Schornak (Szornak) Franciszek (1857–1940), nauczyciel, etnograf i działacz społeczny na Pomorzu. Ur. 13 XI w Szemudzie w pow. wejherowskim w rodzinie chłopskiej, był synem Józefa i Barbary z Renachowskich, którzy zmarli, gdy miał 9 lat.
Wychowaniem czworga dzieci zajęła się babka mieszkająca w Wejherowie, gdzie S. uczęszczał do gimnazjum. Po jej śmierci ok. r. 1870 S. terminował u stolarza. Po egzaminie czeladniczym pracował w tym zawodzie. Równocześnie przygotowywał się w drodze samokształcenia do podjęcia nauki w seminarium nauczycielskim w Tucholi. Ukończył je w r. 1885. Następnie pracował jako nauczyciel w Linii i w Żelewie w pow. wejherowskim. W r. 1900 został kierownikiem szkoły w Osieku, w pow. starogardzkim, skąd przeniesiono go do Skórcza (w tym samym powiecie). S. należał do nielicznego grona nauczycieli Polaków, którym udawało się sprostać formalnym wymogom władz zaborczych, a jednocześnie uzyskać złagodzenie kursu germanizacyjnego szkoły i nie utracić zaufania rodaków. Niemieccy mieszkańcy Skórcza nazywali go «polnischer Rektor». Jego staraniem wybudowano tam nowoczesny budynek szkolny, oddany do użytku w r. 1917, oraz dom nauczyciela.
W styczniu 1920 S. witał w imieniu mieszkańców wkraczające do Skórcza wojsko polskie. Pozostał nadal kierownikiem szkoły i pracował społecznie. Zorganizował kursy języka polskiego dla dorosłych, był kierownikiem wzbogaconej dzięki jego darom Biblioteki Tow. Czytelni Ludowych. Prowadził w niej także do r. 1939 przy pomocy rodziny czytelnię. Jako działacz kilku stowarzyszeń inicjował inne formy życia społeczno-kulturalnego. Po przejściu na emeryturę w r. 1928 wycofał się z działalności publicznej.
Od młodości S. interesował się poszukiwaniami i badaniami z zakresu historii, archeologii i etnografii Kaszubów i Pomorza, szczególnie Kociewia. W r. 1921 został członkiem Tow. Naukowego w Toruniu. Zgromadził bogaty materiał źródłowy i zebrał kolekcję zabytków etnograficznych eksponowanych częściowo w szkole. W l. dwudziestych publikował na łamach „Dziennika Starogardzkiego”, „Pomorza” (dodatku do „Dziennika Gdańskiego”) i w „Rodzinie Kaszubskiej” (dodatku do „Gazety Kaszubskiej”).
W l. 1921–4 S. ogłosił dwie najważniejsze prace: Kaszuby, drukowaną w odcinkach w „Gazecie Kaszubskiej” i „Dzienniku Gdańskim”, i Kociewie w „Pomorzu” i „Dzienniku Starogardzkim”. Tuż przed drugą wojną światową wydał swoim nakładem Kronikę miasta Skórcza (P.), zniszczoną później przez Niemców. W publikacjach S. używał spolszczonej formy nazwiska Szornak. W ostatnich latach życia S. przygotowywał pracę poświęconą nazewnictwu kociewskiemu. W l. 1920–30 utrzymywał kontakty z przedstawicielami naukowego i literackiego środowiska kaszubsko-pomorskiego: Janem Patockiem, Teodorą i Izydorem Gulgowskimi, Leonem Heykem, Franciszkiem Sędzickim. S. pasjonował się hodowlą pszczół. Był także uzdolnionym rzeźbiarzem. Zmarł 4 III 1940 w Skórczu, pochowany został na tamtejszym cmentarzu. Jego bogata spuścizna rękopiśmienna, księgozbiór i kolekcja etnograficzna uległy zniszczeniu wskutek działań wojennych w r. 1945.
S. był żonaty z Otylią z domu Kloka, z którą miał siedmioro dzieci, w tym córkę Otylię (1900–1974), zamężną Szczukowską, rzeźbiarkę i działaczkę społeczną (jej spuścizna rękopiśmienna i materiały biograficzne jej dotyczące znajdują się w B. Gdańskiej PAN, Dział rękopisów, oraz w Muz. Piśmiennictwa Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej w Wejherowie).
Imię S-a nosi Szkoła Podstawowa w Skórczu, w niej znajduje się tablica pamiątkowa ufundowana w setną rocznicę jego urodzin.
Zasłużeni ludzie Pomorza Nadwiślańskiego z okresu zaboru pruskiego, Szkice biograficzne, Wr. 1979 (J. Borzyszkowski, fot., bibliogr.); Milewski J., Pojezierze Kociewskie i okolice. Przewodnik turystyczny, Gd. 1984 s. 210, 215; – Dzieje Towarzystwa Naukowego w Toruniu 1875–1975, Tor. 1978 II 188; Milewski J., Sylwetki działaczy kociewskich. Materiały historyczno-ekonomiczne Kociewia, Gd. 1963; tenże, W setną rocznicę urodzin Franciszka Schornaka, „Zapiski Kociewskie” (Gd.) 1957; Roppel L., Trzej regionaliści kaszubsko-kociewscy, „Literatura Ludowa” 1959 nr 1–2 s. 30–31; Stelmachowska B., Rok obrzędowy na Pomorzu, Tor. 1933 s. 37, 38, 226, 231–2, 260; – „Rejsy” 1956 nr 18 (fot.); – USC w Skórczu: Akt zgonu S-a; – Informacje i zbiory szkoły w Skórczu.
Józef Borzyszkowski