie, wreszcie w biurze krajoznawczym Sztabu Generalnego w Wiedniu. Awansowany 1 V 1896 r. na kapitana Sztabu Generalnego, odbył kilka podróży służbowych po Bałkanach, opracowując elaborat zawierający strategicznotaktyczny opis terenów położonych pomiędzy południową Bośnią i Albanią. Przydzielony następnie do 13 p. piechoty w Krakowie, był przez pewien czas komendantem kursów dla oficerów rezerwy, a potem wykładowcą taktyki w wyższej szkole oficerskiej. Dn. 1 V 1909 r. awansował na majora i objął komendę szkoły kadetów w Łobzowie. Dn. 1 XI 1911 r. mianowany podpułkownikiem, w r. 1913 został przeniesiony do 1 p. piechoty jako zastępca dowódcy pułku.
Po wybuchu pierwszej wojny światowej L. objął dowództwo 2 p. marszowego i w sierpniu 1914 r. wziął udział w ofensywie na Lublin, walcząc pod Annopolem, Ratoszynem, Kraśnikiem, Rozwadowem i Mielcem. Dn. 17 IX objął dowództwo 100 p. piechoty, złożonego przeważnie z Polaków pochodzących ze Śląska Cieszyńskiego, i w jesieni 1914 r. walczył na jego czele w południowej części Królestwa, głównie nad Nidą. Na wiosnę 1915 r. pułk Latinika wchodzący w skład 12 dyw. piechoty znalazł się na froncie pod Gorlicami. Dn. 2 V 1915 r. L. wziął udział w ataku na Górę Pustki, stanowiącą jedną z kluczowych pozycji rosyjskich na północ od miasta, a następnie w walkach pościgowych pod Bieczem, Jasłem, Jarosławiem. Po dwumiesięcznej przerwie spowodowanej chorobą L. objął zastępczo dowództwo 23 brygady piechoty, z którą 26 VIII 1915 r. wkroczył do Brześcia nad Bugiem. Następnie walczył na południowym odcinku frontu wschodniego, aż do czasu tzw. ofensywy Brusiłowa. W lipcu 1916 r. z powodu choroby opuścił front i dopiero w październiku t. r. powrócił na stanowisko dowódcy 23 brygady walczącej wówczas na Bukowinie. Na wiosnę 1917 r. 12 dyw. piechoty została przetransportowana na front włoski nad Soczę (Isonzo). Jesienią 1917 r. brygada dowodzona przez L-a wzięła udział w wielkiej austriacko-niemieckiej ofensywie pod Caporetto, odznaczyła się przy zdobyciu Monfalcone i Aquilei oraz brała udział w pościgu aż do rzeki Piave. W lutym 1918 r. L. został przeniesiony na front w Tyrolu i objął dowództwo 8 brygady piechoty. W czasie czerwcowej ofensywy austriackiej został ciężko ranny. Po wyzdrowieniu skierowany na teren okupacji austriackiej w Królestwie, objął stanowisko dowódcy okręgu wojskowego Zamość.
Dn. 2 XI 1918 r., gdy władze austriackie w Zamościu zostały zlikwidowane, L. przeszedł do Wojska Polskiego i objął dowództwo miejscowego garnizonu. Wkrótce (17 XI 1918 r.) został mianowany dowódcą Wojskowego Okręgu w Cieszynie i przystąpił do organizowania oddziałów polskich na tym terenie. Dn. 23 I 1919 r. L. odrzucił ultimatum czeskie żądające ewakuacji Śląska Cieszyńskiego i na czele ok. 2000 ludzi podjął walkę obronną. Wyparty z Bogumina, Karwiny i Cieszyna, zorganizował silny opór pod Skoczowem, gdzie w dn. 29–30 I udało mu się zatrzymać czeską ofensywę i doprowadzić do zawieszenia broni (31 I). Był w r. 1919 członkiem delegacji polskiej do Komisji Rozjemczej utworzonej przez Komisję Międzysojusznicza w Cieszynie. Jako dowódca tzw. frontu śląskiego miał pod komendą 6 i 7 dyw. piechoty. Dn. 1 XII 1919 r. został mianowany generałem brygady. W lutym 1920 r. był wojskowym reprezentantem rządu polskiego przy Komisji Delimitacyjnej polsko-czechosłowackiej w Opawie, a następnie reprezentował rząd przy Międzysojuszniczej Komisji Plebiscytowej w Cieszynie. Ustąpił z tego stanowiska w lipcu 1920 r. w związku z tarciami z przewodniczącym Komisji H. de Manneville. Od 1 I 1920 r. do września 1923 r. był członkiem pierwszej 11-osobowej Tymczasowej Kapituły Orderu Wojennego Virtuti Militari.
W końcu lipca 1920 r. L. objął dowództwo 1 armii, która miała bronić przedpola Warszawy na odcinku pomiędzy Modlinem, Zegrzem i Górą Kalwarią. Na wyraźne własne życzenie został w tym samym czasie mianowany gubernatorem stolicy. Na stanowisku tym wydał liczne zarządzenia mobilizacyjne i obronne, a w dn. 13–16 VIII kierował operacjami pod Zegrzem i Radzyminem. Po bitwie warszawskiej przeniesiony został na południowo-wschodni odcinek frontu i we wrześniu 1920 r. dowodził południową grupą 6 armii, nacierającą w kierunku na Tarnopol, Szepetówkę, Stary Konstantynów i Płoskirów.
Po zawieszeniu broni jesienią 1920 r. mianowany generałem dywizji, powołany został do Warszawy na kierownika Kursów Informacyjnych dla wyższych dowódców, a w maju 1921 r. otrzymał stanowisko dowódcy Okręgu Generalnego Kielce. Od 25 IX 1921 r. do 1 III 1925 r. L. pełnił funkcję dowódcy Okręgu Korpusu nr X w Przemyślu, po czym został przeniesiony w stan spoczynku. Przyczyniły się do tego nieporozumienia z J. Piłsudskim, który krytycznie oceniał społeczno-polityczną działalność L-a w Przemyślu, krytykowaną także przez koła legionowe i socjalistyczne. Ostatnie lata życia spędził L. w Krakowie, gdzie był członkiem Tow. «Rozwój» i prowadził akcję odczytową. Był też organizatorem Związku Emerytów Wojskowych i Wdów w Krakowie. Opublikował następujące prace: Żołnierz polski pod Gorlicami 1915 (Przemyśl 1923), Walka o Śląsk Cieszyński w r. 1919 (b. d.), Bój o Warszawę, Rola wojskowego gubernatora i 1-ej armii w bitwie pod Warszawą w 1920 r. (Bydgoszcz 1931), Wspomnienia o generale broni Tadeuszu Rozwadowskim (w: „Generał Rozwadowski”, Kr. 1929). Pozostawił wspomnienia w posiadaniu rodziny. L. uzyskał m. in. następujące odznaczenia; polskie: Virtuti Militari 5 kl., Krzyż Walecznych dwukrotnie, Polonia Restituta 3 kl.; francuskie: Oficerski Krzyż Legii Honorowej (którego nie chciał przyjąć jako za niskie odznaczenie dla dowódcy armii); rumuńskie: Wielki Krzyż Korony Rumuńskiej z Gwiazdą; austriackie: Wojskowy Krzyż Zasługi, Order Franciszka Józefa; niemieckie: Krzyż Żelazny 1 i 2 kl. Zmarł 29 VIII 1949 r. w Krakowie.
L. był ożeniony (11 I 1902) z Heleną z domu Stiasny-Strzelbicką i miał trzy córki: Annę, żonę Kazimierza Popiela, Irenę, żonę prof. Adama Vetulaniego, oraz Antoninę, żonę Andrzeja Riegera.
Enc. Wojsk., IV; W. Ilustr. Enc. Gutenberga; Łoza, Czy wiesz, kto to jest?; – Dąbrowski W., Rok walki o rządy na Śląsku Cieszyńskim, Cieszyn 1919; Kotarski H., Pierwsza wojna światowa w rejonie jasielskim, Studia z dziejów Jasła i powiatu jasielskiego, Kr. 1964; Kukiel M., Dzieje Polski porozbiorowe 1795–1921, Londyn 1963 s. 636; Pobóg-Malinowski W., Najnowsza historia polityczna Polski, Londyn 1967 II 177, 292, 500, 501, 505, 507, 523; Pryziński J., Walka o Śląsk Cieszyński, „Bellona” 1921; Przybylski A., Walka o Śląsk Cieszyński w styczniu 1919 r., W. 1932; tenże, Wojna polska 1918–1921, W. 1930 s. 62–3, 181, 210; Szczurek J., Z wielkich dni Śląska Cieszyńskiego, Cieszyn 1928; Szklarska-Lohmannowa A., Polsko-czechosłowackie stosunki dyplomatyczne w l. 1918–1925, Wr. 1967 s. 34; Valenta J., Česko-polské vztahy v letach 1918–1920 a Téšínské Slezsko, Ostrava 1961; Wandycz P. S., France and her Eastern Allies 1919–1925..., Minneapolis 1962 s. 84, 149; Zgórniak M., Bitwa pod Gorlicami w 1915 r., w: Nad rzeką Ropą, Kr. 1968 s. 553, 567, 575, 580, 581; – Bitwa Warszawska, W. 1935 I cz. 1 i cz. 2, II cz. 2; Cieplewicz M., Generałowie polscy w opinii Piłsudskiego, „Wojsk. Przegl. Hist.” 1966 nr 1 s. 325; Generał Rozwadowski, Kr. 1929 s. 18, 75, 90, 95, 100, 101, 196–200; Kwaśniewski F., Wspomnienia legionowe b. oficera austriackiego, W. 1925 s. 50, 58; Matusiak K., Walki o ziemię cieszyńską w l. 1914–1920. Pamiętniki, [Cieszyn] 1920 s. 183–5, 195, 203–8, 217, 219–26, 233, 236–7, 244–5; Romeyko M., Przed i po maju, W. 1967 I–II; Szczapa W., Dzień Zaduszny 1918 r., „Niepodległość” T. 3: 1930 s. 145–52; – Centr. Arch. Wojsk.: Akta personalne: L–4239, Spis władz wojskowych (mszp. powielany); Zakł. Dok. IH PAN w Kr.: Autobiografia gen. F. L-a (mszp.); – Relacje Ireny Latinik-Vetulani i Adama Vetulaniego.
Marian Zgórniak