Myszkowski (Gonzaga-Myszkowski margrabia na Mirowie) Franciszek h. Jastrzębiec udostojniony (zm. 1669), kasztelan bełski, ordynat pińczowski. Pochodził z bocznej linii Myszkowskich, był wnukiem Piotra, kasztelana lubelskiego (zob.), najstarszym synem Aleksandra (zm. 1650), dworzanina królewskiego, starosty tyszowieckiego, wschowskiego i ojcowskiego, z jego powtórnego małżeństwa z Marianną z Babina Pszonczanką. Ok. r. 1640 M. podjął naukę w Akademii Zamojskiej; studiował tam retorykę i filozofię moralną pod kierunkiem Andrzeja Abreka. Dn. 30 VIII 1649 w imieniu swego ojca prezentował poczet na popisie szlachty woj. lubelskiego. W latach «potopu» służył w wojsku w chorągwi brata stryjecznego swego ojca – Władysława Myszkowskiego, woj. krakowskiego (zob.). W r. 1657 przejął po nim (od 1 X) chorągiew kozacką (pancerną) w dywizji Stefana Czarnieckiego. Był wtedy M. starostą korytnickim. Chorągiew M-ego (ale nie pod jego dowództwem) w l. 1658–9 walczyła pod Czarnieckim w Danii, biorąc udział w grudniu 1658 w ataku na Alsen i Koldyngę. Chorągiew tę M. miał do r. 1661 i utrzymywał ją własnym kosztem. W r. 1658 objął po śmierci Władysława Myszkowskiego ordynację pińczowską, jako piąty z kolei ordynat. Objęcie zniszczonej w czasie działań wojennych, zaniedbanej i mocno zadłużonej przez poprzedników ordynacji przysporzyło M-e-mu sporo kłopotów. Dlatego też M. nie wziął udziału w wyprawie duńskiej i pozostał w kraju dla dopilnowania spraw ordynacji. Sejmik proszowski (21 VI 1658) w uznaniu zasług M-ego dla Rzpltej w wojnie szwedzkiej zlecił posłom na sejm wystarać się o uwolnienie dóbr M-ego od podatków i zgodę na puszczenie ich w sześcioletnią dzierżawę wierzycielom. Dzięki temu poparciu w r. 1658 M. uzyskał od sejmu zgodę na wydzierżawienie dóbr ordynackich. Najtrudniej było z odzyskaniem dóbr w Szańcu. Wprawdzie w r. 1661 M. uzyskał dekret sejmowy przywracający te dobra ordynacji, ale za zwrotem 100 000 złp., których nie mógł spłacić. Spowodowało to kolejne kłopoty finansowe, a nawet skazujące wyroki Trybunału Kor.
W r. 1660 M. został kasztelanem sochaczewskim, przed czerwcem 1661 – kasztelanem bełskim. W r. 1664 wziął udział w sądzie sejmowym nad Jerzym Lubomirskim, głosując zgodnie z życzeniem dworu za wyrokiem skazującym. W rok później zdecydowanie poparł króla występując ostro przeciw eksmarszałkowi i jego stronnikom. M. obiecał też w grudniu 1665 użyć swych wpływów na sejmiku woj. bełskiego i przeforsować tam instrukcję zgodną z życzeniami dworu. W r. 1667 został wyznaczony przez sejm na rezydenta u boku króla. W rok później był marszałkiem Trybunału Lubelskiego. W bezkrólewiu po abdykacji Jana Kazimierza M. uczestniczył w obradach sejmiku generalnego województw małopolskich w Nowym Mieście Korczynie (18–25 II 1669). Wystąpił tu z programem zwiększenia kompetencji pieczętarzy podczas bezkrólewia oraz protestował – w myśl postulatów szlachty – przeciw pobytowi cudzoziemskich posłów przy dworze królewskim. Jednakże naraził się szlachcie za obronę interesów swojej ordynacji, opierał się też podpisaniu, już na sejmiku, konfederacji woj. krakowskiego, skierowanej przeciw stronnictwu francuskiemu. Ostatecznie jednak ustąpił i podpisał konfederację.
Poza dobrami ordynackimi posiadał M. odziedziczone po ojcu dobra w woj. lubelskim i bełskim oraz sumy na wsiach królewskich Bębło i Jerzmanowice w star. ojcowskim. M. był hojnym dobrodziejem karmelitów w Lublinie, a zwłaszcza pińczowskich paulinów. W spisanym 16 IV 1669 w Pińczowie testamencie przeznaczył dla klasztoru paulinów w Pińczowie 3 000 zł w gotówce i swoje ubiory na ornaty. Polecił też wyzłocić wielki ołtarz w kościele klasztornym. M. zmarł 23 IV 1669 i został pochowany w Pińczowie w kościele Paulinów.
Z małżeństwa z Anastazją Barbarą Sarbiewską, wojewodzianką mazowiecką (zm. w r. 1678), M. miał trzech synów: Aleksandra Sebastiana (zm. w dzieciństwie), Stanisława Kazimierza (ok. 1660–1684), wojskiego krakowskiego i szóstego ordynata pińczowskiego, Józefa Władysława (zob.), oraz córkę Teresę Annę, zamężną najpierw za Stanisławem Tarnowskim, starostą siennickim, a potem za Ludwikiem Manieckim, chorążym czernichowskim.
Estreicher; Enc. Org.; Dworzaczek; Niesiecki; Uruski; Żychliński, IX; – Czapliński W., Polacy z Czarnieckim w Danii 1658–1659, „Roczn. Gdań.” R. 9–10: 1936 s. 297, 306, 310; Czermak W., Ostatnie lata Jana Kazimierza, W. 1976; Korzon T., Dola i niedola Jana Sobieskiego 1629–1674, Kr. 1898 I 258; Skałkowski A. M., Aleksander Wielopolski, P. 1947 I; Wimmer, Materiały do zagadnienia liczebności i organizacji armii, Studia i Mater. do Hist. Wojsk., W. 1958–60 IV 502, VI cz. 1 s. 226; tenże, Wojsko polskie w drugiej połowie XVII w., W. 1965; Wiśniewski J., Historyczny opis kościołów, miast, zabytków i pamiątek w Pińczowskiem, Mariówka Opocz. 1927 s. 265, 266; – Abrek A., Templum laboris et honoris, Zamoscium 1644 s. 3–8; Akta sejmikowe woj. krak., II, III; Rzączyński P., Historia naturalis curiosa Regni Poloniae, Sandomiriae 1721 s. 8; Stawicki S., Jastrzębiec, Kr. 1660 s. A2, A4; Vas aureum terra refertum in anno obitis… Catharinae Zamosciae, Zamoscium 1643 s. 2; – Vol. leg., IV 552, 953; – AGAD: Metryka Kor. t. 202 k. 1130; B. Czart.: rkp. 604 s. 219; B. Jag.: rkp. nr 4297 k. 300, nr 5040 s. 12; B. PAN w Kr.: Teki Pawińskiego, VII k. 18v.; B. Raczyńskiego: rkp. 375 s. 586.
Kazimierz Przyboś