Raszeja Franciszek Paweł (1896–1942), lekarz ortopeda, chirurg, profesor i kierownik Kliniki Ortopedycznej Uniw. Pozn. Ur. 2 IV w Chełmnie na Pomorzu, był synem Ignacego i Julii z Cichoniów, młodszym bratem Maksymiliana (zob.), starszym bratem Leona (zob.).
Od r. 1907 uczęszczał R. do gimnazjum klasycznego w Chełmnie, gdzie w sierpniu 1914 zdał maturę. Wkrótce powołany został do armii niemieckiej i wysłany na front wschodni. W grudniu t. r. w bitwie nad środkową Rawką dostał się do niewoli rosyjskiej. Przebywał w obozie jenieckim w Taszkiencie i na Uralu, skąd uciekł po wybuchu rewolucji marcowej 1917 r. i dotarł do Piotrogrodu. Stąd na początku 1918 r. – nie bez przygód – przedostał się przez zamarzniętą Zatokę Fińską i dalej przez Finlandię do Szwecji, a z pomocą ambasady niemieckiej w początku kwietnia powrócił do kraju.
R. 31 V 1918 zapisał się na wydział filozoficzno-przyrodniczy uniwersytetu w Berlinie. W r. 1919 przeniósł się na wydział lekarski uniwersytetu w Münster (Monastyr), gdzie w r. 1920 złożył pierwszy egzamin lekarski (tzw. półdoktorat). W lecie wrócił do Polski i uczestniczył w wojnie polsko-radzieckiej, służąc w okresie od 12 VIII do 21 X 1920 w oddziale sanitarnym WP. Od półrocza letniego r. akad. 1920/1 do 30 VI 1922 studiował przez trzy semestry medycynę na UJ. Od 3 X 1922 studiował dalej medycynę na Uniw. Pozn., gdzie we wrześniu 1923 otrzymał dyplom doktora wszech nauk lekarskich. Od grudnia t. r. był starszym asystentem Kliniki Ortopedycznej Uniw. Pozn.; pracował tu pod kierunkiem Ireneusza Wierzejewskiego. W r. akad. 1924/5 przez siedem miesięcy pracował w Klinice Chirurgicznej Uniw. Pozn., po czym powrócił do Kliniki Ortopedycznej. Dn. 27 II 1925 uzyskał uprawnienia do prowadzenia praktyki lekarskiej.
W tym czasie R. ogłosił swoje pierwsze opisy ciekawszych przypadków schorzeń układu kostnego: O złamaniu kości skokowej („Pol. Gaz. Lek”. 1925 nr 2), Osteopathia condensans – przyczynek kazuistyczny (tamże 1926 nr 1) oraz obserwacje diagnostyczne nad tzw. odczynem Biernackiego w zastosowaniu do ortopedii: Sedymentacja krwinek czerwonych i jej wartość kliniczna w chirurgii ortopedycznej (tamże 1927 nr 4 i 5). Już w czasie choroby dyrektora Kliniki Ortopedycznej I. Wierzejewskiego R. prowadził także wykłady dla studentów, a po śmierci Wierzejewskiego (w marcu 1930) objął je oficjalnie. Ze śmiercią dyrektora ustała unia personalna między uniwersytetem a Zakładem Ortopedycznym im. B. S. Gąsiorowskiego, należącym do Tow. Charitas w Poznaniu, w konsekwencji czego zabrakło kliniki. Z nowym r. szk. 1930/1 przeniesiono wykłady i ćwiczenia praktyczne do Szpitala Miejskiego m. Poznania na oddział chirurgiczny. Równocześnie Rada Wydziału poleciła R-i zorganizowanie i uruchomienie odrębnej początkowo polikliniki ortopedycznej, w przeniesionym Zakładzie Anatomii Opisowej w Collegium Marcinkowskiego na Górnej Wildzie 81 (tzw. Zakład Garczyńskich); z czasem (1933) uzyskano tu łącznie 20 pomieszczeń, które po remoncie dostosowano do użytku klinicznego wraz z dwoma salami operacyjnymi. Poliklinika uniwersytecka mogła się pomyślnie rozwijać dzięki ścisłej współpracy ze Szpitalem Ortopedycznym Poznańskiej Ubezpieczalni Społecznej w Swarzędzu pod Poznaniem, którego R. był dyrektorem od r. 1931 i gdzie prowadził demonstracje kliniczne dla studentów. Również w tym czasie R. przeprowadzał w Zakładzie Fizjologii Uniw. Pozn. pod kierunkiem Leona A. Zbyszewskiego badania doświadczalne i histologiczne na królikach nad biologicznym wpływem jontoforezy, polegające na wprowadzaniu do ustroju poprzez skórę jonów i leków za pomocą prądu stałego. Drogą tego zabiegu fizykalnego leczył też schorzenia z dziedziny ortopedii m. in. gruźlicę kości i stawów, schorzenia gośćcowe, stany wysiękowe wielostawowe i inne. Na podstawie pracy pt. Doświadczalne i kliniczne badania nad jontoforezą. Cz. I – Doświadczalna („Chirurgia Narządów Ruchu i Ortopedia Pol.” T. 1: 1929, zeszyt dodatkowy) i toż Cz. II – Kliniczna (tamże T. 2: 1930 z. 1–2) habilitował się 11 III 1931 na Wydziale Lekarskim Uniw. Pozn. jako docent ortopedii. Za pracę tę otrzymał: w r. 1930 nagrodę pieniężną od Komitetu Konkursowego im. dr. Feliksa Sommera przy Tow. Lekarskim Warszawskim, zaś 23 X 1932 od Senatu Akademickiego Uniw. Pozn. medal brązowy im. H. Święcickiego. Jeszcze jako asystent często wyjeżdżał za granicę w celu uzupełnienia wykształcenia. Brał udział w zjazdach naukowych, m. in. w r. 1930 w Kongresie Przyrodolecznictwa w Liège, a w r. 1934 w Czechosłowacji i na Węgrzech.
W lutym 1934 przy Poliklinice Ortopedycznej razem z Wincentym Jezierskim, prof. katedry chorób wewnętrznych, R. otworzył poradnię przeciwreumatyczną. Dn. 1 VIII 1935 nastąpiło oficjalne otwarcie Kliniki Ortopedycznej Uniw. Pozn., której R. został kierownikiem. Równocześnie zamknięto szpital w Swarzędzu (31 VIII t. r. ) i przejęto leczenie chorych z Ubezpieczalni Społecznej do kliniki w Collegium Marcinkowskiego. Początkowo klinika liczyła 63 łóżka, w r. 1939 już 100 łóżek dla dorosłych i oddział dziecięcy z 30 łóżkami. Równocześnie R. wyposażył klinikę, jedną z pierwszych tego typu w Polsce, w najnowocześniejszą aparaturę medyczną. Dn. 15 XII 1936 został mianowany profesorem nadzwycz. ortopedii na Wydz. Lekarskim Uniw. Pozn. Prowadził intensywną pracę dydaktyczną, naukowo-badawczą i społeczną. Po otwarciu kliniki rozpoczął pracę nad stworzeniem tzw. szkoły dla kalek, przerwaną wybuchem wojny.
R. ogłosił ok. 50 publikacji naukowych (w czasopismach krajowych oraz francuskich i niemieckich), dotyczących ortopedii ze szczególnym uwzględnieniem fizjologii i patologii stawów: Kilka zagadnień z zakresu fizjologii stawu kolanowego („Chirurgia Narządów Ruchu i Ortopedia Pol.” T. 1: 1929 z. 2), O rozpoznaniu różnicowym przewlekłych schorzeń stawu kolanowego (tamże T. 7: 1934 z. 2), Zmiany patologiczne łąkotek i ich znaczenie kliniczne (tamże T. 10: 1937 z. 2–4); w pracy tej na materiale 125 łąkotek stwierdził w 64% badań histologicznych patologiczne zmiany zwyrodnieniowe w przypadkach schorzeń stawu kolanowego. Jedną z ostatnich jego prac była: Schorzenia stawu biodrowego, ich rozpoznawanie i leczenie z uwzględnieniem leczenia zdrojowiskowego i mechanomedycznego („Lekarz Wojsk.” T. 33: 1939 nr 3). Na specjalną uwagę zasługuje obejmująca 603 tytuły: Polska bibliografia ortopedyczna 1900–1930 („Chirurgia Narządów Ruchu i Ortopedia Pol.” T. 6: 1932 z. 3 i 4). R. był jednym z jedenastu poznańskich profesorów sygnatariuszy odezwy w 2. poł. grudnia 1937, w której wystąpili «w obronie uroszczeń żydowskich» protestując przeciwko «zasadzie getta ławkowego» na wyższych uczelniach. Był współzałożycielem i członkiem zarządu Polskiego Tow. Ortopedycznego i Traumatologicznego, współredaktorem, a potem redaktorem jego organu „Chirurgia Narządów Ruchu i Ortopedia Polska”, od r. 1935 wiceprezesem Polskiego Tow. Zwalczania Gośćca, od r. 1934 członkiem zwycz. Komisji Lekarskiej Poznańskiego Tow. Przyjaciół Nauk. Miał zainteresowania historyczne.
Dn. 4 IX 1939 R. dostał rozkaz mobilizacyjny jako lekarz wojskowy do Łodzi celem ewakuowania tamtejszego szpitala. Wraz z rodziną dotarł do Kowla, gdzie był komendantem szpitala wojskowego. Po zakończeniu działań wojennych, uprzedzony o mającym nastąpić aresztowaniu, przedostał się z rodziną na stronę niemiecką i przybył do Warszawy, gdzie zgłosił się do Wojskowego Szpitala Ujazdowskiego. Dn. 5 XII 1939 został ordynatorem oddziału chirurgicznego w Szpitalu Polskiego Czerwonego Krzyża przy ul. Smolnej 6. Utworzył tam nowy oddział ortopedyczny na 30 łóżek. W ramach tajnego Uniw. Warsz. kształcił w nim medyków praktykantów. W r. 1941 w porozumieniu z Tajnym Komitetem Porozumiewawczym Lekarzy Demokratów i Socjalistów zorganizował i kierował Poradnią Gruźlicy Kostno-Stawowej w Ośrodku Zdrowia i Opieki Społecznej m. Warszawy przy ul. Karowej 2, gdzie codziennie ordynował. Był również kierownikiem tajnej stacji krwiodawstwa dla Żydów zamieszkałych w getcie i współpracował tu z Ludwikiem Hirszfeldem. Zaopatrzony w legalne dokumenty i przepustki niemieckie, R. wielokrotnie uczestniczył w konsultacjach lekarskich na terenie getta. W dn. 21 VII 1942 został zaproszony przez swego byłego asystenta Kazimierza Pollaka na konsylium lekarskie do znanego antykwariusza Abe Gutnajera na ul. Chłodną 6. W tym czasie dom został otoczony przez oddział SS, który wtargnął do wnętrza i natychmiast rozstrzelał wszystkie znajdujące się tam osoby. Następnego dnia zwłoki R-i zostały wydane żonie. R. został pochowany na cmentarzu Powązkowskim. Był odznaczony m. in. Złotym Krzyżem Zasługi (1936) i pośmiertnie Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1957).
R. był żonaty od 2 X 1926 z Stanisławą z Deniszczuków (zob.) i miał z nią dwie córki: Bożenę Julię (ur. 1927), zamężną Wanic, profesora chorób wewnętrznych w Akademii Medycznej w Poznaniu, i Ewę Aleksandrę (ur. 1932), zamężną Tobjasz, profesora ekonomii rolnej w Instytucie Ekonomii Rolnej w Warszawie.
Imię R-i noszą: szpital miejski w Poznaniu (od 1953), szpital w Prudniku i ulica w Warszawie.
Bibliografia zawartości poznańskich wydawnictw medycznych okresu międzywojennego 1919–1939, P. 1970–2 cz. I, II; Encyklopedia Warszawy, W. 1975; Łoza, Czy wiesz, kto to jest? Olszewicz, Lista strat kultury pol.; Peretiatkowicz-Sobeski, Współcz. kultura pol.; Rocznik Lekarski RP na 1933/34 rok, W. 1933; toż na 1938 rok, W 1938; Who’s who in World Medicine 1939, London 1939. Wpol. Słown. Biogr. (J. Wasicki); – Dąbrowski S., Uniwersytet Poznański 1939–1945, P. 1946 s. 11, 64; 25 lat Akademii Medycznej w Poznaniu, P, 1974; Dzieje Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza 1919–1969, P. 1972; Filomaci pomorscy. Księga pamiątkowa Sesji Naukowej oraz Zjazdu Filomatów w Wejherowie w dniu 20 maja 1977 r., Oprac. J. Szews, Od. 1975 s. 53, 113; Hasik J., Juszczyk J., Dzieje Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Poznańskiego i Akademii Medycznej (1919–1979), P. 1979; Nauka w Wielkopolsce, P. 1973; Szołdrska H., Walka z kulturą polską, P. 1948 s. 70, 78–81; Tajne nauczanie medycyny i farmacji w latach 1939–1945, W. 1977; Veritate et Scientia, Księga Pamiątkowa w 125-lecie Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, W.-P. 1982 s. 217; W 50-lecie rozwoju nauk medycznych w Poznaniu 1920–1970, P. 1969; Zakrzewski Z., Przechadzki po Poznaniu lat międzywojennych, W.-P. 1974 s. 222, 302; Z dziejów szpitali poznańskich, P. 1983 s. 48–53, 72; – Bartoszewski W., Lewinówna Z., Ten jest z ojczyzny mojej, Wyd. 2, Kr. 1969; Hirszfeld L., Historia jednego życia, W. 1957, Wyd. 2, s. 327, 339; Kronika Uniwersytetu Poznańskiego za l. 1923/4–1936/7; LXXVII Jahresbericht über das Schuljahr Ostern 1914 bis Ostern 1915, Königliches Gymnasium zu Culm, Culm 1915 s. 18; – „Chirurgia Narządów Ruchu i Ortopedia Pol.” T. 13: 1948 nr 1 s. 5, 8–13 (nekrolog z fot. i bibliogr.); „Dzien. Pozn.” 1931 nr 130 s. 7; „Ilustr. Kur. Pol.” 1985 nr 161 s. 8 z fot.; „Kur. Pozn.” 1931 nr 256 s. 6, nr 265 s. 3, 1936 nr 594 s. 2 i 8, 1937 nr 587 s. 1, nr 593 s. 2; „Nowiny Lek.” R. 42: 1930 nr 20 s. 688, R. 54: 1947 nr 3–4 s. 45–7 (nekrolog z fot. i bibliogr.); „Pol. Przegl. Chirurgiczny” T. 32: 1960 nr 8–9 s. 798, 803, „Przegl. Lek”. R. 23: 1967 nr 1, s. 129, R. 25: 1969 nr 1 s. 10, 195–8 z fot.; „Spraw. Pozn. Tow. Przyj. Nauk” T. 13: 1946 nr 1 (34) s. 142 (za l. 1945–6); „Życie Warszawy” 1965 nr 163 s. 4, 1968 nr 80 s. 6; – Arch. Państw. w P: Karta meldunkowa; Arch. UJ: Informacja o przebiegu studiów; Gł. B. Lek.: Zbiory specjalne i muz., Akta Izby Lekarskiej, sygn. S.K. 431 (4); – Informacje córki, Bożeny Raszeja-Wanic, z P.
Andrzej Dzięczkowski