Kossowski Franciszek Marceli h. Ciołek (ok. 1730–1782), poseł na sejmy, konfederat barski, podkomorzy drohicki. Był synem Józefa Antoniego, łowczego podlaskiego (zm. 1744), i Doroty Teofili Potkańskiej, łowczanki sandomierskiej. W r. 1754 został wojskim mielnickim. W r. 1764 posłował jako stronnik «familii» na sejm konwokacyjny z ziemi drohickiej. Został wówczas członkiem komisji sejmowej w sprawie poprawy trybunału oraz komisarzem do przeprowadzenia lustracji żup solnych i ekonomii niepołomskiej. Brał następnie udział w sejmie elekcyjnym z ziemi mielnickiej, z którą podpisał wybór Stanisława Poniatowskiego. Szczerze oddany «familii», otrzymał od nowego króla w r. 1765 urząd sędziego ziemskiego drohickiego. Długo też ociągał się z przystąpieniem do konfederacji barskiej. Dopiero za impulsem Anny Jabłonowskiej, a zbrojnym naciskiem Józefa Bierzyńskiego dał się wybrać 5 VII 1769 r. pod Drohiczynem marszałkiem drohickim i generału ziem podlaskich. Uniwersałem z 15 VII wezwał do powstania pozostałe powiaty woj. podlaskiego i dopomógł w skonfederowaniu ziemi mielnickiej i bielskiej. Natomiast akcja zorganizowania oddziałów zbrojnych nie udała się, bo wszyscy trzej marszałkowie (K., Kazimierz Karwowski, marszałek bielski, i Wiktoryn Kuczyński, mielnicki) ledwo sami zdążyli umknąć przed nieprzyjacielem. Już na przełomie lipca i sierpnia K. znalazł się pod Muszynką w obozie marszałków, tworzących tzw. grupę gabułtowską. Tu uniwersałem z 3 VIII wezwał obywateli woj. podlaskiego, by wspólnie z pozostałymi tam konsyliarzami obmyślili sposoby rekrutacji, ściągania podatków i osobiście przybywali do obozu. Dn. 26 IX pod Muszynką K. oddał swój głos w grupie złączonych marszałków na generalne marszałkostwo Michała Krasińskiego i regimentarstwo Joachima Potockiego. Mimo nacisku ze strony Teodora Wessla nie wziął udziału w zorganizowanym przez Bierzyńskiego w połowie października separatystycznym zjeździe bialskim.
Ok. 8 X przybył K. do Krakowa. Tu 10 X podpisał z 14 marszałkami uniwersał przeciwko dysydentom, a 18 X protestację jako odpowiedź na napastliwą przeciwko konfederatom notę posła pruskiego G. Benoîta. Poparł zabiegi Adama Krasińskiego i 30 X podpisał w Białej akt zawiązania Generalności, a 9 XI złożył przysięgę na jej wierność i do końca konfederacji reprezentował Podlasie w Radzie Najwyższej, gdzie opowiadał się za linią polityczną biskupa Krasińskiego. Z ramienia Generalności pełnił różne funkcje. Dn. 1 II 1770 r. jako członek komisji trzech ściągał do Białej rozproszone po klęsce dobrskiej (23 I) wojsko. Dn. 15 II otrzymał rozkaz zlustrowania w ciągu trzech tygodni oddziałów Kazimierza Pułaskiego, znajdujących się koło Nowego Targu i Białej, a 12 IV obozu pod Konieczną. Równocześnie prowadził śledztwo w sprawie poniesionej klęski pod Dobrą. Zorganizował oddział zbrojny konfederacji podlaskiej, który jednak ok. 20 V został w Broku nad Bugiem rozbity. Dn. 20 VI wszedł w skład delegacji do ustanowienia sądów konfederackich. W lipcu został członkiem komisji czterech celem przeprowadzenia lustracji stanu wojska, rachunków, pretensji i życzeń wojskowych w oddziałach K. Pułaskiego i Józefa Miączyńskiego, marszałka bełskiego. Dn. 27 VII wysłany był z zasiłkami pieniężnymi oraz w charakterze rzecznika wojskowego do obozu w Wysowej. W dn. 3 i 4 VIII uczestniczył tam w zaciętych walkach z oddziałami I. G. Drewicza. Dn. 22 IX Generalność przydzieliła K-ego do rady i pomocy marszałkowi Miączyńskiemu. W końcu, t. m. K., wespół z Miączyńskim, eskortował z Preszowa do Jasnej Góry oficerów francuskich oraz wiózł instrukcję w sprawie zaopatrzenia twierdzy. Równocześnie Generalność polecała K-emu uporządkowanie kasy wojskowej i upoważniała go do wybierania podatków i właściwego rozdziału dochodów na oba «obozy», tj. Miączyńskiego i Pułaskiego. Czynnościami tymi K. zatrudniony był z przerwami przez cały rok.
Mając stałe oparcie w twierdzy jasnogórskiej, K. szachował również Drewicza w jego akcji przeciwko Częstochowie. W połowie grudnia został jednym z czterech członków zbiorowego dowództwa w zreorganizowanej grupie Miączyńskiego. Przez zimę i wiosnę 1771 r. pełnił w zastępstwie często nieobecnego Pułaskiego funkcję komendanta Jasnej Góry. Zaprzyjaźnił się wówczas z Pułaskim i jego towarzyszami; równocześnie zerwał z obozem Adama Krasińskiego i w dalszym ciągu trzymał się z dala od grupy wesslowskiej. Od 27 III do końca maja był z ramienia Generalności członkiem Komisji Wojskowej. W związku z planami C. F. Dumourieza ruszył w połowie maja z niewielkim oddziałem kawalerii z Częstochowy do Zatora, a 20 V przybył do Tyńca. Dn. 21 przez 12 godzin brał udział w zwycięskiej obronie klasztoru przed szturmem A. W. Suworowa. W dwa dni później walczył z tymże Suworowem pod Lanckoroną. Już 25 V zbierał w Białej rozpierzchłe oddziały i wzywał na pomoc J. Zarembę. W kilka dni potem Generalność mianowała K-ego komendantem oddziałów komptitowych. Dn. 10 VI K. z Pułaskim i in. marszałkami, złączeni pod Lanckoroną «w jedno czynności ogniwo», nałożyli na wszystkie dobra woj. krakowskiego olbrzymi podatek po 2 czerwone zł (36 złp.) od łanu. Generalność jednak anulowała tę uchwałę jako nieprawną. Dn. 18 VI z Jasnej Góry listem cyrkularnym K. wzywał wszystkich komendantów do łączenia się z Pułaskim. Do końca sierpnia znajdował się na Jasnej Górze, skąd zabiegał o zaopatrzenie twierdzy oraz zwiększenie oddziałów i dyscypliny w wojsku. W końcu sierpnia Generalność mianowała K-ego jednym z pięciu głównych komendantów, przydzielając mu dywizje bełską i sandomierską. Dn. 31 VIII został powołany do nowo zorganizowanej w Białej Rady Wojskowej. Praca w Radzie absorbowała go do tego stopnia, że w połowie grudnia zrzekł się wszelkiego dowództwa. Odtąd aż do końca konfederacji dzielił czas między Radą Wojskową a Generalnością. W pierwszej połowie maja 1772 r. wysłany był z Miączyńskim na Węgry do przejęcia wojsk wracających z Turcji. Austriacy aresztowali go wówczas w Preszowie, a po wypuszczeniu trzymany był jeszcze 29 VII w Bielsku pod strażą, za odmowę złożenia recesu.
Po powrocie do kraju K. rychło pogodził się z królem. Z ramienia sejmu 1773–5 zasiadał w kilkunastu komisjach do rozsądzania spornych spraw majątkowych. W r. 1776 posłował z ziemi drohickiej na sejm warszawski, na którym apelował do króla, by starał się u dworu rosyjskiego wyjednać zwrot ziem zabranych. W r. n. został podkomorzym drohickim, a w r. 1779 kandydował do kasztelanii podlaskiej. W l. 1778–80 był komisarzem Sądu Referendarii Kor., równocześnie posłem na sejmy w l. 1778 i 1780 z ziemi drohickiej. Z ramienia tego ostatniego przeprowadzał likwidację prac Komisji Skarbu Kor. za l. 1778–80 i na sesji w dn. 20 X pozytywnie ocenił jej prace. Po kilka razy pełnił funkcje deputata na Trybunał Kor. i Komisję Radomską.
W r. 1778 otrzymał przywilej na założenie miasteczka w rodowym gnieździe Kosowie. Ożeniony z Ludwiką Kuszlówną, stolnikówną podlaską, pozostawił 2 córki i 2 synów: Feliksa i Ignacego. Zmarł w r. 1782, pochowany w kościele parafialnym dziedzicznego Kosowa.

PSB, XII 165; Słow. Geogr., IV (Kosów); Boniecki; Niesiecki; Uruski; Wielądko W. W., Heraldyka, W. 1796 IV; Żychliński, VIII 315, 336, 361; – Konopczyński W., Kazimierz Pułaski, Kr. 1931; tenże, Konfederacja barska, I, II; Kwasieborski S., Częstochowa za konfederacji barskiej, W. 1917 s. 124–5, 214; Magier A., Estetyka miasta stołecznego Warszawy, Wr. 1963; Ostrożyński W., Sprawa zamachu na Stanisława Augusta, Lw. 1891 s. 85; Pułaski K, Szkice i poszukiwania historyczne, Pet. 1898 II 71, Kr. 1906 III 253, 255, 284, 287, 292, Lw. 1909 IV; tenże, Z życia księżnej Kurońskiej, W. 1890 s. 74, 76, 96, 152, 165; Zielińscy E. i J., Dowody odnoszące się do wiadomości historycznej o Świnkach oraz do rodowodu Zielińskich, Tor. 1881 II 232; – Akt elekcji r. 1764 m. VIII d. 27, W. [1764] s. 72; Diariusz sejmu ordynaryjnego…, W. 1776 s. 54; Diariusz sejmu wolnego ordynaryjnego… 1780, W. [1780] s. 8, 111; Elektorów poczet, Wyd. O. Pietruski, Lw. 1845; Konfederacja generalna… 7 V 1764, W. [1764] s. 58, 97, 191; Księgi Referendarii Koronnej z drugiej polowy XVIII w., Wyd. W. A. Keckowa i W. Pałucki, W. 1955 I; Listy Wojciecha Jakubowskiego do Jana Klemensa Branickiego, Wyd. J. Bartoszewicz, W. 1882 s. 207; Materiały do dziejów wojny konfederackiej 1768–1774 r., Wyd. W. Konopczyński, Kr. 1931; Matuszewicz M., Pamiętniki, W. 1876 IV; Puttkamer J. A., Krótkie zebranie okoliczności, w: Polityka i ustrój Generalności konfederacji barskiej, Wyd. W. Konopczyński, Arch. Kom. Hist. PAU, Kr. 1930 XIV; Sapieżyna z Jabłonowskich T., Z pamiętnika konfederatki…, Wyd. W. Konopczyński, Kr. 1914; Vol. leg., VII 32, 50, 93, 128, VIII 146, 263, 271, 316–7, 343, 350, 357, 360, 379–80, 528; Źródła odnoszące się do pierwszego okresu panowania Stanisława Augusta, Lw. 1884 s. 146–8; – AGAD: Arch. Roskie XXXVI 213; Arch. Państw. w Kr.: Zbiory Sanguszków rkp. 686 I s. 254–5; Arch. Państw. w Ł.: Zbiory Bartoszewiczów, Teki Wessla rkp. nr 133 s. 361–2, nr 134 s. 292, nr 255, nr 257, nr 264, nr 266, nr 267, nr 302 s. 43–7; B. Czart.: rkp. nr 831 s. 265, 273–5, 405, nr 833 s. 996, nr 836 s. 1023, nr 837 s. 6, 7, 9, 59, 207, nr 941 s. 281, 357, 725, nr 942 s. 413, 525, 645, 897, nr 944 s. 390, nr 3867; B. Jag.: rkp. nr 3049 s. 287–8, 340, 347–8, nr 3050 s. 379, 385, nr 6672 s. 108, 123v., 126v.–129; B. Kórn.: Arch. Zaremby II 180, 189, III 192, 2103–5, 2109, 2117, 2123; B. Narod.: rkp. Pol. F IV 78; B. Ossol.: rkp. 3035; B. PAN w Kr.: rkp. 318, 1145, 1149; B. Pozn. Tow. Przyj. Nauk: rkp. nr 73 s. 122 (w odpisach autora); B. Tow. Przyj. Nauk w Wil.: rkp. nr 51 s. 6, 23, nr 94 (w odpisach autora).
Wacław Szczygielski